Dat ze net afscheid genomen hebben van hun waterschap zou je niet meteen zeggen. Praat met Henni van Asten, Piet Oudega, Paul Paulusma en Aaltje Saarloos en de passie voor water, waterbeheer en klimaatverandering spat ervan af. De oud-waterschappers zien allemaal in hoe belangrijk het waterschap is voor de grote uitdagingen waar we in Nederland en de wereld mee te maken hebben. Hoe pak je die uitdagingen nou aan? En hoe is het werken voor een waterschap?
Eerst maar eens met de negatieve kant beginnen: die onbekendheid van de oudste bestuurslaag van Nederland. Henni van Asten, voormalig algemeen bestuurslid van Wetterskip Fryslân: ‘Niet alleen bij burgers en bedrijven, maar ook bij medeoverheden. Drie droge zomers en een jaar waarin alle weeruitersten langskwamen hebben de waterschappen wel meer op de kaart gekregen.’
Piet Oudega, oud-AB-lid bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: ‘De afstand van het werk van het waterschap tot de inwoners in onze provincie viel me tegen. Het werk van het waterschap wordt in hoog tempo actueler en raakt steeds meer het dagelijks leven van de inwoners. Maar het blijft een grote opgave om in gesprek te komen en te blijven.’
Op zwart op uitslagenavond
En ook bij Paul Paulusma, ex-algemeen bestuurslid bij Amstel, Gooi en Vecht en daarvoor bij Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard blijft de bekendheid van het waterschap hem dwarszitten: ‘We zien geen tot weinig pers tijdens onze vergaderingen, af en toe eens een inspreker, en dan vallen de verkiezingen ook nog tegelijkertijd met andere verkiezingen. In dit geval met de Provinciale Staten. Die verkiezingen worden totaal gekaapt door nationale politiek en in de aanloop ernaartoe wordt nog wel íets gezegd over waterschappen, maar op uitslagenavond ga je helemaal op zwart. We staan altijd in de schaduw wat dat betreft.’
Aaltje Saarloos benoemt daarbij nog een ander punt dat haar tegenviel in haar tijd als AB-lid bij Waterschap De Dommel: ‘Het duurt lang voordat je als sociaal-democraten echt iets bereikt. In ons waterschap was het magere kwijtscheldingsbeleid een doorn in het oog. Tot nu toe hebben we nog niets bereikt maar er zit progressie in; je moet er een lange adem voor hebben.’
‘Water is leidend’
Dan door naar de leuke kanten, want die zijn er volop, zegt Van Asten: ‘Als Statenlid in Fryslân is mijn interesse in water ontstaan. Ik merkte dat het leidend zou moeten zijn in de ruimtelijke ordening en dat wanneer iedereen maar doet wat het beste uitkomt, er problemen ontstaan. Nadat ik in 2015 was gekozen in het Wetterskip zag ik dat er nog veel meer interessants te beleven valt.’
Zeker in Fryslân, denkt van Asten. ‘Met zoveel verschillende landschappen, een enorm boezemstelsel, kilometers hoogwaterbescherming, als veeteelt- en pootaardappelenprovincie, recreatie en toerisme, werelderfgoed Waddenzee, Waddeneilanden, veel te beschermen natuur en landschap, is er genoeg te doen. En met weinig inwoners, waarvan relatief veel met een smalle beurs, ligt er een belangrijke opgave voor sociaal-democraten.’
Oudega noemt ook de groene en rode aspecten: ‘Aan de ene kant zetten we ons als fractie in voor verbetering van de kwijtscheldingsregelingen, tot de rand van wat wettelijk mogelijk is, en probeerden we het belastingsysteem eerlijker te maken. Tegelijk waren we volop bezig met de gevolgen van klimaatverandering, met het vergroten van biodiversiteit, het werken aan energie- en klimaatneutraliteit, het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen uit veenbodems en zuiveringsinstallaties.’
Op al die vlakken kon Oudega voortgang maken. ‘Dat maakte het werk boeiend en zinvol. Extra plezierig is dat de discussies op een inhoudelijke manier gevoerd werden en niet zozeer langs partijpolitieke lijnen. Natuurlijk waren er verschillen, maar daar kon je over in discussie. Voorstellen werden niet afgebrand omdat ze van de “verkeerde” partij kwamen.’
Paulusma noemt het waterschap ‘écht Hollands’. Hij werd ertoe aangetrokken vanwege zijn jarenlange verbintenis met het water als kustbewoner, zeiler en zwemmer: ‘Toen ik een beetje politiek actief werd, ontdekte ik dit. Het mooie is dat het ergens over gáát. We zijn ooit met afschaffing bedreigd, maar wij kunnen een stevige bijdrage leveren aan de oplossingen voor de klimaatcrisis, juist ook samen met de boeren die in ons dagelijks bestuur zitten. Dat is iets om trots op te zijn. Je bent in die zin als AB-lid een ambassadeur van het waterschap.’
