De ouderbijdrage op school zorgt voor kansenongelijkheid tussen kinderen. Ondanks een oproep van de Tweede Kamer een limiet te stellen, bestaan er nog grote verschillen tussen scholen. Dat moet anders, zeggen lokale PvdA’ers.
Femke Hoekstra uit Den Bosch ziet al jaren op het schoolplein dat armlastige ouders worstelen met de ouderbijdrage. Die is bedoeld voor een extraatje zoals de avondvierdaagse of een gezellig uitje met de hele klas, maar het bedrag kan soms flink oplopen. Hoewel wettelijk een vrijwillige bijdrage, voelen ouders de druk om te betalen – of ze dat kunnen of niet. Hoekstra schreef daarom als commissielid namens de PvdA-fractie in Den Bosch een motie die de gemeente oproept in gesprek te gaan met de schoolbesturen om duidelijk te maken dat het een vrijwillige bijdrage is.
De motie werd eind vorig jaar aangenomen, maar het gesprek is er nog niet gekomen: ‘We kregen te maken met een onverwachte wisseling van de bestuurder. Het gesprek tussen de wethouder en de schoolbesturen staat nu gepland voor 29 februari. Daarin worden ook de motie en de oproep besproken. Liefst wil ik dat die bijdrage helemaal wordt afgeschaft, zodat elke school voor iedereen gelijk is’, zegt Hoekstra. ‘Maar dat ging andere fracties te ver. Daarom roepen we de gemeente nu op zich hard te maken voor een eenduidige communicatie en transparantie richting ouders.’
‘Scholen praten ouders soms een schuldgevoel aan: alleen als u betaalt kunnen we leuke dingen doen.’
Want er bestaan onderling grote verschillen tussen wat scholen aan ouderbijdrage vragen, zegt zij. ‘Ik heb een ronde gemaakt langs acht scholen. Sommige verwijzen naar eerste hulp bij geldzaken. Andere delen doodleuk herinneringsbrieven uit aan kinderen in de klas. Kun je je het voorstellen? En weer een andere praat de ouders een schuldgevoel aan: ‘Alleen als u betaalt, zijn er leuke dingen op school mogelijk’, wordt er gezegd. Gelukkig zijn er ook scholen die het anders aanpakken. Zo vraagt een school een extraatje van mensen die meer kunnen missen om een ander te ontzien.’
Grootheidswaanzin
Niet iedereen steunde haar motie, omdat volgens sommige fracties de scholen de bijdrage nou eenmaal nodig hebben. ‘Daar kan je je vraagtekens bij zetten: de laatste jaren is er grootheidswaanzin ontstaan over wat je met kinderen moet doen. De basisschool van mijn kinderen ging bijvoorbeeld naar de Efteling. De directeur vond dat zelf ook wat extreem, maar voelde de druk van de ouderraad die het organiseerde. Zij verdedigde zich door te zeggen dat arme kinderen anders nooit naar een pretpark kunnen.’
Hoekstra vervolgt: ‘Onze ouderraad bestaat in merendeel uit mensen die het financieel goed hebben. In een brief over de excursie stond dat als je het niet kon betalen je je kon melden bij de directie. Niet dat je dan ook een regeling kon treffen. Een arm gezin met vijf kinderen ging niet mee. Daar moeten we ons kapot voor schamen. Zo sluit je toch kinderen uit. We hadden ook op de fiets naar de Bossche Broek kunnen gaan en geen 35 euro per kind hoeven vragen.’
In Den Bosch verschilt de ouderbijdrage van enkele tientjes tot zo’n 300 euro die de vrije school vraagt. ‘Die school sluit daarmee hele groepen uit.’ Inmiddels krijgt Hoekstra ook jaarlijks een tikkie van 5 euro voor de klassenouders. ‘Waar is de tijd gebleven dat kinderen gewoon zelf iets maakten om iemand te bedanken en dat niks hoeft te kosten?’
Vrijwilligheid onduidelijk
Wat in Den Bosch gebeurde met het gezin met vijf kinderen zou niet meer moeten mogen. In 2021 is bij wet vastgesteld dat kinderen niet mogen worden buitengesloten van activiteiten als ouders de bijdrage niet hebben betaald.
De onderwijsinspectie constateerde echter dat scholen niet duidelijk genoeg laten weten dat de bijdrage vrijwillig is. Tegelijkertijd blijkt uit de Schoolkostenmonitor dat de ouderbijdrage nog steeds zorgt voor kansenongelijkheid tussen leerlingen.
