De laatste tijd zijn er steeds vaker problemen met radicaliserende jongeren en extremistische jongeren die terugkeren uit islamitische landen. Wat kunnen PvdA-politici op lokaal niveau daar aan doen? Lokaal Bestuur vroeg het aan raadslid Sofyan Mbarki, Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch en burgemeester Henri Lenferink.
Wie: Sofyan Mbarki
Wat: Raadslid in Amsterdam
Je hebt scholen aangeboden om met leerlingen in gesprek te gaan over de aanslagen in Parijs, extremisme, discriminatie en vrijheid. Hoe is daar op gereageerd?
‘Heel wisselend. Veel docenten lieten weten dat ik welkom ben, maar dat het probleem bij hen niet speelde. Anderen zeiden het probleem wel te hebben en zich er geen raad mee te weten. Op het moment dat je langskomt bij scholen waar het ‘niet speelt’, is het vooral dat men het er niet over hééft. Het type leerling en de samenstelling van de klas bepaalt voor een groot deel in welke richting het gesprek gaat.’
Hoe verloopt die discussie dan?
‘Je ziet veel complotdenken. Je moet leerlingen in zo’n geval ruimte bieden, laat ze het maar uitleggen. Meestal komen ze niet ver. Als je met een wedervraag komt, zoals ‘waarom is er dan ook een islamitische agent vermoord?’, vallen ze vaak stil. Je brengt twijfel aan. Er zijn overigens ook veel jongeren die zeggen: ‘ik wil gewoon lekker stage lopen, zoek het maar uit.’
Het bestrijden van een gewelddadige politieke ideologie moet vanuit de gemeenschap zelf komen
Is het nu anders dan tien jaar geleden?
‘Het grootste winstpunt vergeleken met tien jaar geleden toen Theo van Gogh werd vermoord is dat jongeren zich nu wel bewust zijn van hun eigen vrijheid van meningsuiting. Mijn les is dan ook: kap ze niet af op het moment dat ze zeggen wat ze willen, ook al ben je het er niet mee eens. Ga niet bevooroordeeld het gesprek in, maar schep een veilig leerklimaat. Leerlingen moeten elke dag het gevoel hebben dat ze aan het begin of aan het eind van een les over alles kunnen praten.’
Zijn docenten voldoende geëquipeerd?
‘Scholen moeten een visie ontwikkelen. De rol van docenten verandert. Je moet veel meer vanuit het gesprek les geven. Het belangrijkste is: heb het er met elkaar over in de docentenkamer.’
Wat kunnen PvdA’ers bijdragen?
‘We moeten goed kijken naar de bondgenootschappen die we binnen de islamitische gemeenschap kunnen sluiten om hier goed mee om te gaan. Het bestrijden van een gewelddadige politieke ideologie moet vanuit de gemeenschap zelf komen. Tegen die mensen moeten wij als samenleving en overheid zeggen: wij staan achter jullie.’
Wie: Ahmed Marcouch
Wat: Woordvoerder Integratie Tweede Kamer-fractie
Wat kunnen PvdA’ers lokaal doen om radicalisering te voorkomen?
‘Inlichtingendiensten moeten meer delen met lokale bestuurders, ze moeten ook informatie bréngen zodat wijkcoalities gemobiliseerd kunnen worden: ouders, welzijnswerkers, de wijkagent, ambtenaren. Dat betekent dat je er voor moeten pleiten dat kennis en expertise geregeld moet worden om signalen op te kunnen vangen, de juiste diagnose te stellen en te interveniëren waar nodig. Richt de infrastructuur daarvoor in. Ook moet je checken of de politie en het lokale welzijnswerk over de nodige kennis beschikken.’
Hoe ziet die kennis er uit?
‘Je moet weten hoe de ontwikkeling van jongeren geschiedt. Vaak lukt het niet om religieus radicalisme te herkennen. Gemeenten zijn niet in staat het verschil te zien tussen een orthodox en een religieus radicaal die in de ban is van een politieke ideologische beweging.’
Is het niet zo dat jongeren zich opsluiten in hun kamer, en buiten beeld radicaliseren?