Technische discussies
Van belang is de samenwerking met de gemeenten, vertelt Saarloos: ‘Je kunt vooral zaken bereiken samen met hen. Zorg daarom voor goede contacten met gemeenteraadsleden van je eigen partij en andere progressieve partijen, en versterk elkaar.’
Daar sluit Van Asten zich bij aan: ‘Het is een kwestie van praten, onderhandelen, je verdiepen in andermans standpunt en niet in de laatste plaats praten met de mensen over wie het gaat en collega’s in raden, Staten en soms Den Haag of Europa.’ Daarbij geeft ze mee dat het bewustzijn om wie het draait van belang is: de inwoner, natuur en milieu. ‘Discussies kunnen soms heel technisch worden, maar dat zijn vaak zaken van uitvoering.’
Oudega: Laat je niet alleen door technische medewerkers leiden
Daarnaast is Van Asten zich ervan bewust dat inwoners met een smalle beurs vaak de kleinste ecologische foorprint hebben, maar tegelijkertijd veel last hebben van droogteperiodes en clusterbuien in de stenige wijken in dorpen en steden. ‘Groen en sociaal gaan altijd gelijk op en zijn niet elkaars tegenovergestelden.’
Ook Oudega signaleert dat de technische discussies op de loer liggen: ‘Het is daarom altijd belangrijk om je niet alleen door de technische medewerkers te laten leiden, maar steeds te blijven denken vanuit de doelstellingen waarvoor je in het algemeen bestuur zit.’
Politiek bedrijven
En hoe gaat politiek bedrijven eigenlijk in een waterschap? Oudega: ‘Je moet je doelstellingen duidelijk hebben en vervolgens proberen medestanders te vinden. In een niet sterk gepolitiseerde omgeving als ons waterschap kun je soms verrast worden waar je die steun vindt. Zo zaten de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven vaak met ons op één lijn als het over het hooghouden van het waterpeil in veengebieden ging. Maar als het over een eerlijker belastingstelsel ging stonden we weer tegenover elkaar.’
Van Asten adviseert om soms de poot stijf te houden: ‘Toen bij ons een nipte meerderheid van 13 stemmen (tegen 12) besloot dat het goed voor het waterbewustzijn was van mensen met een minimuminkomen wanneer de kwijtschelding van 100 naar 90% ging, hebben wij dit voortdurend aan de kaak gesteld. Na een jaar werd de maatregel teruggedraaid.’
Van Asten: Soms moet je je poot stijf houden
En soms is het beter om genoegen te nemen met het compromis. Van Asten: ‘Met de Statenfractie hebben we meerderheden gevonden om tegen de zin van de gedeputeerde staten en ons dagelijks bestuur 40% bij te dragen aan funderingsherstel van inwoners met paalrot in de veenweidegebieden. PvdA’ers in beide gremia hadden graag 50% gezien, maar die voltallige en overgrote meerderheid gaf meer zekerheid op uitvoering. Bovendien sleepten we er ook nog een regeling uit voor funderingsslachtoffers die door de regeling niet geholpen zouden kunnen worden.’
Saarloos raadt vooral aan om te kiezen voor een aantal punten die je écht wilt bereiken: ‘Bijvoorbeeld vergroening in de stad of minder medicijnresten in het afvalwater. Kies punten die bij onze partij passen en waarin wij herkenbaar zijn. Aan vergroening in de steden kan het waterschap een bijdrage leveren door alle projecten die zij doen met de gemeenten rondom het afkoppelen van daken en onderhoud van watergangen, zodat hittestress wordt voorkomen en piekbuien worden opgevangen. Schoon zwemwater is ook zo’n onderwerp.’
Saarloos: Probeer niet alles een beetje te doen, maar wees kieskeurig
Paulusma heeft tot slot een aantal zeer praktische tips: ‘Kijk naar de bestuursstijl en hoe het DB het coalitieprogramma afhandelt. Kijk daarbij naar de communicatie met de buitenwereld en bewonersparticipatie, en houd de financiën in de gaten.’
Daarbij vind Paulusma dat je voor een brede aanpak moet gaan. Heb je werkzaamheden aan een dijk? ‘Bekijk dan ook of je er bijvoorbeeld een fietspad overheen kan leggen. Probeer werk met werk te maken. VVD en BBB zitten daar anders in, die vinden dat wij ons bij onze kerntaken moeten houden, maar ik vind dat als we het voor de burger leuker kunnen maken. Dat lijkt me helemaal geen verkeerd uitgangspunt.’
Afbeelding: PvdA Westerkwartier
