‘Van opvangcrisis naar opvangcrisis ging het de afgelopen jaren.’ Arnhem stapte uit die crisisstand. De gemeente kwam met permanent beleid voor de lange termijn dat recent veel opzien baarde in het land.
‘Wij hadden deze ambitie voordat de spreidingswet er kwam.’ Dat zegt wethouder Paul Smeulders (GroenLinks, onder meer Wonen en Vluchtelingen) net voordat het onderhandelingsakkoord op hoofdlijnen naar buiten kwam. De spreidingswet is daaruit verdwenen.
Maar die had Arnhem sowieso niet nodig. De gemeente voorziet de komende drie decennia in tweeduizend opvangplaatsen waarvan driehonderd voor Oekraïners en 1700 voor het COA. Waarom wil Smeulders dat?
‘Er werd regelmatig naar Arnhem gebeld. Ter Apel zat vol. We helpen, zeiden wij. We boden tijdelijke opvang aan.’ Maar de ene crisis was nog niet opgelost of de volgende diende zich weer aan. Arnhem bood altijd hulp. ‘In een paar jaar tijd gingen we van vijfhonderd permanente opvangplekken naar 2500 tijdelijke opvangplaatsen erbij. Waarvan duizend voor Oekraïners en 1500 tijdelijke COA-plekken.’
Een behoorlijke opgave, maar de stad kon het aan. Dat kwam naar voren tijdens een collegegesprek vorig jaar. Smeulders vond het toen ook wel tijd worden om niet meer van crisis te spreken. ‘Houd jezelf niet voor de gek en kom uit die crisismode. Er komen niet minder vluchtelingen.’
Om die reden heeft de gemeente Arnhem permanent beleid gemaakt om meer opvang te bieden. Hoe is dat in zijn werk gegaan?
‘We hebben vorig jaar in de perspectiefnota en later in de begroting opgenomen dat tweeduizend permanente opvangplaatsen realistisch is. De raad heeft ermee ingestemd.’
Progressief
Arnhem heeft een progressieve coalitie. ‘GroenLinks is de grootste en dan hebben we D66, de lokale partij Arnhem Centraal, Partij voor de Dieren, PvdA en Volt. Deze partijen hebben 24 van de 39 zetels en ook onder andere raadsfracties is er veel draagvlak voor de opvang van vluchtelingen.’
Daardoor kon het ook dat de ambitie van 1700 COA-plekken kon blijven staan nadat de spreidingswet er kwam. Toen die er eenmaal kwam, bleek dat Arnhem uitkwam op een opgave van 720 opvangplekken voor asielzoekers. Een motie om niet meer vluchtelingen op te vangen dan van de spreidingswet moet haalde slechts negen stemmen.
Stel dat de oorlog in Oekraïne is afgelopen, dan kunnen we deze woonruimte aanbieden aan andere groepen, zoals spoedzoekers.
Paul Smeulders
Zeventienhonderd opvangplaatsen voor asielzoekers dus en driehonderd voor Oekraïners. Aan de plannen voor het nieuwe opvangcentrum voor driehonderd Oekraïners wordt gewerkt. Dit onderkomen kan overigens een tweede functie krijgen: ‘Stel dat de oorlog in Oekraïne is afgelopen, dan kunnen we deze woonruimte aanbieden aan andere groepen, zoals spoedzoekers.’
College
Voordat de plannen naar de raad gingen, nam Smeulders het college mee in zijn plannen door regelmatig bij te praten. ‘Ook de analyse dat we van tijdelijk naar permanent beleid moesten hielp daarbij. Permanent beleid biedt voordelen voor vluchtelingen, maar ook voor inwoners.’
Toen het COA met de vraag naar locaties kwam, heeft Smeulders het college ook daarin meegenomen.
‘Maar je moet er ook voor gaan staan,’ vindt Smeulders. ‘Wij geloven er echt in. We zijn een stad. Vluchtelingen horen daarbij.’
Voordeel in Arnhem is dat asielzoekersopvang er al jaren goed is gegaan, constateert de wethouder. Hij wijst erop dat Arnhem nu drieduizend ontheemden opvangt. ‘We zien in de praktijk dat het goed gaat. Onze inwoners zien dat ook.’
Inwoners zijn daardoor minder huiverig voor asielzoekersopvang. ‘Ik denk dat bij veel inwoners in sommige andere gemeenten en misschien ook wel bij wethouders, koudwatervrees bestaat voor een azc. Onbekend maakt onbemind.’
Daar hebben ze in Arnhem geen last van, stelt Smeulders. Bij de komst van een nieuwe azc komen weliswaar kritische noten, maar er melden zich ook veel vrijwilligers, zegt hij.
De wethouder praat met het COA over meer dan aantallen alleen. ‘Wij willen dat asielzoekers meedoen vanaf dag 1. En bijvoorbeeld snel de taal leren en kunnen werken.’
Omzetten en nieuw ontwikkelen
In Arnhem wordt een tijdelijke opvanglocatie omgezet naar permanente opvang als onderdeel van het nieuwe beleid. Onafhankelijk evaluatieonderzoek heeft uitgewezen dat direct omwonenden, zeventien huishoudens, soms overlast hebben, zegt Smeulders. ‘Het dorp en de bedrijven in de schil eromheen zijn neutraal of positief. Zij zeggen geen overlast te hebben. Voor de kleine groep die overlast heeft, gaan we kijken of het mogelijk is maatregelen te nemen.’
Naast het omzetten van tijdelijke locaties naar permanente opvang, werkt de gemeente aan een gebiedsvisie voor het gebiedsontwikkelproject Rijnpark. De bedoeling is dat daar waar nu nog een bedrijventerrein ligt, straks een woonwijk met azc komt. ‘Voor 2030 willen we 3500 woningen bouwen en een azc voor 450 asielzoekers. Daarna komen er nog eens 3500 woningen en een azc met 350 plaatsen.’
Als je bezig bent met grootschalige gebiedsontwikkeling, pas dan een azc in.
Paul Smeulders
Smeulders wil het als tip meegeven voor collega-wethouders: ‘Als je bezig bent met grootschalige gebiedsontwikkeling, pas dan een azc in. Voordeel is dat bewoners op voorhand weten dat er een azc in de buurt ligt. Mensen kunnen dan zelf de keuze maken om er wel of niet te komen wonen. Het wordt een nieuw stukje stad.’
Daarvoor is overigens nog wel heel wat werk aan de winkel. Het rangeerterrein midden in het gebied moet worden verplaatst. En de gebiedsvisie waaraan momenteel wordt gewerkt, moet nog door de raad. Het azc moet er voor 2030 zijn. ‘We hebben de komende tijd daarvoor hard nodig.’
Fonds
Om terug te komen op ‘onbekend maakt onbemind’. Een half jaar geleden heeft de gemeente Connect in het leven geroepen. Wie een activiteit of een bijeenkomst heeft waarin Arnhemmers en vluchtelingen elkaar leren kennen, kan een beroep op doen op dit fonds. Op die manier wil de gemeente verbinding stimuleren.
‘Zo willen we ervoor zorgen dat we het niet hebben over ‘die vluchteling’, maar dat we diegene als persoon zien. De nadruk leggen op verbinding en positiviteit. Het gaat om medemenselijkheid.’