‘Radicalisering gebeurt nooit van de ene op de andere dag. Er zijn altijd signalen, bijvoorbeeld jongeren die niet meer naar school komen. De vraag is: wat moet je dan doen? Je kunt dan iemands paspoort innemen, de confrontatie aangaan, en in noodzakelijke gevallen zelfs iemand onder toezichtstelling plaatsen in een gesloten inrichting.’
Welke gemeenten hebben het radicaliseringsbeleid op orde?
‘Ik kan geen gemeente noemen. Dat is het probleem, je ziet dat dit fenomeen voor veel gemeenten nieuw is. Amsterdam was eigenijk het best georganiseerd, maar daar ging het ook mis met een jongen waarvan de vader nota bene bij iedereen alarm had geslagen. Alertheid bestaat vaak op papier, maar niet in werkelijkheid.’
Radicalisering gebeurt nooit van de ene op de andere dag
Wat zijn dan de lessen voor die gemeenten?
‘Besef je dat jongeren vatbaar zijn. Besteed er aandacht aan in het onderwijs. Zorg dat je mensen met een islamitische achtergrond in huis hebt die snel kunnen schakelen op dit terrein. Dat geldt ook voor de politie. Ik pleit ervoor instituties die er al zijn met kennis en kunde te versterken. Dus niet allerlei aparte projectjes optuigen, want dat is van voorbijgaande aard.’
Heb je zelf vanuit de Kamer initiatieven ontplooid op dit gebied?
‘Ik heb een motie ingediend waarin staat dat we jihadisme-interventieteams moeten inzetten. Zo’n Amsterdamse jongen is nu weg, maar we doen verder niks met dat gezin, terwijl daar jonge kinderen in zitten. Je moet daar iets mee doen.’
Wie:Henri Lenferink
Wat: Burgemeester van Leiden
Wat moet je doen om radicalisering te voorkomen?
‘Het is belangrijk dat je zorgt dat er geen isolement ontstaat. Probeer te bevorderen dat het contact met de mainstream moslimgemeenschap overeind blijft. Salafisme heeft aantrekkingskracht op jonge moslims, er zit iets in van het pure, echte geloof, daar wil iedereen bij horen. Dat is op zich niet erg. In Leiden hebben we ook salafistische jongeren, maar die zijn sterk tegen geweld gekeerd.’
Hoe organiseer je dat?
‘De wethouder en ik zelf onderhouden veel contacten. Daarnaast moet je stimuleren dat contact met moskeeverenigingen goed geregeld is. Voor hen is dat soms best lastig, want ze zijn bang dat ze te boek komen te staan als moskeeën waar radicale geluiden te horen zijn. Zij zijn soms ook geneigd radicaliserende jongeren uit te stoten. Maar het is juist essentieel om het contact in stand te houden.’
Gaat het niet vaak om jongeren die helemaal niet meer naar de moskee gaan?
‘Er zijn tal van factoren waardoor je een risico-analyse kunt maken. Moskee, school, werk, er zijn zoveel plekken waar je iets kunt zien. Voor mij is het belangrijkste: probeer hoe dan ook contact te houden. Daarnaast: school frontlijnwerkers in het onderwijs en welzijnswerk zodat ze symptomen kunnen herkennen en weten met wie ze contact moeten opnemen.’
Geradicaliseerde jongeren opsluiten is geen duurzame oplossing
Wat te doen met teruggekeerde jongeren uit Syrië?
‘Daar heb ik geen ervaring mee. Maar mijn gevoel zegt dat daarvoor hetzelfde geldt. Alleen maar afstoten werkt volgens mij niet. Als je ze opsluit is dat geen duurzame oplossing. Je moet echt proberen weer contact te krijgen. Als er sprake is van een strafbaar feit moet je ze straffen, daar kun je niet aan voorbij gaan. maar daar moet je het niet bij laten.’
Hoe moeten we verder met dit onderwerp?
‘Het maatschappelijk klimaat en debat is erg bepalend over hoe dit geheel zich ontwikkelt. Dat hebben we het afgelopen jaar gemerkt. Spanningen in de moslimgemeenschap zijn toegenomen. Oudere mensen voelen zich erg onrustig. Probeer dat debat in positieve zin te beïnvloeden, houd de nuance er in. En houd, als er één dader is, niet groepen verantwoordelijk.’
Foto: Hollandse Hoogte
Foto Henri Lenferink: Hielco Kuipers