In de Tweede Kamer streed PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop met succes voor een limiet aan de bijdrage. De minister wil daar nog meer onderzoek naar laten uitvoeren. De Kamer heeft bij monde van Anita Pijpelink tot haast opgeroepen.
Intussen blijven de verschillen bestaan. Zo ook in de regio Rijnmond waar vorig jaar tien scholen 300 tot zelfs 1500 euro aan vrijwillige ouderbijdrage vragen, onderzocht omroep Rijnmond. Terwijl de raad van Rotterdam al in 2019 het college had gevraagd in gesprek te gaan met schoolbesturen over die bedragen.
Nog steeds te hoog
Vijf jaar later zijn de ouderbijdragen nog steeds te hoog, constateert Rotterdams raadslid Sarah Reitema. Zij is binnen de PvdA verantwoordelijk voor onderwijs. ‘De hoogste bijdrage van 1500 euro is voor een school voor hoogbegaafden. Alsof alleen kinderen van rijke ouders hoogbegaafd kunnen zijn. Zo verbind je economische status aan intelligentie en staan kinderen uit arme gezinnen op achterstand. Dat is toch bizar.’
‘Uiteindelijk zullen we de hele bijdrage moeten afschaffen, zodat ieder kind gelijke kansen heeft.’
Reitema snapt best dat ouders die het wel kunnen betalen kiezen voor die ene school. ‘Je wilt natuurlijk het beste voor je kind. Maar het systeem deugt niet, dat moeten we veranderen. We kunnen beginnen bij een verplicht maximum, maar voor sommige ouders is een tientje al te veel. Uiteindelijk zullen we de hele bijdrage moeten afschaffen, zodat ieder kind gelijke kansen heeft. Daarvoor zijn we ook weer afhankelijk van Den Haag. Die gaat over de ouderbijdrage.’
Scholen in de regio zeggen dat de bijdrage vrijwillig is. ‘Dat klinkt leuk, maar ouders die het niet kunnen betalen schrijven hun kinderen hier echt niet in,’ reageert Reitema. ‘Dit zorgt voor uitsluiting en ongelijke kansen.’
Volgens Reitema is het lastig om als gemeente direct in te grijpen. ‘Wij gaan alleen over de gebouwen, al kunnen we best meer invloed uitoefenen.’
Niet meer naar China
Carine Bloemhoff, wethouder Onderwijs in Groningen, heeft wel goede ervaringen met het overleg met scholen: ‘Al voor de wetswijziging in 2021 hebben we in Groningen een maatschappelijk akkoord met het gros van de schoolbesturen gesloten. Daarin zeggen we dat vrijwillig ook echt vrijwillig moet zijn. En op het voortgezet onderwijs zijn er geen dure reizen naar China meer. Daarmee slecht je drempels voor leerlingen. Zij moeten vrij zijn om de school te kiezen die het beste bij hen past.
Die afspraken werken goed, zegt ze: ‘We hebben nu geen signalen meer dat scholen drempels opwerpen. Helaas doet een school niet mee. Die vraagt 1100 euro als bijdrage. Dat doet ze om kleinere klassen en Engelstalig onderwijs mogelijk te maken. Dat klinkt inderdaad elitair, maar daar is die school trots op.’
‘Voordat de wet gewijzigd werd, konden ouders die het geld niet kunnen missen een beroep doen op de gemeente. Sommige scholen verwijzen daar nog naar op hun site en moeten dat nog aanpassen. Inmiddels hebben we een alternatief bedacht. We trekken geld uit voor scholen die extra activiteiten organiseren, vooral in de armere wijken in de stad. Met die subsidie hoop je te voorkomen dat ze niks meer kunnen doen.’
Limiet
Er bereiken Bloemhoff ook andere geluiden: ‘Intussen horen we ook dat ouders die de ouderbijdrage wel kunnen betalen dat niet meer doen, omdat het vrijwillig is. Dat blijft lastig. Maar, het is nu eenmaal niet verplicht. Ik blijf voorstander van een limiet. Want als het uit de klauwen loopt, kunnen mensen met een middeninkomen het ook niet meer betalen. Bij ons hoor je bedragen van niet meer dan 40 euro. Die ene uitzondering van 1100 euro benoem ik steeds bij het schoolbestuur, maar ik heb helaas geen ultiem middel.’
Afbeelding: Marcel J. de Jong | ANP
