Wie drie weken geleden de peilingen erop nasloeg, zal met angst en beven naar de verkiezingen hebben uitgekeken. Zo leek de PvdA op een verlies af te stevenen in Gelderland. Maar met een enthousiaste en zichtbare Gelderse campagne wist Peter Kerris dat verlies in winst om te zetten. En ook in het Friesland van Edou Hamstra en Zeeland van Anita Pijpelink is het beeld niet verkeerd.
Gewoon goed gedaan
Peter Kerris
Gedeputeerde en lijsttrekker in Gelderland
Hoe is de uitslag in Gelderland?
Gewoon goed gedaan
‘Ook in Gelderland is BBB verreweg de grootste geworden, met ruim 24% van de stemmen. De VVD zit op 9,8%, wij volgen daar als derde partij op met 8,8%. Daarmee winnen we ten opzichte van vier jaar geleden. We stijgen van vijfde grootste partij naar de derde plek in de lijst. We zijn dus bepaald niet ontevreden.’
Is het in combinatie met GroenLinks nóg beter?
‘Nee, gek genoeg is GroenLinks juist wat teruggevallen.’
Hoe verklaar je dat?
‘Dat links er goed uit zou komen, zat er wel in. Zeker in de laatste dagen van de campagne vond ik dat we in een goede flow zaten. Dat GroenLinks krimpt, terwijl wij groeien, heb ik dus echt niet zin aankomen.’
Waarom niet?
‘Ik had toch altijd het idee dat mensen die bij de Statenverkiezingen links stemmen, de meer geëngageerde kiezers zijn. Mensen die zich bezig houden met het landschap en het klimaat. Daarvan zou je verwachten dat ze eerder voor GL kiezen. Tegelijkertijd zie je dat Volt hier goed heeft gescoord. Mogelijk dat GL daar last van heeft gehad.’
En die 24% van de BBB?
‘De opkomst van BBB valt volgens mij te verklaren uit een gevoel van ongelijkheid, dat zich vertaalt in wantrouwen naar gevestigde partijen. Verschraling van voorzieningen in het buitengebied, de pinautomaten en postbussen die verdwijnen en zwembaden die sluiten. Het draagt allemaal bij aan de onvrede. Dat heeft BBB gemobiliseerd en omgezet in een enorme verkiezingswinst.’
Totdat het als een kaartenhuis in elkaar dondert.
‘Het is te makkelijk om te denken dat dit een tijdelijke oprisping is. Zoals Wouter Bos ooit zei: “Dit zijn ónze mensen.” De boeren zijn maar een heel klein deel van de bevolking, nooit genoeg voor 24% van de stemmen.’
Je had in ieder geval wel verwacht dat BBB de grootste zou worden?
‘Dat wel, maar ik dacht dat dat heel close zou zijn met de VVD. Ik had niet voorzien dat BBB meer dan twee keer zo groot zou worden als de VVD.’
Hoe verklaar je dat enorme verschil?
’De opkomst is enorm. Bijna 5%-punt hoger dan de vorige keer. Juist in de gemeenten waar de BBB het beste scoort. De onvrede met het kabinetsbeleid in het algemeen en stikstof in het bijzonder, heeft veel mensen doen besluiten om naar de stembus te gaan. Die hoge opkomst verklaart daarom mede het goede resultaat hier.’
Zijn de onderhandelingen al begonnen?
‘Daar is het nog iets te vroeg voor, dat proces moet nog beginnen. We zitten vrijdag wel met alle lijsttrekkers bij elkaar. Dan gaan we het over het proces hebben.’
Kan en wil de PvdA met BBB eigenlijk in een coalitie in Gelderland?
‘Ik vind dat je partijen nooit moet uitsluiten op inhoud. De enige partijen waar wij geen zaken mee doen zijn FvD en de PVV vanwege hun antidemocratische standpunten. We zullen het gesprek dus gewoon aan gaan. BBB zit hier constructief in de race, is onze ervaring in de campagne.’
Waar zitten de grootste verschillen tussen de PvdA en de BBB in Gelderland?
‘Ik denk dat we op de sociale thema’s, zoals woningbouw en openbaar vervoer, dichtbij elkaar zitten. Maar op de thema’s als natuur, stikstof, klimaat en zonnepanelen zitten stevige verschillen, die we moeten overbruggen.’
Al met al tevreden over de groei dus?
