Afgelopen protesteerden Utrechters tegen de plannen van minister Cora van Nieuwenhuizen om de A27 te verbreden en meer dan honderd jaar oude bomen in het geliefde natuurgebied Amelisweerd te kappen. Het is niet alleen zonde, maar vooral ook duur en volkomen onnodig. Het is door toegenomen thuiswerken en lockdowns immers rustiger op de weg, in het openbaar vervoer en in het vliegtuig. Wat betekent dit voor grote vervoersprojecten, zoals de verbreding van snelwegen, Lelystad Airport of de Lelylijn: moeten we daar mee stoppen of mee doorgaan?
‘We proberen al vijftig jaar met meer infrastructuur te regelen dat er minder files komen’
Stijn Smeulders
Fractievoorzitter in Noord-Brabant
Zijn er veranderingen nodig in de wijze waarop we naar vervoersprojecten kijken door corona?
‘Zeker, zowel Rijk als provincies en gemeenten moeten anders naar mobiliteit gaan kijken. Een van de weinige positieve effecten van de coronacrisis is dat het mobiliteitsgedrag verandert. Steeds meer mensen zien nu eindelijk in dat het bijvoorbeeld veel effectiever is om aan gedragsverandering te werken dan om continu asfalt uit te breiden. Dat vinden we als PvdA natuurlijk al jaren, nu volgt de rest van het land.
Door de coronacrisis merk je dat die gedragsverandering versneld plaats vindt. Mensen werken meer thuis, werken flexibeler, of zijn eerder geneigd om thuis te werken in de ochtend en eventueel daarna pas naar kantoor te gaan. Wat we als overheid jarenlang niet voor elkaar kregen blijkt nu ineens toch te kunnen. We proberen al vijftig jaar met meer infrastructuur te regelen dat er minder files komen en dat lukt niet. Meer thuiswerken is écht een onderdeel van de oplossing.’
Wat moet de overheid nu doen?
‘Allereerst erkennen dat deze gedragsverandering blijvend is of gemaakt kan worden.’
Hoe kun je dat doen?
‘Door het te benoemen. Hier in Brabant hebben we het geluk dat er een VVD-gedeputeerde is die open-minded is en de mobiliteitskansen van de crisis wel ziet. De gedeputeerde borduurt ook nog eens voort op ons PvdA-beleid uit de vorige periode: er wordt zwaar geïnvesteerd in openbaar vervoer en minder in infrastructuur. Dat was dus voor COVID-19 al het geval. We gaan nu niet direct grote projecten schrappen, zoals de PvdA in Utrecht met de verbreding van de A27 bijvoorbeeld voorstelt, maar we gaan wel goed evalueren wat corona nu betekend heeft voor al dan niet blijvende gedragsverandering.’
Dus geen stop in het uitbreiden van wegen?
‘We hebben hier regio’s, zoals Brainport en Breda, waar tienduizenden huizen gebouwd gaan worden, met grote effecten op inwoneraantallen en banen. Daar zijn ook wegen voor nodig. Het is een utopie om te denken dat mensen de auto massaal laten staan als je alleen sterk in het openbaar vervoer investeert. Mijn doel is ervoor te zorgen dat minder mensen in de spits de auto pakken. Bovendien zijn er ook andere redenen om infrastructuur aan te passen, zoals het verbeteren van luchtkwaliteit en verminderen van overlast.’
En zoiets als internationaal vliegverkeer?
‘Betere treinverbindingen zouden daarin kunnen helpen. Ik betwijfel of dat op Rijksniveau wel goed is opgepakt. Met het klimaatakkoord in de hand moet je eigenlijk binnen nu en vijf jaar treinverbindingen optimaliseren voor alle reizen, die nu maximaal anderhalf a twee uur vliegen zijn.’
Welke nieuwe veranderingen gaat de coronacrisis concreet nog toevoegen?
‘Ik denk dat veranderingen in mobiliteitsgedrag moeten worden opgenomen in verkeersmodellen. Zonder aanpassing van de verkeersmodellen verandert de infraprioritering niet. Ik zou partijgenoten willen adviseren in hun eigen politieke gremia aandacht vragen voor die wijziging van verkeersmodellen. Dat gaat allemaal niet vanzelf.’
Sommige partijen willen morrelen aan het ov
Jeroen Olthof
Gedeputeerde in Noord-Holland
Zijn er grote vervoersinfrastructuurprojecten in Noord-Holland die nu worden heroverwogen door corona?
‘Nee, nog niet. Wat er natuurlijk wel gebeurt, is dat we door corona opnieuw kijken naar wat dit nu betekent voor vervoer. En vooral: welke kansen het oplevert. Thuiswerken en het meer gebruik maken van de fiets zijn de belangrijkste ontwikkelingen nu. Of daarin dan ook meer lange termijn investeringen in moeten komen staat nu dus op de agenda.
Tegelijkertijd geldt nu dat we lopende projecten doorzetten, ook om in de bouw de werkgelegenheid in stand te houden. En er staan vooralsnog geen grote níeuwe projecten op de agenda. Daar nemen we wel de gevolgen van corona mee in de afweging.’
Je had het over het faciliteren van thuiswerken, wat kan de provincie daarin doen?
