Eind april maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek bekend dat er vorig jaar 613 mensen om het leven kwamen in het verkeer. In 2017 vielen voor het eerst meer dodelijke slachtoffers op de fiets dan in de auto. Een kwart van de fietsslachtoffers verongelukte op de e-bike. Verontrustende cijfers, maar extra geld is er nauwelijks. De gemeente wijst naar de provincie en de provincie naar het Rijk.
‘Als beleidsmakers lopen we altijd achter de feiten aan, omdat innovaties sneller gaan dan beleid gemaakt kan worden’
Eric Geurts
Gedeputeerde van de provincie Limburg
Ben je geschrokken van het toegenomen aantal fietsdoden in het verkeer?
‘Niet geschrokken, wel teleurgesteld. De opkomst van de elektrische fiets en het langer gebruiken van fietsen door senioren verklaren het deels. Ook het toegenomen gebruik van mobiele telefoons in het verkeer zorgt ervoor dat de stijging van het aantal verkeersdoden niet als een verrassing komt.’
Wat doen jullie om het aantal verkeersdoden terug te dringen?
‘We hebben een regionaal overleg verkeersveiligheid, waarin bekende campagnes zoals “Wie is de BOB” doorgetrokken worden naar bijvoorbeeld carnaval. Ook zetten we bijvoorbeeld traffic informers in: verkeersslachtoffers vertellen op scholen wat hen overkomen is. En natuurlijk investeren we ook veel in de infrastructuur.’
Hebben jullie specifieke aandacht voor e-bikes?
‘Nog niet, maar we hebben wel een fietsnetwerk met snelfietsroutes. We investeren daar zo’n € 45 miljoen in. We maken fietspaden bijvoorbeeld breder, zodat ook e-bikes meer ruimte krijgen.’
Jaarlijks belanden 15.000 mensen met hoofdletsel bij de spoedeisende hulp na een val of botsing met de fiets. Moet er een helmplicht komen?
‘Je ziet al steeds meer mensen met een helm fietsen, zoals wielrenners. Een algemeen verbod is denk ik niet nodig. Maar voor e-bikes is het wellicht wel een idee, want die gaan erg snel en oudere mensen zijn relatief kwetsbaar. Met beïnvloeding kan je denk ik ook al ver komen.’
Doet het kabinet voldoende?
‘Het kabinet heeft € 25 miljoen uitgetrokken voor alle provincies samen. Dat is een druppel op de gloeiende plaat. Eén rotonde aanleggen kost al een miljoen. In Limburg kunnen we er dan twee aanleggen. Meer niet. Er zijn grote investeringen nodig in de fietsinfrastructuur, niet alleen om de komst van e-bikes op te kunnen vangen, maar ook om mensen zo uit de auto te krijgen. Het kabinet kan ons daarmee helpen. Wij helpen het Rijk dan weer doordat we de druk op de wegen helpen te verminderen.’
In hoeverre speelt innovatie een rol bij verkeersveiligheid?
‘Als beleidsmakers lopen we altijd achter de feiten aan, omdat innovaties sneller gaan dan beleid gemaakt kan worden. Ik hoop dat de komst van de zelfrijdende elektrische auto verschil gaat maken. Als die auto er echt is, kan dat een revolutie voor de verkeersveiligheid betekenen.’
‘Met de gemeentebegroting kunnen we hoogstens één onveilige verkeersonveilige situatie per jaar oplossen’
Anneke Dubbink
Fractievoorzitter in de gemeente Houten
Houten is door de Fietsersbond uitgeroepen tot Fietsstad 2018. In 2008 kreeg de gemeente die titel ook al. Wat doen jullie zo goed?
‘Doorlopende fietsroutes vormen de kern van ons beleid. Alle wijken zijn met de fiets goed bereikbaar. Heel Houten is doorkruisbaar met rode fietspaden. Auto’s worden door de infrastructuur gedwongen om wijken te passeren. Om een wijk in te gaan moet je echt insteken. Dat helpt goed om autoverkeer te weren. Daarnaast werken we in de wijken met het concept “auto te gast”. Dat betekent dat fietsers voorrang hebben. Daardoor rijden auto’s bij ons maar zo’n 20 kilometer per uur.’
Wat betekent jullie beleid voor het aantal verkeersslachtoffers?
‘We hebben heel weinig ongelukken, maar wel veel bijna-ongelukken. Bijvoorbeeld waar een busbaan kruist met een afslag naar een winkelcentrum en een garage. Het is heel dubbel: doordat het onoverzichtelijk is, worden mensen gedwongen voorzichtig te zijn. Je hebt dan dus geen ongeluk, maar bijna-ongelukken zijn natuurlijk ook niet wenselijk.’
