Hoe reageren provincies op het recent bereikte onderhandelingsakkoord? Hans Adriani, Aleida Berghorst en Stijn Smeulders vrezen dat de nieuwe coalitie de huidige, acute problemen helemaal niet oplost.
Integendeel. En de toekomst? Daar wordt al helemaal niet aan gedacht; lange termijnvisies van de nieuwe coalitie verwachten ze in de provincie niet. Lees maar waarom Adriani, Berghorst en Smeulders dat vinden.
Als je kijkt naar de provinciale implicaties: in feite wordt natuurherstel zo ongeveer weggeschreven, zover ik dat nu kan overzien.
Hans Adriani, fractievoorzitter, Statenlid in Utrecht
Wat is je eerste indruk nu de formatie is geslaagd?
‘Ik word er heel somber van. Het zijn partijen die voor het overgrote deel hier en nu voorop stellen en weinig oog hebben voor toekomstige generaties.’
Had je verwacht dat ze eruit zouden komen?
‘Dat wel. Ik wist niet zeker of alle fracties erin mee zouden gaan, maar dat de vier lijsttrekkers eruit zouden komen, had ik wel verwacht.’
Denk je dat de PvdA met dit toekomstige kabinet kan samenwerken?
‘Op onderdeeltjes. Zoiets als verlaging van de belasting aan de onderkant van de schalen lijkt me een goed idee. Dat geldt ook voor het verlagen van het eigen risico op zorg. Maar het verlagen van de energiebelasting vind ik onbegrijpelijk. En als je kijkt naar de provinciale implicaties: in feite wordt natuurherstel zo ongeveer weggeschreven, zover ik dat nu kan overzien.’
Gaan jullie daar nog tegen ageren?
‘In Utrecht hebben we een ambitieus coalitieakkoord op provinciaal niveau. Dat staat als een huis en met die ambities gaan we gewoon door. Maar dat kunnen we niet zonder hulp van het Rijk, dus het is wel spannend wat straks nog kan en mag. Wat mij betreft gaan we zeker lobbyen tegen maatregelen die tegen onze ambities in gaan.’
Hoe denk je dat dit kabinet wordt ontvangen door de Nederlandse bevolking?
‘Ik vrees dat net als veel andere thema’s op dit moment de polarisatie alleen maar verder toeneemt als je bijvoorbeeld ziet wat er in het akkoord staat over migratie. Bij de VVD en PVV staan ze misschien op de banken, maar mensen aan onze kant van het politieke spectrum staan er heel anders in.’
Wat zijn er verder voor implicaties voor de provincies, zover je nu kunt overzien?
‘In de afgelopen jaren zijn de provincies in stelling gebracht om stikstof, natuurherstel en de aanpak van het landelijke gebied op poten te zetten. Of we de middelen zo nog krijgen om dat te kunnen blijven doen is nog maar de vraag. Er zijn veel vraagtekens over wat het akkoord in de praktijk zal gaan betekenen. De uitvoerbaarheid kan onder druk komen te staan.’
Het is echt een beetje een ‘na mij de zondvloed-akkoord’.
Aleida Berghorst, Statenlid in Limburg
PVV, VVD, NSC en BBB zijn er uit. Wat vind je ervan dat we een kabinet met deze partijen krijgen?
‘Het is niet mijn keuze, maar je moet respecteren dat deze meerderheid er is. De kiezer heeft gesproken. Maar inhoudelijk vind ik het drama. Er staan veel maatregelen in het onderhandelingsakkoord die onuitvoerbaar zijn of niet goed zijn voor de mensen voor wie wij opkomen.’
Wat is onuitvoerbaar?
‘Het hele verhaal rondom asiel en migratie en een uitzonderingspositie krijgen in Europa: dat kan volgens mij helemaal niet. Datzelfde geldt ook voor de landbouwparagraaf. De afgelopen jaren ís al door Nederlandse ministers geprobeerd het beleid veranderd te krijgen op Europees niveau. Dat is simpelweg niet gelukt. Door alles maar voor je uit te schuiven zoals nu gebeurt, leg je een claim op toekomstige generaties. Het is echt een beetje een ‘na mij de zondvloed’ akkoord. Verantwoordelijkheid nemen moet je ook doen voor de generaties die er nog niet zijn. Dat zie ik niet terug in dit concept regeerakkoord.’
Wat betekent dit nieuwe kabinet voor Limburg?
‘Dat moet ik nog zien. Er ligt nu een akkoord tussen vier partijen, maar er is nog geen kabinet en dat kabinet dat er komt, zal worden geconfronteerd met onuitvoerbare wensen. Zeker op het gebied van natuur en landbouw vind ik het daardoor lastig inschatten nu.’
Wordt er binnen de provincie meteen al over gesproken?
‘Zeker, en daarbij valt dus vooral op dat er veel algemene en vage zaken in staan. Inhoudelijk kunnen we er nu dus nog niet zoveel mee.’
Die vaagheid biedt toch ook kansen om nog te lobbyen?
