Het demissionaire kabinet maakte in de Voorjaarsnota bekend met een wetsvoorstel te komen voor een eigen bijdrage voor de jeugdzorg. Plan is de eigen bijdrage per 1 januari 2026 in te voeren. Levert dit meer zorgmijders op – met alle gevolgen van dien – of zal dat meevallen en leidt de eigen bijdrage naar de besparingen waar het kabinet op hoopt? Wij spraken erover met Pieter Paul Slikker, Han Hefting en Dennis Tak.
Een waanzinnig slecht plan.
Pieter Paul Slikker, wethouder in Den Bosch
Wat vind je ervan dat een eigen bijdrage voor de jeugdzorg is voorgesteld?
‘Ik vind het een waanzinnig slecht plan. Het verschraalt de toegankelijkheid van de jeugdzorg juist voor kinderen in de meest kwetsbare gezinnen. We weten dat bij kinderen die in de jeugdzorg komen doorgaans veel problemen spelen in het gezin. Vaak gaat het ook niet om de meest kapitaalkrachtige gezinnen. Dan creëer je met een eigen bijdrage alleen maar extra problemen zoals zorgmijding en uiteindelijk grotere problemen. Daarnaast stelde Lisa Westerveld terecht dat je geen verschil moet maken tussen fysieke en geestelijke problemen. Dat onderscheid komt er nu wel. Eigen bijdragen leiden tot uitgestelde jeugdzorg terwijl de opdracht is er juist zo vroeg mogelijk bij te zijn als iets niet goed gaat.’
Hoe moet dat worden geregeld?
‘Je hebt laagdrempelige voorzieningen nodig op scholen, in wijkcentra, bij huisartsen. Jongerenwerkers en diensten zoals scheidingshulp zijn ook nodig voor ouders die in echtscheiding liggen. Kortom: je hebt een breed aanbod nodig dat zo dicht mogelijk bij huis is te vinden. Zonder wachtlijst en zonder dat daar een beschikking voor nodig is.’
Wat had het kabinet moeten doen?
‘Ervoor zorgen dat gemeenten dat laagdrempelige en lokale aanbod als een dolle kunnen gaan opbouwen. Daarvoor is tijd en geld nodig. Beide zijn er niet. Nu bouwen gemeenten op eigen risico lokaal jeugdzorgaanbod op. Als je dan ook nog met het voorstel komt voor een eigen bijdrage is dat wat mij betreft precies de verkeerde actie. Je moet gemeenten ruimte en tijd geven om te werken aan die zorg dicht bij huis. Op termijn is dat lokale aanbod heel belangrijk om zorgkosten te voorkomen. Ook om kinderen en jongeren tijdig de juiste hulp te geven. Die beweging kun je op twee manieren kapot maken: door ouders te straffen als ze ‘vroegtijdig’ met hun kind om hulp vragen. En twee: door gemeenten in grote onzekerheid te laten zitten. Nu blijven te veel gemeenten afwachten op duidelijkheid over geld en reikwijdte van de jeugdzorg.’
Merk je al terughoudendheid bij gemeenten om een lokaal aanbod op te zetten of te verbeteren?
‘In de jeugdzorgoverleggen die ik heb met collega’s uit andere regio’s zien we het al. Er zijn zeker gemeenten die net als hier in Den Bosch werk maken van dat ambitieuze lokale aanbod en het voorkomen van specialistische jeugdhulp. Maar er zijn ook gemeenten die zeggen dat hun portefeuille nu al rode cijfers schrijft en dat het met het ravijnjaar nog erger wordt. Die gaan in de wachtstand. Dat is precies wat jongeren en kinderen niet kunnen gebruiken.’
Je moet de oplossing zoeken in preventie. Niet in tariferen.
Han Hefting, raadslid in Het Hogeland
Wat vind je van het idee van een eigen bijdrage?
‘Dat vind ik een heel slecht idee. Het beperkt de toegang tot zorg enorm. Je krijgt dan zorgmijders en dat is absoluut ongewenst.’
Dat weet het kabinet toch ook?
‘Het gaat weer eens om geld. Hier liggen simpelweg financiële motieven aan ten grondslag. Ze denken er 270 miljoen mee te besparen. Nu is jeugdzorg ook wel een kostenpost die enorm is gegroeid de afgelopen jaren. Maar je moet de oplossing daarvoor zoeken in preventie. Niet in tariferen.’
Zorgmijding levert op langere termijn toch hogere kosten op?
‘Precies. Ik denk dat het kabinet dat gewoon negeert. Dit soort bezuinigingsmaatregelen is altijd gericht op de korte termijn en de eerstvolgende begroting. Het demissionaire kabinet kiest hier gewoon voor de Kort-door-de-Bocht-weg: ze gooien het over de schutting naar de formerende partijen. Ik ben benieuwd wat zij ervan vinden als dat wetsvoorstel er straks ligt. Het CPB is het kabinetsvoorstel nu aan het doorrekenen, dus nu is het even rustig. Maar het zou ook zomaar al op de tafel van de formerende partijen kunnen liggen.’
