Je moet het maar durven om deze woorden voor dit akkoord op hoofdlijnen te kiezen.
Hoop, wie heeft nog hoop na het lezen van dit akkoord en hoop waarop? Lef, ja dat klopt dan weer wel. Je moet maar het lef hebben om deze tekst als regeerakkoord aan te bieden. En trots. Waarop? Dat het gelukt is om met zijn vieren een tekst te produceren? Want trots zijn op de inhoud van de tekst lijkt mij schier onmogelijk.
De VNG schrijft in haar reactie op het akkoord: ‘Hoop, lef en trots’ biedt een goede basis voor het verdere gesprek met het nieuwe kabinet. Het betrekken van gemeenten bij de nadere uitwerking is nodig om zeker te kunnen zijn dat beleid uitvoerbaar is en het inwoners helpt’.
Op het eerste gezicht lijkt dit een fletse en weinig zeggende reactie. Maar, dat is het toch niet. Eigenlijk staat in die tweede zin op een neutrale manier dat het akkoord onuitvoerbaar is en mensen niet helpt. De nadruk die de VNG legt op daadkracht en saamhorigheid tussen de overheden is terecht.
Daar ligt gelijk een van de grote problemen voor dit programakkoord. Het heeft een intrinsieke neiging tot centralisatie. Er spreekt een min of meer verholen minachting uit voor decentrale overheden. En het hanteert weer het aloude, bekende middel van een korting verpakt in het cadeaupapier van beleidsvrijheid. De SPUK- gelden komen in het gemeentefonds, met als voordeel dat de verantwoording eenvoudiger kan. Nadeel is dat er een generieke korting van 10 procent wordt toegepast.
Problemen vergroot
Gemeenten krijgen veel meer problemen op hun bordje. Al zien sommige dat ook als kans. Het afschaffen van de spreidingswet is een ramp voor Ter Apel. Het geeft de gemeenten die toch al niets deden de legitimatie om niets te blijven doen. Gecombineerd met de meer dan vreselijke maatregelen op het gebied van asiel en migratie, het afschaffen van de voorrangsregels voor de huisvesting van statushouders (alsof die op een andere manier aan een woning zouden kunnen komen), de beperking van de rechten van vluchtelingen (het uitlezen van mobieltjes tijdens de procedure!), wordt het een hele nare en gure tijd. Het opschorten van asielaanvragen en het beperken van het recht op opvang tijdens die opschorting gaat niemand helpen. Het duwt mensen wel de illegaliteit in. En ondanks dat is aangetoond dat het aantal na-reizigers niet het probleem is, komt er wel een forse beperking. Holle retoriek. Maar Wilders is tevreden.
Beloftes
En dan al die beloftes die niet zijn waargemaakt. De verhoging van het minimumloon wordt nota bene teruggedraaid. Geen verhoging, maar wel een verlaging. De WW wordt verkort tot maar achttien maanden. Het is een wirwar aan maatregelen die goed lijken, maar slecht zijn voor de inwoners. Je krijgt wel een ‘recht op vergissen’, alleen helpt dat niet zoveel als je bestaanszekerheid onder druk staat. Kinderarmoede moet worden voorkomen, maar de kindertoeslag wordt niet geïndexeerd. De gemeentelijke schuldhulpverlening moet worden verbeterd, maar geld wordt niet gegeven.
Zo is er nog veel meer. Ervoor zorgen dat er meer grond beschikbaar is (‘straatje erbij’, binnenstedelijk en buitenstedelijk), is gemakkelijker opgeschreven dan gedaan. In nieuw te bestemmen gebieden gaat woningbouw – in geval van concurrentie om grond – boven windmolens. Alsof dat nu overal het grote probleem is waarom er niet genoeg wordt gebouwd. Ook hier lijkt de coalitie met een vinger naar de gemeenten te wijzen. Alsof het hun schuld is dat er zo weinig wordt gebouwd. Waarom zou je anders opschrijven: ‘Bij (lokale) programmering van koopwoningen rekening houden met voldoende woningen voor ouderen, om de doorstroom te bevorderen’, of ‘de stijging van de gemeentelijke woonlasten (OZB) wordt gemaximeerd via afspraken met gemeentes’.
Stikstof
De relatie met stikstof wordt in ieder geval niet gelegd. Daarvoor zijn andere dingen bedacht zoals een aanpassing van de Nitraatrichtlijn, verkleining van de buffergebieden rondom de natuurgebieden en het veranderen van de Natura2000-gebieden. De krimp van de veestapel is ook al van de baan. Daar staat dan weer tegenover dat ‘de rijksoverheid de regie pakt op de vergunningverlening voor mestverwerking’. Geruststellend is die gedachte niet. Net zo min als het idee dat het LNV vanaf nu Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur gaat heten. Of het idee dat natuurinclusieve landbouw, landbouwinclusieve natuur is geworden. Dat lijken op het eerste gezicht woordspelletjes, maar dat zijn het niet. Het zegt iets over welk belang prevaleert. Daarom kan ook de pulsvisserij weer terugkomen, worden de zero-emissie zones uitgesteld en is de verplichte warmtepomp afgeschaft. Maar er komt geen verhoging van de CO2-heffing.
Te gemakkelijk
Heel veel staat er ook niet. Dat kun je verklaren vanuit het idee van een akkoord op hoofdlijnen. Maar wel zeggen dat de gesloten jeugdzorg wordt afgeschaft, zonder een antwoord op de vraag te geven wat dat betekent voor de zorg voor de kinderen in die vorm van jeugdzorg, is te gemakkelijk. Dat geldt ook voor de aanpak van de wachtlijsten bij de GGZ. Of de personeelstekorten in de zorg, het onderwijs, bij de rechtspraak, de politie. Er worden geen oplossing gegeven of het komt niet verder dan dooddoeners als ‘we hebben aandacht voor passend en speciaal onderwijs’ of ‘wij werken hier hard aan’.
Tegelijkertijd staan veel van die maatregelen wel al met een opbrengst in de financiële bijlage. Zo is de lagere EU-bijdrage al ingeboekt als opbrengst, net als de beperking van de instroom van asielzoekers en het daardoor kunnen verlagen van het budget voor de bijstand. De NPO moet 100 miljoen euro inleveren. Het btw-tarief op kranten en tijdschriften stijgt van 9 naar 21 procent. Die verhoging geldt voor zowel print als digitale bladen. De besparing op culturele goederen en diensten is maar liefst 953 miljoen euro.
Bedrijven zijn spekkoper. Die worden op alle mogelijke manieren tegemoet gekomen en in de watten gelegd. Lastenverzwaringen van het vorige kabinet bijvoorbeeld, worden teruggedraaid.
Maar eerlijk is eerlijk, er staan ook wel een paar hele concrete maatregelen in. We mogen weer 130 op de snelweg en de rode diesel komt terug. Hoop, lef en trots. Je moet het maar durven.
