Armoede en achterstanden spelen Limburg parten. Na een bijeenkomst voor lokale en provinciale PvdA-bestuurders en politici eind vorig jaar in Roermond, hebben de Limburgse sociaaldemocraten besloten armoede het thema van het jaar te laten zijn. ‘Gezamenlijk binden wij de strijd ertegen aan,’ zegt Statenlid Aleida Berghorst die de bijeenkomst organiseerde.
Ze windt zich er oprecht over op, Statenlid Aleida Berghorst. De armoede en achterstanden in Limburg zijn groot. ‘Op het gebied van inkomen, opleidingsniveau, economie en gezondheid blijft Limburg achter bij de rest van het land. Het gaat niet alleen om de oude mijnenstreek, maar ook om steden als Roermond, Venlo en Maastricht.’
Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) staven haar verhaal. De instelling presenteerde eind vorig jaar de onderzoekscijfers over 2022. Hoewel de CBS-cijfers aantonen dat de meeste mensen die armoederisico lopen in een van de vier grote steden wonen (bijna een kwart), liegen de percentages in Limburg er ook niet om.
In de CBS Top 10 van gemeenten met het hoogste armoederisico staat Heerlen op de vijfde plaats, gevolgd door Kerkrade op 6. Alleen de vier grote gemeenten Rotterdam op 1, Den Haag 2, Amsterdam 3 en Utrecht op de vierde plaats staan voor de zuidelijke plaatsen. Ook het kleine Vaals komt voor in de Top 10.
’De problemen hier zijn net zo groot als in steden als Rotterdam of Amsterdam.’
‘De aandacht gaat altijd uit naar de grote steden als er wordt gesproken over armoede,’ stelt Berghorst. ‘Maar de problemen hier zijn net zo groot als in steden als Rotterdam of Amsterdam.’
Ondermijning
Drugshandel, mensenhandel en wapenhandel, oftewel ondermijnende criminaliteit tiert er welig bij. Heerlen kwam op de eerste plaats in de Onderwereldkaart van RTL 4, gevolgd door Kerkrade waarna Rotterdam, Den Haag en Arnhem volgen. In die Top 10 komen overigens nog drie Limburgse gemeenten voor. Sittard-Geleen staat op 7, Brunssum op 9 en Roermond op 10. Buiten het lijstje staat Venlo, op de 15e plaats van in totaal 342 gemeenten.
‘Elke stad heeft wel wat op het gebied van ondermijning. Het smalste stuk Nederland tussen Sittard en Susteren is aantrekkelijk voor drugscriminelen. Die rijden zo door dat gebied van Duitsland naar België of andersom. Verder leent Limburg zich voor drugscriminaliteit, omdat er veel afgelegen, leegstaande gebouwen staan,’ legt Berghorst uit.
Als de mensen dan ook nog eens financiële problemen hebben, worden zij kwetsbaar voor criminelen. Die nemen hen makkelijker mee in hun louche plannen. Sommigen worden gedwongen in foute praktijken mee te gaan, voegt Berghorst daaraan toe. ‘Als je schulden hebt bij de verkeerde persoon, is het zo gebeurd.’ Ook gaat het vaak om hele jonge mensen.
Geschiedenis
De oorzaak voor de grote armoede in de provincie is te vinden in de geschiedenis van Limburg, zet Berghorst uiteen. ‘Mijnbouw was de grote industrie waar velen hun werk vonden. De mijnen gingen dicht in de jaren ’60, de laatste in 1974 en wij zitten met de erfenis. Nu nog.’
‘Na de sluiting van de mijnen heeft Maastricht wel de universiteit gekregen. Er is ook industrie voor de mijnbouw in de plaats gekomen, met name oude, vervuilende industrie. En in de tijd van massawerkloosheid in de jaren ’80 ontstonden complexe problemen. Generaties zijn er werkloos en afhankelijk van de bijstand.’
‘Het groen is mooi, maar niet als er drugsafval wordt gedumpt.’