‘Zeker. Op sommige plekken hebben echt fors meer mensen op de PvdA gestemd dan de vorige keer. In Nijmegen groeien we bijvoorbeeld van 11 naar 14%. Ik denk dat dat komt doordat we geen campagne hebben gevoerd op het thema van stikstof, maar wel op openbaar vervoer en woningbouw. Dat hebben veel mensen meegenomen in hun afweging.’
Net aan een zetel verloren
Edou Hamstra
Statenlid en lijsttrekker in Friesland
Wat is de uitslag geworden in Friesland?
‘We zijn van zes naar vijf zetels gegaan en hebben er dus eentje verloren. Maar we zijn wel na BBB de tweede partij geworden.’
Had je dit verwacht?
‘We zagen wel aankomen dat BBB ging winnen, maar dat ze zo groot zouden worden en dat de verschillen zo groot zijn, hadden we niet verwacht. Ze hebben hier iets 28% van de stemmen gehaald. Dat komt neer op 14 zetels.’
Ben je teleurgesteld over de eigen uitslag?
‘De ochtend na de verkiezingen stonden we nog even op zes, toen gingen we naar vijf. Dat is wel zuur.’
Hoe nu verder?
‘We gaan in het weekend met de hele fractie naar Ameland om het er over te hebben. Vele duizenden mensen hebben op de PvdA en op ons sociale verhaal gestemd, dus we gaan gewoon alles op alles zetten om onze plannen ook uit te voeren.’
Zie je mogelijkheden voor coalitiedeelname?
‘Dat kan. Er zijn veel opties hier, maar er zijn dan wel een aantal hele grote dossiers te overbruggen. Op het gebied van energieopwekking zijn er verschillen en uiteraard ook op de stikstofproblematiek, natuur en landbouw. Maar ook wij zijn op zoek naar perspectief voor boeren en in gebiedsprocessen kunnen we een eind komen.’
En buiten klimaat en landbouw?
‘Er zijn ook verschillen met BBB op het punt van de Lelylijn, die Heerenveen, Drachten en Groningen moet verbinden met Lelystad. BBB is daar bij ons in Friesland geen voorstander van, maar in Flevoland weer wel. We zullen daar met elkaar over in gesprek moeten.’
Jullie hadden een nogal bijzonder verkiezingsprogramma?
‘We hebben per thema in filmpjes van rond de drie minuten in beeld gebracht wat we willen bereiken. Er is geen uitgeschreven partijprogramma, behalve dan de ondertiteling van de filmpjes. We vinden het belangrijk om ons verhaal eens anders over te brengen.’
Is dat gelukt?
‘Ja, we zien dat de bezoeken aan onze mediaplatformen veel hoger zijn geweest dan tijdens vorige verkiezingen. We hebben er veel positieve reacties op gekregen, beeld helpt goed om te vertellen welke kant je op wilt.’
Maar uiteindelijk dus een licht verlies, is dat ook nog steeds zo als je de uitslag van GroenLinks er bij zou optellen?
‘GroenLinks blijft op 3 zetels staan. Maar we tellen de uitslag niet bij elkaar op, want we hebben als twee losse partijen meegedaan aan de verkiezingen.’
Denk je dat het lastig wordt om een coalitie te vormen in Friesland?
‘Er is best veel mogelijk, maar bij al die opties geldt dat er veel grote dossiers te overbruggen zijn. Dat geldt niet alleen voor het gat tussen ons en BBB, maar ook met andere partijen.’
Hoe kijk je alles bij elkaar op de verkiezingen terug?
‘Het was een historische uitslag, die we even moeten verwerken, maar die ook heel strijdbaar maakt. Veel mensen hebben toch weer op een sociaal links verhaal gestemd. Al met al moet er wel wat gebeuren in Nederland. Ik denk dat de winst voor BBB echt een stem is tegen het beleid dat in Den Haag wordt gemaakt. Daar moeten we met zijn allen mee aan de slag.’
BBB echt een andere partij dan FvD
Anita Pijpelink
Gedeputeerde en lijsttrekker in Zeeland
Hoe hebben jullie het gedaan?
‘De PvdA heeft het in Zeeland met GroenLinks samen gedaan, in één lijst en met één programma. Dat is goed gegaan: we zijn na BBB de tweede partij geworden. Zeeland telt in totaal 39 Statenzetels, BBB heeft er negen gekregen en wij zes.’