Besteden jullie extra aandacht aan e-bikes?
‘Een beetje. We hebben speciale lessen voor ouderen, maar dat is niet genoeg.’
Kan de gemeente zelf voldoende aan verkeersbeleid doen, of hebben jullie hulp nodig van kabinet of provincie?
‘Met name van de provincie. We zijn al jaren bezig over het buitengebied, waar veel meer vrijliggende fietspaden nodig zijn. De sneltramlijn in Utrecht kost alleen handen vol geld. Dat dreigt ten koste te gaan van het potje voor fietspaden. Zonder dat budget zijn we nergens. Met de gemeentebegroting kunnen we hoogstens één onveilige verkeersonveilige situatie per jaar oplossen.
Het is dus echt iets van de lange adem. Gelukkig loopt Houten voorop, maar ik vind dat de aandacht voor verkeersveiligheid nooit mag verslappen. Ook hier niet.’
‘Gedragsbeïnvloeding en het dempen van de effecten van ongelukken moeten hand in hand gaan’
Rob Stomphorst
Medewerker van Veilig Verkeer Nederland
Was de toename van het aantal fietsdoden verwacht?
‘Ja. Met de toename van het aantal fietsers, de evolutie van de fiets, verschillende snelheden op één fietspad en meer ouderen die problemen hebben met op- en afstappen lag dit wel in de lijn der verwachting.’
Besteden jullie specifieke aandacht aan e-bikes?
‘Wij hebben opfriscursussen voor senioren. Maar het is natuurlijk lastig om mensen naar een fietscursus te krijgen, als ze denken dat ze al kunnen fietsen. We werken samen met Stella en Gazelle, zodat zij bij de verkoop direct veiligheidsbevorderende tips kunnen geven.’
Hoe kan het aantal dodelijke verkeersslachtoffers verlaagd worden?
‘Het belangrijkste is de mens zelf. VVN besteedt daarom vooral veel aandacht aan snelheid, alcoholgebruik en afleiding door bijvoorbeeld de mobiele telefoons. We wijzen niet met het vingertje, maar proberen een handelingsperspectief te bieden. Je biedt een makkelijk op te volgen oplossing. Dat vinden mensen prettig. Zo hebben we bijvoorbeeld een gimmick met een klein tasje met klittenband. Daar zit een zakje in dat impulsen van buitenaf wegneemt. Je telefoon is dan onbereikbaar. Zoiets werkt beter dan mensen vragen de telefoon uit te zetten. Met het tasje is je telefoon automatisch tijdelijk onbruikbaar, zonder dat je er over na hoeft te denken.’
Welke rol speelt snelheid bij verkeersongelukken?
‘Hoe hoger de snelheid hoe groter de impact van een ongeluk. Er zijn steeds meer airbags en andere veiligheidsmaatregelen in auto’s. Dat is natuurlijk een goede ontwikkeling. Maar een nadeel is wel dat sommige mensen denken dat ze daardoor nog harder kunnen rijden. Sinds de verhoging van de maximumsnelheid zijn er meer slachtoffers gevallen, maar het is niet vast te stellen in hoeverre dat komt door die 130 km per uur. Iemand kan ook afgeleid zijn door zijn mobiele telefoon.’
Moet er een helmplicht voor fietsers komen?
‘Wij zijn voor vrijwillig gebruik van de helm. Een zeventigjarige die met een e-bike wel eens omvalt kan zelf bedenken dat een helm handig is. Je kunt ook met fabrikanten afspreken dat ze bij de verkoop van een fiets een helm meeleveren. Ruim 90% van de letsels komt door gedrag, wij proberen dat gedrag te beïnvloeden.’
Wat adviseren jullie provincies en gemeenten te doen?
‘Verbeter de infrastructuur voor fietsers in grote steden. Fietspaden moeten veilig zijn, zonder drukke kruispunten die uitnodigen tot ongelukken. Het aanleggen van fietssnelpaden werkt goed. Een andere goede maatregel is de fietsstraat. Auto’s zijn daar te gast.
En bevorder dat kinderen op jonge leeftijd al leren fietsen met subsidie voor het Schoolpleinpakket. Soms krijgen kinderen fietsen van huis uit niet mee. Gedragsbeïnvloeding en het dempen van de effecten van ongelukken moeten hand in hand gaan.’
Afbeelding: Robin Utrecht | Hollandse Hoogte
