Dankzij artikel 23 van de Grondwet hebben we in Nederland scholen van allerlei gezindten en overtuigingen. Hoe zorg je ervoor dat kinderen op scholen met verschillende, soms zelfs ondemocratische, opvattingen dezelfde kansen krijgen?
Een eigen school oprichten? In Nederland kan iedereen dat doen en naar eigen overtuiging. Sterker, sinds de Wet Meer ruimte voor nieuwe scholen in 2020 van kracht werd, maakt de overheid het je makkelijker om een school te stichten die voldoet aan de wensen van ouders.
PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop vindt dat laatste geen goed idee. ‘We stemden destijds tegen dit wetsvoorstel, omdat we denken dat het segregatie bevordert. Er ontstaan meer scholen waarin kinderen worden opgeleid volgens principes of waarden die niet altijd even democratisch of gelijkwaardig zijn.’
De Hoop wil juist dat er minder verschillen zijn tussen scholen om de kansengelijkheid voor de kinderen te vergroten. Leerlingen zouden op iedere school meer ruimte moeten krijgen voor hun persoonlijke keuzes en zich niet onveilig voelen zich te ontplooien. Daartoe diende hij een voorstel in om artikel 23 van de Grondwet te wijzigen.
‘Ik maak me zorgen over het feit dat het belang van schoolbesturen centraler staat dan dat van kinderen’, zegt De Hoop. ‘Dat zie je bij de omgang met LHBTI’ers en dat zie je bij kinderen die verplicht een hoofddoekje of keppeltje dragen. Een aantal scholen presteert ondermaats, maar kan zich verschuilen achter artikel 23. Ieder kind verdient gelijke kansen, dat wil ik vastleggen in de Grondwet.’
De Hoop: ‘Ieder kind verdient gelijke kansen, dat wil ik vastleggen in de Grondwet’
Het kan nog even duren voor een grondwetswijziging is doorgevoerd. Intussen kunnen ook gemeenten iets betekenen, zegt De Hoop. ‘Kijk naar hoe Amsterdam het onder Marjolein Moorman heeft aangepakt, zij ging met de besturen in gesprek: jullie verhogen de kwaliteit, zorg ik voor een betere omgeving. Gemeenten gaan zo niet alleen over de schoolgebouwen, maar ook over de veiligheid en kwaliteit van het onderwijs. En lokale fracties zijn ook weer onze ogen en oren: zie je misstanden, meldt het de Kamerfractie, dan kunnen wij het in Den Haag aan de kaak stellen.’
In Almere opende dit schooljaar de Renaissance School haar deuren, mede mogelijk door de nieuwe wet. De school wordt indirect gelinkt aan Forum voor Democratie, al is niet zij maar een neveninstelling de oprichter. De Hoop vindt de Renaissance School een heel slechte ontwikkeling. ‘De segregatie neemt weer toe. We zullen de Forum-scholen moeten beoordelen op kwaliteit, ik sluit niet uit dat na een bezoek van de inspectie deze school gesloten moet worden. Gelukkig gaat het om heel weinig leerlingen.’
Worsteling
Ook in Almere rezen veel vragen over deze school. PvdA-raadslid Leida Höhle las over de komst in de media. ‘Van de wethouder hoorden we niks, dat vond ik wel opvallend. We weten er tot nu toe weinig van, niet waar het gebouw zich bevindt, niet hoeveel kinderen er zijn ingeschreven. Wat we weten, weten we via de media. Maar het is enigszins geheimzinnig allemaal.’
Höhle: ‘Van de wethouder hoorden we niks, dat vond ik wel opvallend’
Is een bijzondere school als deze in Almere welkom? Höhle: ‘Ik vind het een worsteling. Onderwijsvrijheid is een groot goed en staat in de Grondwet. Aan de andere kant ben ik ook voor kansengelijkheid en is het niet aan een politieke partij als FvD om kinderen een curriculum op te leggen. Dat geldt ook voor religie: ik zat vroeger op een religieuze school en vind het nog steeds ongemakkelijk dat wij moesten bidden. Ook als we aangaven dat niet te willen. En doe je kinderen niet een groter plezier als je hen op een openbare school, met anderen dan uit je eigen omgeving, in contact laat komen? Zo bereid je ze beter voor op de maatschappij die ook veelkleurig en veelstemmig is.’
En wat doe je als blijkt dat de school niet doet wat het moet doen: goed onderwijs geven? ‘De kerntaak van een gemeente is het onderwijsgebouw. Of wij zicht hebben op wat zich daar binnen afspeelt? Dat is heel ingewikkeld als leerlingen, ouders of leraren zich niet bij ons melden. Alleen als de inspectie een school als zwak bestempelt, krijgt de gemeente een seintje en kunnen we handelen. Wat we verder kunnen doen, vind ik lastig te zeggen. Ik lees bijvoorbeeld dat de Renaissance School tablets en rekenmachines verbiedt. Wat draagt dat bij aan de competenties die de kinderen bijvoorbeeld op de middelbare school of in hun baan nodig hebben? De kansengelijkheid loopt op die manier scheef, maar onze invloed is beperkt.’