En de opkomst?
‘Die was ook hier hoog. Het is goed mogelijk dat in absolute aantallen meer mensen op ons hebben gestemd dan vier jaar geleden apart op PvdA en GroenLinks. Maar in het geweld van de hoge opkomst, die vooral ten faveure van BBB is geweest, is het toch vier plus twee en dat zijn uiteindelijk de huidige zetels. Dus je ziet het helaas niet terug in de zetelverdeling. Desalniettemin hebben we een topcampagne gedraaid en zijn we heel erg tevreden.’
Was het extra spannend omdat jullie het samen deden?
‘Zeker, verkiezingen en campagnes zijn altijd spannend. Als je goede producten hebt, je eigen boodschap overtuigend brengt en je hebt intern gedoe achterwege laat – of de gordijnen op tijd dicht doet –, draai je een goede campagne. Met de PvdA alleen is dat natuurlijk al een uitdaging en dan komt daar een partij met eigen gebruiken en gewoonten bij. Natuurlijk is dat wel spannend.’
Ja, maakt dat echt veel uit?
‘Ja, het is vaak praktisch van aard. De verschillen zitten ‘m er bijvoorbeeld in dat GroenLinks’ers uit gewoonte kozen voor canvassen langs de deuren, terwijl wij op de pleinen gingen staan. Daar hebben we een mooie balans in gevonden.’
Hoe gaat het nu verder in Zeeland?
‘Vrijdagochtend hebben we een duidingsdebat. BBB kan volledig over rechts gaan. Ik denk echter niet, dat ze dat zullen doen en dat ze serieus breed gaan kijken.’
Waarom denk je dat?
‘BBB zegt hier in het verkiezingsprogramma, dat er iets aan het stikstofprobleem moet gebeuren. Er is zelfs veel overlap met onze standpunten. Vier jaar geleden was FvD hier heel groot, maar er is een wereld van verschil met BBB. BBB heeft gewoon netjes meegedaan met debatten, heeft de kandidaten gepresenteerd en een uitgebreid inhoudelijk programma. Volledig hoe je het zou verwachten.’
En de rest?
‘Het CDA heeft hier niet de klap gekregen die landelijk voorspeld was, maar wel een tik. En, niet onbelangrijk: de huidige coalitie behoudt haar meerderheid. De VVD en de SGP zijn gelijk gebleven. En de twee zetels verlies van het CDA zijn naar ons gegaan.’
Dus jullie gaan door?
‘In theorie zou dat kunnen, maar we nemen het programma van BBB zeer serieus. Ze vinden cultuur, biodiversiteit, de leefbaarheid op het platteland allemaal belangrijk. Net als wij. Dus we gaan gewoon naar de inhoud kijken. Een sociale en groene coalitie is voor ons als PvdA-GroenLinks erg belangrijk.’
Welke thema’s voerden de boventoon in Zeeland?
‘De bouw van nieuwe kerncentrales, stikstof, woningbouw en openbaar vervoer. Dat thema van de kerncentrales is onderscheidend met de rest van het land, maar ik vind het lastig te duiden of veel mensen hun stem af hebben laten hangen van dat thema. Ik vermoed eigenlijk van niet. Het is toch altijd ook een peiling over het kabinet.’
Maar de VVD levert niet in?
‘Ja, dat is inderdaad opvallend. Op een andere manier dan je zou denken overigens, want de VVD-gedeputeerde is hier heel zichtbaar geweest en heeft het goed gedaan. Ik had dus eerder groei verwacht, maar die bleef uit. Dat heeft toch wel met de mening van veel kiezers over Rutte te maken denk ik.’
Al met al, hoe kijk je op deze verkiezingen terug?
‘Ik zie dat de groep ontevreden mensen, die we eigenlijk al vanaf de opkomst van Pim Fortuyn door politieke partijen zien trekken, nu haar heil zoekt binnen BBB. Dit zijn niet alleen boze boeren. Dit is ook de ontevreden groep die zich sympathisant voelt met de boeren in het gevoel van onrechtvaardig en oneerlijk behandeld te worden door de overheid. Die orkaan zet de boel op scherp. Misschien wel meer dan ooit. Als het gaat om links, dan ben ik echt heel blij dat we elkaar zo vinden. Houd elkaar vast, want daarmee gaan we de wereld hopelijk nog een beetje mooier maken.’
Afbeelding: Peter Hilz | ANP
