Het is zomer, een periode waarin normaal veel festivals en culturele evenementen plaatsvinden. Dit jaar is door corona alles anders en wordt de cultuursector hard geraakt. Hoe te overleven? ‘Die 300 miljoen euro is nog lang niet genoeg. Een tweede pakket is nodig, de crisis dreigt de infrastructuur weg te spoelen.’
Ook het culturele leven in Wageningen lag van de ene op de andere dag plat. De anders zo levendige studentenstad kende na de corona-uitbraak geen optredens meer, geen debatavonden, geen exposities. Alle festiviteiten rondom het hoogtepunt van 75 jaar bevrijding – waar al tijden naar toe was gewerkt – werden dit voorjaar gecanceld. Verantwoordelijk wethouder Anne Janssen (PvdA) zag plots een doodse stad en besefte nog maar eens dat cultuur een belangrijk bindmiddel is voor een stad. ‘Cultuur is hard nodig.’
Ze maakt zich vooral zorgen over de makers. ‘In Wageningen hebben we veel creatieve mensen. Zij hebben een groot probleem, nu ze sinds maart zonder inkomsten zitten. Ik vind het jammer dat het kabinet voor hen zo weinig aandacht heeft. Ja, er is geld beschikbaar, maar ik betwijfel of dat genoeg is.’
Janssen: Is het volgend jaar wel rendabel om in een anderhalvemetersamenleving cultuur te organiseren?
De wethouder maakte een ronde langs instellingen en makers om te kijken hoe Wageningen langzaam weer open kan. ‘In de stad stonden direct mensen op. Een internationaal vermaarde muzikant kwam met een corona-cultuurteam. Die heeft kleinschalige dingen bedacht waar we als gemeente aan mee willen werken.’ Dankzij de versoepelingen van deze maand is daarbij weer iets meer mogelijk. ‘We kijken nu bijvoorbeeld of we buiten een cultuurplantsoen kunnen realiseren.’
Maar genoeg is het allemaal niet, waarschuwt de wethouder. ‘Als dit nog lang duurt, houden onze makers en instellingen het niet vol. Nu is er nog steun om de eerste periode door te komen, maar hoe ziet volgend jaar eruit? Is het dan wel rendabel om in een anderhalvemetersamenleving een voorstelling te organiseren?’
Wageningen kent met 37000 inwoners een relatief groot theater met 500 stoelen in de grote zaal en komt in aanmerking voor steun van het Rijk. ‘Onze grote buur Ede heeft met een kleiner theater die steun niet. Die gemeente heeft een groter probleem.’ Wat haar steekt is dat het Rijk van de € 300 miljoen toegezegde steun voor de vitale culturele infrastructuur € 40 miljoen reserveerde voor regionale instellingen. ‘In Gelderland krijgen alleen Wageningen, Nijmegen en Arnhem uit dit potje geld, andere gemeente hebben het nakijken. Ik maak me ernstig zorgen over het brede culturele veld in onze regio.’
Doodsteek
Die € 300 miljoen is niet genoeg, zegt ook PvdA-leider Lodewijk Asscher, woordvoerder cultuur in de Tweede Kamer. ‘Opmerkelijk dat minister Van Engelshoven eind april zelf stelde dat er meer geld nodig was en dit een eerste tranche voor de eerste maanden noemde. Inmiddels heeft ze gezegd dat we af moeten van het idee dat er extra steun bij moet. Dat is de doodsteek voor de sector. Een tweede pakket maatregelen is nodig om de kaalslag te voorkomen, want de crisis dreigt de culturele infrastructuur weg te spoelen.’
Asscher hoort vanuit het veld ernstige problemen bij poppodia, kleine theaters en makers. ‘Poppodia die het einde van het jaar niet halen zonder extra steun en nu al een deel van het personeel moeten ontslaan. Kijk naar 013 in Tilburg en Paradiso in Amsterdam. Hetzelfde geldt voor theaters, musea en bioscopen. In Tiel moet de bioscoop dicht, in Boxmeer gaat het theater niet meer open. En dan hebben we het nog niet over de makers. Ruim 30.000 makers ontvangen geen enkele steun. Ik sprak een violist die normaal gesproken werkt voor een internationaal orkest en die al sinds begin maart geen enkele euro op zijn bankrekening heeft ontvangen. We kunnen daar iets aan doen maar dan moet er echt meer geld voor steun worden uitgetrokken.’