Niks doen geen optie
Dat onder het mom van vrijheid van onderwijs grenzen worden overschreden, bewees enkele jaren geleden het reformatorische Gomarus-college in Gorinchem. Hier dwongen leraren een aantal leerlingen om uit de kast te komen. Eenmaal van school brachten deze leerlingen het nieuws naar buiten. ‘Voor LHBTI-leerlingen was het een buitengewoon onveilige plek,’ zegt Paulien de Groot. ‘We waren net een regenbooggemeente geworden en dan hoor je dit. Ik ben student en dan schrik je extra. De toenmalige wethouder is met het bestuur in gesprek gegaan, die meteen beterschap beloofde. Maar een wethouder kan niet opleggen welk onderwijs er moet worden gegeven.’
De Groot: ‘Als raadslid kom je niet in het schoolgebouw, maar niets doen is geen optie’
De Groot is PvdA-raadslid in haar gemeente. ‘Het schoolbestuur zegt inmiddels dat het weer een veilige omgeving biedt. Maar hoe kan je dat controleren? Als raadslid kom je niet in het gebouw. We konden destijds alleen schriftelijke vragen aan de wethouder stellen, andere opties hadden we op dat moment niet. We hebben wel nog gevraagd om een gesprek te organiseren tussen de gemeente en alle scholen, maar dat is er nooit van gekomen. We denken nu na over wat we dan wel kunnen doen, zoals sturen op kwaliteit. Niets doen is geen optie, want het gaat om de veiligheid van leerlingen.’ Ze eindigt: ‘Kijk, een christelijke school opstarten mag, maar het schuurt ook aan iemands persoonlijke vrijheid als die dan verplicht een rok moet gaan dragen. Liefst zie ik alleen maar openbare scholen, met een vak godsdienst, die voor iedereen gelijk zijn.’
Opstaan tegen misstanden
Volgens Astrid Oosenbrug worden LHBTI-scholieren nog steeds veel vaker gepest dan niet LHBTI-leerlingen. ‘Het was schokkend te bemerken dat kinderen uit de kast werden getrokken’, zegt ze over het Gomarus. Oosenbrug is voorzitter van COC Nederland en voormalig Kamerlid en raadslid voor de PvdA. ‘Omdat in het geval van het Gomarus het bestuur beterschap heeft beloofd, stelt het Openbaar Ministerie geen vervolging in. Daarom is het goed dat de slachtoffers het OM via artikel-12 dwingen dat alsnog te doen. Wij ondersteunen dit.’
Om de acceptatie van LHBTI’ers te vergroten zit het COC bij de minister om tafel om dit onderwerp op alle Pabo’s te verplichten. Tegelijk hebben volgens Oosenbrug gemeenten in zijn algemeenheid ook een rol om de veiligheid op scholen te vergroten. ‘Lokale politici moeten opstaan tegen misstanden. De wet zegt dat scholen LHBTI-acceptatie moeten bevorderen. Met vragen aan het college van B&W kun je daar druk op uitoefenen: “Heeft u gesproken met die en die school? Wat gaat u eraan doen?” Ook bijzondere scholen moeten zich aan de wet houden.’
Oosenbrug: Plicht van gemeenten om in te grijpen bij misstanden op een school
Het is de plicht voor een gemeente om in te grijpen bij misstanden op school, zegt de COC-voorzitter. ‘Een gemeente heeft een taakstelling om jongeren te ondersteunen, zich veilig te laten voelen, ook op school. Ze kunnen in het geval van LHBTI-jongeren hulp bieden via de jeugd-ggz en met jongerenwerkers. Laat je als wethouder dus vooral niet bij een school wegsturen.’
‘Ik ben ook raadslid geweest en dan wordt verteld: daar ga je niet over. Maar je gaat wel over het welzijn van de inwoners. En je kunt als gemeentebestuur ook heel praktische steun bieden: door het gesprek aan te gaan met het schoolbestuur, jongerenwerkers beter op te leiden en op paarse vrijdag gewoon langs te gaan op die school.’
Het is de ultieme dooddoener en bovendien niet waar. Als raadslid mag (en moet) je je wel degelijk bemoeien met de kwaliteit van het onderwijs. Welke instrumenten je allemaal tot je beschikking hebt, vind je in onze handreiking Onderwijs, je gaat er over als raadslid.
Afbeelding: ANP