Toerisme mag dan wel voor veel werkgelegenheid zorgen, ‘het zijn niet de bestbetaalde banen. En het groen is mooi, maar niet als er drugsafval wordt gedumpt. Dat gebeurt hier ook.’
De armoede, achterstanden en de ligging van de provincie tussen België en Duitsland in, maakt de inwoners kwetsbaar voor criminelen. ‘En de politieorganisatie in Limburg kampt met een personeelstekort,’ zegt Berghorst. ‘In 2018 kwamen er in Nederland 1100 agenten bij, waarvan 31 voor Limburg’ Ze lacht. Maar niet vrolijk. ‘Limburg kent 31 gemeenten. Met 31 agenten extra hebben we het over een agent extra per gemeente.’
Daar los je de grote problemen niet mee op, vindt ze. Met zo’n versterking is het volgens haar onmogelijk de ondermijning werkelijk aan te pakken.
Handen ineen
Tijdens een bijeenkomst in december hebben Limburgse PvdA-bestuursleden en politici besloten de handen ineen te slaan in de strijd tegen armoede en achterstanden. ‘Bij dat thema kwamen allerlei ideeën naar boven,’ zegt Berghorst. ‘Iedere wethouder herkent het probleem. Het is diepgeworteld en gemeenten vechten ertegen.’ Dit jaar volgen nog drie bijeenkomsten.
‘De Provincie Limburg maakt al jaren beleid om met name gezondheidsachterstanden te bestrijden. Voor het eerst komt er nu ook beleid tegen armoede. Een resultaat van de coalitieonderhandelingen,’ zegt Berghorst. ‘Als Statenfractie vinden wij het belangrijk om goed samen te werken met onze collega’s in de gemeenten. Zeker op een onderwerp als armoede. Daarom organiseren we bijeenkomsten voor de lokale bestuurders en politici over dit thema. Doel is om armoede en achterstanden in Limburg beter op de kaart te zetten en ook aan te pakken.’
Gezondheid
De Provincie Limburg heeft al jaren sociaal beleid, ondanks dat dit eigenlijk geen taak van de provincie is. Dat heeft geresulteerd in mooie projecten zoals de Gezonde Basisschool van de Toekomst. Een gezonde lunch meenemen naar school is belangrijk. ‘Maar als kipnuggets altijd nog goedkoper zijn dan groente of fruit, dan is de keuze snel gemaakt als je weinig hebt te besteden,’ merkt Berghorst op. ‘De btw op groente en fruit zou naar 0 procent moeten.’
’Armoede maakt mensen kwetsbaar.’
Er speelt nog veel meer. ‘Wist je dat inwoners van Heerlen-Noord zes jaar korter leven? Armoede maakt mensen kwetsbaar. Voor mij is het dan ook onbegrijpelijk dat het streekziekenhuis voorstelt om de spoedeisende hulp en operatiekamers van het ziekenhuis in Heerlen te sluiten. Inwoners moeten dan naar Geleen dat 20 kilometer verderop ligt. Alsof iedereen daar zo makkelijk kan komen. Juist mensen in armoede zijn vaak minder mobiel en de bereikbaarheid van het ziekenhuis in Geleen met het ov is niet optimaal.’
Het plan wordt na alle protesten en de aandacht daarvoor in het publieke debat tegen het licht gehouden. Het stelt Berghorst nog niet helemaal gerust, maar het is een begin naar een terugdraaien van de plannen.
Gericht oplossingen bieden
De provincie financiert onderzoek naar de effecten van armoede en investeert in financiële programma’s die mensen uit de armoede moeten halen. ‘Officieel hebben wij geen taak, maar we spelen wel een grote rol. Want met de resultaten van de onderzoeken kan je gericht oplossingen zoeken en bieden.’
De lokale en provinciale PvdA bestuurders en politici komen dit jaar nog driemaal bij elkaar om dit probleem samen aan te pakken.
Afbeelding: Roger Dohmen | ANP