Asscher: Crisis dreigt culturele infrastructuur weg te spoelen
Het geld dat er nu is, is hopelijk voldoende om de grote instellingen door de crisis te helpen, zegt Asscher, maar het is onvoldoende om de culturele infrastructuur in het land overeind te houden. ‘Daarvoor is meer ambitie nodig. De huur die nu is opgeschort, moet worden kwijtgescholden. Dat is een taak voor de gemeenten. We moeten de makers helpen, net als de niet- of minder gesubsidieerde instellingen. En er moet een innovatiefonds komen zodat de sector kan experimenteren met nieuwe verdienmodellen. Iedere maker moet eerlijk en fatsoenlijk worden beloond.’
‘Daarnaast zou het goed zijn als gemeenten in gesprek gaan met filmhuizen, bioscopen, kleine theaters en muziekscholen’, zegt Asscher. Wat hebben zij nu nodig om te kunnen blijven bestaan? ‘Ik ben ervan overtuigd dat we deze crisis alleen eerlijk en fatsoenlijk doorkomen als we nu ook kijken naar de samenleving die we straks willen. Dan is het nu broodnodig te investeren in cultuur en de makers en hen niet aan hun lot over te laten.’
Asscher wil voorkomen dat na deze crisis er geen kunst en cultuur meer is om van te genieten: ‘Los van het feit dat de sector belangrijk is voor de economie en werkgelegenheid, draagt kunst en cultuur bij aan plezier in het leven. We leren onszelf en elkaar er beter door kennen. Dat is essentieel voor onze samenleving.’
Herstelplan
Met zijn pleidooi sluit de partijleider aan bij de Taskforce culturele en creatieve sector, die bestaat uit makers, instellingen en vakbonden. Die pleitte recent in een brief aan de minister voor een herstelplan, nu duidelijk is dat niet alleen dit jaar, maar ook volgend jaar vanwege de protocollen het aantal bezoekers sterk zal afnemen. Als de situatie niet verbetert, zegt de taskforce, zal de inkomstenderving ondanks steun van de overheid dit jaar rond de € 2 miljard liggen. Daarnaast pleit ze voor een bestuursakkoord tussen Rijk, provincies en gemeenten over een uitkering uit het Gemeentefonds, die de huisvestingskosten in maart, april en mei volledig compenseert. Voor de rest van het jaar is een (gedeeltelijke) compensatie van de huisvestingskosten een ‘reële oplossing’.
Asscher noemde Tilburg al, waar poppodium 013 in de problemen zit. Die maakte onlangs bekend tien mensen te moeten ontslaan. Gemeenteraadslid Bea Mieris ziet het mede lede ogen aan. ‘Terecht dat we anderhalve meter willen aanhouden, maar het is voor culturele instellingen en makers gewoon niet vol te houden.’
Daarom stelde de PvdA in de stad voor om een lokaal noodloket voor makers te openen. ‘We hadden al een bestaand makersfonds in Tilburg, waar jonge talenten tot € 7500 subsidie kunnen aanvragen om opdrachten te kunnen uitvoeren. Nu komt het college met een zogeheten makersfonds plus. Daarmee komt extra geld beschikbaar.’
Mieris: Instellingen zonder subsidie staan op omvallen
Tilburg is de rijkste gemeente van het land, zegt Mieris, en kan daarom extra in de buidel tasten. Bestaande subsidiestromen gaan door, ook al blijven de podia dicht, en er wordt geen huur gevraagd aan culturele instellingen. ‘Basisvoorzieningen houden we overeind en worden aan het eind van het jaar niet afgerekend op aantallen bezoekers of gebruikers.’ Ze maakt zich de meeste zorgen over de culturele instellingen zonder subsidie. ‘Die staan op omvallen.’
Daar komt nog eens bij dat het nieuwe Brabantse provinciebestuur van VVD, FvD, CDA en Lokaal Brabant heeft besloten zes Tilburgse instellingen niet meer te financieren, terwijl een externe commissie hen wel een positieve beoordeling had gegeven. De stad zoekt nog naar een eventuele oplossing. Een lichtpuntje is er in deze tijden gelukkig ook. De beroemde kermis van Tilburg gaat dit jaar gewoon door. ‘Met maar vijftig attracties in plaats van 200, maar dat is toch een opsteker.’
Bijschrift afbeelding: Naar een concert gaan in de anderhalvemetersamenleving in de Nijmeegse praktijk
Afbeelding: Bert Beelen | ANP