‘In principe wel. Dat gaat het spannende worden van dit extraparlementaire kabinet. Zij moeten kabinetsplannen maken. Zij zullen ‘belobbied’ worden. De rol van de Tweede Kamer is heel belangrijk. Als je als kabinet straks een onderhandelingsakkoord moet vertalen naar een regeerakkoord, dan kunnen daar meningsverschillen over ontstaan. En stel dat je straks een partijloos kabinetslid bent: dan heb je geen partij die je steunt en je hebt niks ingebracht in het onderhandelingsakkoord. Dat is erg kwetsbaar.’
In Limburg is een vorm van een extraparlementair bestuur geweest. Welke voor- en nadelen had dat?
‘De Kamer krijgt veel meer ruimte. Het nadeel is hetzelfde: ze hebben dus ook veel ruimte om ergens tegen te stemmen. In Limburg zag je dat beleid dat ambtelijk werd voorgesteld door Provinciale Staten dermate kon worden verbouwd dat de ambtenaren hun beleid niet eens meer herkenden. Ook was het erg instabiel: zodra er een probleem is, is het ieder voor zich en god voor ons allen. Met deze vier partijen kun je er op wachten dat het fout gaat. Je moet overigens constateren dat hier helemaal geen sprake is van een extraparlementair kabinet, er ligt gewoon een coalitieakkoord. Zeker als er straks kabinetsleden zijn van de coalitiepartijen. Wees gewoon eerlijk naar de kiezer en zeg dat je zelf een coalitie vormt. Dit is gewoon een bestuurlijk trucje.’
Een truc die is bedacht door onze eigen Kim Putters?
‘Daar vind ik ook wel wat van ja. En het gaat dus niet werken. De PVV diende hier in Limburg een motie van wantrouwen in tegen het hele college, inclusief haar eigen gedeputeerde en de gouverneur. Het gevolg was dat Limburg maanden lang stuurloos was en Johan Remkes als tijdelijke oplossing werd binnengehaald. Dat was gewoon een complete ineenstorting van het provinciaal bestuur als gevolg van onenigheid. Deze vorm van bestuur moet je gewoon niet willen.’
De problemen gaan wederom niet worden opgelost.
Stijn Smeulders, gedeputeerde in Noord-Brabant
Wat is je eerste indruk nu de formatie is geslaagd?
‘Het was natuurlijk wel te verwachten, de druk was erg hoog om eruit te komen. Ze zagen duidelijk geen andere opties. Ik vind het jammer dat er geen middenregering komt, maar de kiezer heeft gesproken. Het had wat mij betreft ook tot een andere uitkomst kunnen of moeten leiden.’
Wat vind je van het akkoord?
‘De problemen gaan wederom niet worden opgelost. De kiezer is boos, omdat de overheid problemen niet oplost. Dan wordt nu gekozen voor een hele stapel symboolmaatregelen die de problemen óók niet gaan oplossen, juridisch niet mogelijk zijn, praktisch niet uitvoerbaar zijn, of die nog moeten worden onderzocht. En waarbij als ze onderzocht zijn, dit kabinet niet meer bestaat.’
Als het straks mis gaat dan krijgt links alsnog weer de schuld?
‘In theorie zou het niet kunnen, of moeten mogen, maar het is inderdaad allemaal politiek. Het hele spel gaat over de vraag hoe je de ander de schuld kunt geven straks als het weer niet lukt allemaal. Ik weet niet hoe het gaat uitpakken, wellicht wordt het duidelijk bij de kiezer dat Wilders het ook niet kan en dan haakt die kiezer helemaal af. Of er komt weer een andere populist die zegt dé oplossing te hebben. Maar ja, blijft staan dat we dus nog steeds geen nieuwe oplossingen krijgen.’
Wat betekent het akkoord voor Brabant?
‘Wij zijn als provincie buitengewoon gemotiveerd om de transitie van het landelijk gebied wel gewoon stevig aan te pakken. Dat betekent dat er dus minder ruimte komt voor de agrarische sector. Daar hebben we het transitiefonds voor nodig, maar dat wordt weggesneden, net als het groeifonds overigens. We hebben hier een grote kennisintensieve industrie, die echt iets aan dat groeifonds heeft. Ook op het gebied van infrastructuur en openbaar vervoer zien we geen oplossingen. Er komt wel wat extra geld, maar niet voldoende.’
Leggen jullie je neer bij het akkoord of gaan jullie alsnog lobbyen om zaken gewijzigd te krijgen?
‘Elke overheid probeert altijd zijn eigen doelen te verwezenlijken, dus wij zullen dat zeker gaan doen. Het speelveld is natuurlijk wel anders, met dat extraparlementaire kabinet wat het regeerakkoord moet schrijven én het feit dat er een hoofdlijnenakkoord ligt waar ook gewoon veel zaken níet in staan. Dat biedt natuurlijk kansen.’
Ben je niet ook bang voor chaos in de Kamer, dat er juist veel ad hoc voorstellen komen?
‘Zeker. Een visie op de lange termijn is op veel thema’s juist ontzettend hard nodig, maar dat kunnen we met deze samenstelling van de coalitie niet verwachten. Als er ergens een artikeltje over komt in de media komt er meteen een motie. Dan lijkt een probleem weer opgelost. Dat is nu al zo en dat wordt alleen maar erger.’
