Na Prinsjesdag en de presentatie van de Miljoenennota zijn de Algemene Politieke Beschouwingen begonnen met een inhoudelijk debat tussen de fractievoorzitters. Tijmen de Vries is politiek adviseur voor GL-PvdA in de Tweede Kamer en sprak voor Lokaal Bestuur met Gliminia Chakor, Kati Piri en Habtamu de Hoop over de plannen en de begroting van het nieuwe kabinet.
Na een onrustige formatie en een stekelige regeringsverklaring was het kabinet-Schoof een feit en na een bijzonder stil zomerreces is het politieke jaar afgelopen week officieel geopend. De tweede dag van de Algemene Beschouwingen ontaardde in een chaos van zwartgelakte stukken en stemmingen lang na bedtijd. Den Haag draait weer op volle toeren, zoveel is duidelijk.
Tussen de politieke relletjes door wordt langzaam maar zeker duidelijk wat de nieuwe plannen voor Nederland betekenen, hoewel het op sommige punten veelzeggend vaag blijft. De Kamer is nu aan zet om de begrotingen te amenderen met goede alternatieve voorstellen.
De Kamerleden van GroenLinks-PvdA nemen je mee in hun eerste bevindingen.
Kaalslag bij gemeenten
Voor gemeenten springt meteen één pijnlijk punt in het oog: een onverminderd groot takenpakket met nog minder geld. Het ravijnjaar 2026 wordt door het kabinet vakkundig vermeden in de gesprekken in de Kamer.
Glimina Chakor, woordvoerder Binnenlandse Zaken, weet er als oud-wethouder van Groningen alles van: ‘Gemeenten werken hard om zorg, wonen en veiligheid goed te regelen en onze dorpen en steden leefbaar te houden. Door de miljardenbezuinigingen op het Gemeentefonds dreigt dit alles achteruit te gaan,’ vreest Chakor.
Kortingen op hun budget zet lokale overheden voor het blok. Gemeentelijke bestuurders en volksvertegenwoordigers staan opeens voor pijnlijke financiële keuzes die de bestaanszekerheid van hun inwoners raken. De oplossing ligt volgens Chakor in Den Haag, maar veel hangt af van de bewindspersonen: ‘Het kabinet-Schoof staat voor een keuze: laten ze dit gebeuren of grijpen ze in?’
Bezuinigingen zijn de enige keuze die het kabinet wél durft te maken. Gemeenten worden 10 procent gekort op specifieke uitkeringen (SPUK-gelden), bedoeld voor gerichte acties en voorzieningen als het zwembad, de bieb of het informatieloket voor ingewikkelde formulieren. Deze uitkeringen worden nu allemaal gestort in het Gemeentefonds. Dat zal krappe begrotingen eerder sluitend maken, dan dat het ten goede komt van onmisbare voorzieningen.
Bewuste sabotage op asiel
Het asielbeleid van kabinet-Schoof wordt, plat gezegd een ramp als je migratiewoordvoerder Kati Piri beluistert. ‘Het handelen van het kabinet is erop gericht om zo snel mogelijk een crisis te veroorzaken,’ ziet het Kamerlid. Onder leiding van PVV-minister Faber wordt de Kamer buitenspel gezet, het gezag van burgemeesters ondermijnd en escaleren de problemen. ‘Dat vind ik een bijzondere taakopvatting voor een bestuurder: niet het oplossen van problemen in de asielketen, maar het verergeren ervan.’
Rechtse spierballentaal wint het van structurele oplossingen. Het schrijnende tekort aan opvanglocaties en investeringen in snellere procedures worden genegeerd.
In plaats daarvan bezuinigt het kabinet de komende jaren miljarden op het budget van het COA en de IND. De financiële onzekerheid na 2026 die al enorm is voor lokale bestuurders, neemt daardoor alleen maar toe. In de tussentijd vliegen de loze kreten van de minister om de oren. Gemeenten noch asielzoekers schieten daar iets mee op.
Piri ziet in de minister een politieke bliksemafleider. ‘Elke week gooit ze weer een nieuw stuk rood vlees met een inhumaan en onuitvoerbaar voorstel om haat en polarisatie aan te wakkeren.’
De PVV-beloftes over een hoger minimumloon, de afschaffing van het eigen risico en het openhouden van streekziekenhuizen verdampen intussen als sneeuw voor de zon. ‘Het is cynische politiek,’ aldus Piri.
Wonen blijft een strijdpunt
Positiever is de begroting van het nieuwe ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Daarin staat 5 miljard euro aan investeringen in woningbouw en nog eens 2,5 miljard voor de benodigde infrastructuur. De huurtoeslag gaat omhoog, de nieuwe Wet betaalbare huur blijft grotendeels overeind. Ook komt er 14 miljoen euro vrij om funderingsschade te herstellen.
Het is niet alleen maar zonneschijn, erkent woonwoordvoerder Habtamu de Hoop: ‘Er is nog steeds geen echte regie op ruimte.’ GroenLinks-PvdA pleit al lang voor meer grond in publiek bezit. Als je aan Nederland wil bouwen, moet de overheid eigen grond hebben om dat op te doen. De linkse fractie wil daarom een grondbank om kostbare vierkante meters veilig te stellen van private investeerders die de prijzen alleen maar omhoog drukken.
Ook verdwijnt geld uit gerichte subsidies die bedoeld waren voor betaalbare huurwoningen voor studenten en ouderen. Of om starters te helpen bij hun eerste koopwoning. Het kabinet bezuinigt eveneens op de uitvoering van nieuwe regelgeving. ‘Dat is raar, omdat er als gevolg van nieuwe wetgeving juist meer werk is voor de Huurcommissie en gemeenten,’ verwacht De Hoop. ‘Dat betekent meer uitgaven voor woningcorporaties en de lokale overheid.’