Pieter Paul Slikker stelde dat er nu vooral in kwaliteit en lokaal aanbod geïnvesteerd moet worden.
‘Daarmee ben ik het helemaal eens. Dat doen wij ook in Het Hogeland. We hebben net een nieuwe aanbesteding uitgezet waarin wij juist op het gebied van preventie hoge eisen stellen.’
Wat vind je van de stelling dat er veel onnodig aanspraak gemaakt wordt op jeugdzorg en dat daar paal en perk aan gesteld moet worden?
‘Die vind ik te grof. Dan ga je voorbij aan individuele casussen. Natuurlijk is er groei in de vraag naar jeugdzorg. Soms wordt er voor situaties waar eerder stel je niet zo aan werd gezegd nu eerder professionele hulp gezocht. Dat het allemaal maar te duur en te veel is, gaat mij te ver. Als er echt kinderen of hun ouders zijn die wellicht te snel professionele hulp zoeken, dan vang je dat wat mij betreft af met een beter lokaal aanbod. Opvang bij de eerste lijn, bij de huisarts, bij organisaties die door gemeenten worden gecontracteerd: dat is op termijn beter én goedkoper.’
Als ouders bij wijze van spreken miljoenen op de bank hebben, is het in theorie geen probleem natuurlijk.
Dennis Tak, raadslid in Rotterdam
Hoe kijk jij naar het idee van een eigen bijdrage?
‘Ik vind het een onzalig idee. Als je kijkt naar alle problemen die de jeugdzorg al heeft, dan moet je investeren in de kwaliteit van de jeugdzorg. Het is echt een onderwerp wat over de schutting is gegooid naar de gemeenten.’
Hoe werkt dat uit in Rotterdam?
‘In Rotterdam zien we vaak dat het om kinderen gaat die in vreselijke situaties zitten. Het is ook heel emotioneel: het doet heel veel met ouders als je kind veel hulp nodig heeft. Als je die ouders of verzorgers dan ook nog eens belast met een eigen bijdrage, dan is dat een hoge drempel. Als ouders bij wijze van spreken miljoenen op de bank hebben, is het in theorie geen probleem natuurlijk. In de praktijk gaat het vaak om gezinnen waar veel problemen spelen. Of waar kinderen een stapeling van problemen hebben en waar ook geldproblemen een rol spelen. Of waar bijvoorbeeld ook medicijnen nodig zijn die ook geld kosten. Je wilt die drempel van een eigen bijdrage gewoon niet.’
Is betaalbaarheid het grote probleem?
‘Nee, mensen gaan dus ook zorg uitstellen als er een eigen bijdrage wordt gevraagd. Het is niet alleen een kostenanalyse. Kinderen hebben gewoonweg de juiste zorg nodig. Als daarvoor nu drempels worden opgeworpen, dan levert dit ook op de lange termijn enorme problemen op. Als ouders te lang doorgaan met proberen de problemen zelf op te lossen voordat ze naar jeugdzorg stappen, dan kan er soms veel extra schade worden aangericht.’
Een van de stellingen van het kabinet is dat er steeds meer kinderen zijn die misschien wel erg snel naar jeugdzorg worden gestuurd, terwijl hun probleem juist thuis of dichtbij huis kan worden opgelost.
‘We weten nu veel meer dan twintig, dertig jaar geleden. Dat betekent ook dat de zorgvraag voor een deel toeneemt door kwaliteitsverbetering. Wij moeten onszelf afvragen: willen we op de korte termijn een bezuiniging realiseren? Of kiezen we voor kwaliteit op de lange termijn? Ik vang liever kinderen in een vroegtijdig stadium op dan dat ik ze op de lange termijn veel zwaardere hulp moet geven. Dat is alleen maar duurder en onnodig. In de ggz heeft een eigen bijdrage ook tot zorgmijding geleid.’
Maar de kosten voor de jeugdzorg lopen intussen wel érg op, toch?
‘Zeker. En dan is het eerste wat dit kabinet doet: sturen op de vraag en die naar beneden proberen te duwen. Voor sommige zaken is dat absoluut terecht, maar bij de jeugdzorg heb je een kwaliteitsimpuls nodig en niet weer een bezuiniging.’
Is er wel een vorm van het dempen van onnodige zorgvraag mogelijk?
‘Ik vind dat voor nu gewoon de verkeerde discussie. Er zijn veel zorgen over de kwaliteit, dát moet nu leidend zijn. Natuurlijk kun je een mooi technocratisch voorstel bedenken om de meer draagkrachtige ouders te belasten. Maar doe dat dan via de inkomstenbelasting. Niet bij ouders die het al zwaar hebben en waar allerlei problemen zich opstapelen. Nog los van de administratieve en vooral bureaucratische last die met zo’n eigen bijdrage gepaard gaan: het is gewoon geen goed idee.’