‘We hebben met de vervoersregio in Amsterdam een intentieverklaring met grote bedrijven getekend om thuiswerken te faciliteren. Daarin is afgesproken om gespreid thuis werken gezamenlijk te organiseren, zodat we niet met zijn allen op maandag en woensdag thuis werken en dan alsnog massaal op dinsdag in de file staan.’
Hoe zit dat eigenlijk bij de provincie zelf: werkten medewerkers daar al veel thuis voor corona?
‘Dat gebeurde al wel, maar net als elders is dat ook bij ons op een bizarre manier toegenomen. Als je een jaar geleden had gezegd, dat 80% nu thuis zou werken, had iedereen je uitgelachen. Maar we weten ook: niet iedereen heeft een goede thuiswerksituatie en we moeten ook kijken naar kostenregelingen. Daar moet dus nieuw beleid voor komen. Net als voor praktische vragen als wat je doet met vergaderingen: wat doe je alleen fysiek, wat alleen digitaal en wat kan hybride?’
Je ziet kansen voor vervoer door corona, zijn er ook bedreigingen?
‘Mijn zorg is dat we door corona de neiging hebben om de hele wereld weer op zijn kop te zetten. We moeten zeker meer inzetten op elektrisch, fiets en het ov, maar dat deden we al. Het gevaar bestaat nu, dat er partijen komen die dat juist ongedaan willen maken. Zij stellen dat het nu rustig is in de trein en de bus en dat investeringen daarin dus ook maar afgeschaald moeten worden.’
Schiphol ligt ook in Noord-Holland. Kun of wil je daar als provincie nog iets mee?
‘We hebben nu de kans om de toekomstige ontwikkeling van Schiphol goed te bekijken. Ik wil het vliegverkeer niet per se indammen, maar wel de geluidshinder beperken en de schade aan natuur, milieu en klimaat verminderen. Ook daar geldt: niet direct ingrijpen als je de gevolgen nog niet goed kunt overzien. Breng die eerst in kaart. Maar we moeten niet hebben, dat we ergens na volgend jaar ineens weer op 500.000 vluchten zitten en niks geleerd blijken te hebben. We moeten dus nu kijken naar de kansen.’
Het is oppassen geblazen
Edou Hamstra
Statenlid in Friesland
Hoe kijken de impact van corona op het verkeer en het openbaarvervoer?
‘Ik maak me daar best wel zorgen over. Als we niet uitkijken dan vormen de tijdelijke dienstregelingen in het regionaal vervoer een opmaat voor blijvende aanpassingen. Het is goed dat er nu tijdelijk minder vaak gereden wordt, maar als regionale overheid moeten we ervoor zorgen dat het bij een tijdelijke maatregel blijft. Je kan altijd nog bijsturen als het thuiswerken ook na de crisis de norm blijft, maar als een bushalte eenmaal weg is, krijg je hem niet snel terug. Tot nu toe is dat nog niet gebeurd. Maar als we niet uitkijken zou het zo maar kunnen gebeuren.’
Waarom denk je dat?
‘We zijn nu bezig met de aanbesteding van het openbaar vervoer. Daarin wordt nu gesproken over lijnen die anders ingericht moeten worden. Als dat gebeurt, zouden er zo maar bushaltes kunnen sneuvelen.’
Is zo’n aanbesteding niet onmogelijk nu je de toekomst zo lastig kan voorspellen?
‘Lastig is het zeker. Door corona hebben we de aanbesteding voor de busconcessie van 2022 tot 2032 tijdelijk stop moeten zetten en kijken we nu naar een overbruggingsconcessie van twee jaar. De busdienstregelingen zijn echt al anders ingericht. Mocht het drukker worden, dan moet daar binnen twee weken op ingespeeld kunnen worden. We vragen dus wel flexibiliteit van vervoerders.’
Welke potentiële problemen zie je nog?
‘Er worden door corona verliezen geleden, die nu maar deels door het Rijk worden vergoed. Het is nog niet duidelijk of we als provincie ook worden gevraagd om bij te springen. Hoe dan ook is het belangrijk dat de rekening niet bij de reiziger belandt. Daar zijn we scherp op. Het ov-kaartje blijft betaalbaar voor iedereen.
Wat betekent corona voor het besluitvormingsproces over de Lelylijn?
‘We zien daar eigenlijk alleen maar positieve ontwikkelingen: in veel verkiezingsprogramma’s staat de Lelylijn als wens opgenomen. De lobby daarvoor vanuit onze regio bij de Kamer vond gelukkig al plaats vóórdat de coronacrisis was begonnen.
Als je de Lelylijn puur als spoorlijn bekijkt, is het aantrekkelijk om die in tijden van crisis te schrappen. Maar het gaat om veel meer dan dat. Met de Lelylaan ligt het noorden ineens om de hoek van de Randstad en wordt het veel aantrekkelijker om hier te gaan wonen. Daarmee ontlucht je Randstad. Hier kunnen we nog bouwen, daar amper meer. Andersom helpt de Lelylijn helpt ons ook, doordat we jongeren hier in de regio kunnen houden die nu vaak richting Randstad trekken.’
Afbeelding: Sander de Koning | ANP
