Wie de cijfers erop naslaat, ziet dat expats van binnen en buiten de EU in grote getalen naar Nederland komen. Maar in tegenstelling tot de vluchtelingen (of laaggeschoolde arbeidsmigranten) hoor je nooit dat ze ‘onze woningen komen inpikken’, ‘niet willen integreren’ of ‘financieel niet voldoende bijdragen aan onze welvaartsstaat’. Wat zijn nu de voor- en nadelen van de expateconomie?
Amstelveen is van oudsher al aangeharkt
Esther Veenboer
Fractievoorzitter in Amstelveen
Zijn er veel expats in Amstelveen?
Amstelveen is van oudsher al aangeharkt
‘Het gaat om zo’n twintigduizend personen met een migratie-achtergrond op een bevolking van 92.000. Zo’n 22% van de totale bevolking, waarvan bijna vijfduizend expats uit India afkomstig zijn. In totaal wonen hier 138 verschillende nationaliteiten.’
Waarom zoveel mensen uit India?
‘Dat heeft denk ik te maken met een aantal techbedrijven. Eerst waren het vaak mensen die in de hoogste echelons opereerden en ook vergoedingen kregen om hier te komen wonen en werken. Nu zijn er ook anderen die hierheen komen. Hun kinderen stromen niet meer op de internationale school, maar op gewone scholen in.’
Levert dat problemen op?
‘Ja, die kinderen spreken geen Nederlands, dus ze beginnen met een taalachterstand. Scholen melden ons dat er soms zoveel kinderen zijn met taalproblemen, dat er eigenlijk te weinig tijd is om die achterstanden in te halen en andere leerlingen goed onderwijs te blijven geven.’
Zijn er ook andere problemen?
‘We merken dat de discriminatie naar Aziatische inwoners toeneemt, evenals de intolerantie. Het gaat vaak niet om gezinnen, maar om mannen die samen op een flat zitten of kamers huren. Qua woningmarkt is dat niet handig. Ook wordt er geklaagd over eetgeuren. Daarbij wonen expats vooral in een aantal wijken. Daar is de invloed op de sociale cohesie het grootst.’
Hoe bedoel je?
‘Expats hebben vaak weinig binding met de Nederlandse bevolking. Op ons initiatief hebben hebben we een motie aangenomen met als doel om groepen bij elkaar te brengen. Dat was heel succesvol, maar na enkele avonden gooide de pandemie roet in het eten. Het idee is om daar opnieuw mee te beginnen, maar nu dan echt op wijkniveau. We denken dat het helpt om elkaar te leren kennen.’
Hoeveel druk leveren expats op de woningmarkt?
‘In de perceptie van mensen in ieder geval veel. Maar uiteindelijk wonen ze niet in de sociale woningbouw en huren ze meestal particulier. Dat betekent uiteraard niet dat er geen problemen zijn, want het drijft de prijzen natuurlijk wel omhoog.’
Is er sprake van gentrificatie of valt dat mee?
‘Ik zie dat niet direct. Amstelveen was altijd al een keurig aangeharkte stad. Je ziet gentrificatie meer in Amsterdam dan hier.’
Wat zijn de voordelen van het hebben van expats?
‘Het voordeel is natuurlijk dat je een veel bredere kijk op de wereld krijgt, dat verrijkt het leven. Daarnaast komen bedrijven hier eerder heen als het vestigingsklimaat voor hun medewerkers gunstig is. Dat levert niet alleen banen op voor mensen uit andere landen, maar ook voor medewerkers en toeleveranciers uit de regio. En tot slot starten expats hier winkeltjes, die ook een sociale functie hebben.’
Zie je ook expats die gaten in de arbeidsmarkt hier opvullen, bijvoorbeeld in de zorg of het onderwijs?
‘Dat is op dit moment niet de hoofdmoot van expats die hierheen komen. Dat zijn toch vaak techmedewerkers.’
Economische groei is niet altijd goed
Annegien Wijnands
Fractievoorzitter in Helmond
Zijn er veel expats in Helmond?
‘Vooral in de regio. ASML zit in Veldhoven, wat in de buurt is. Daar is veel over te doen op dit moment. Er zijn denk ik enkele duizenden expats, die in Helmond wonen, maar we merken daar op dit moment niet zo heel veel van. Helmond gaat wel enorm groeien. Dus dat betekent waarschijnlijk dat er nog meer expats bij komen.’
Hoe komt dat?
‘ASML groeit zo hard, dat we er met zijn allen last van gaan krijgen. Hier in de regio kijkt men lang niet altijd positief naar expats.’
Wat voor problemen zijn er dan?
‘ASML groeit zo hard en is zo belangrijk, dat zij een voorkeursbehandeling krijgen. Ze willen bijvoorbeeld extra parkeerplaatsen hebben en hebben ook veel extra woningen nodig. Daardoor worden andere groepen op de woningmarkt verdrongen. Die extreme groei wordt dus echt als problematisch gezien.’
Zijn de huizenprijzen gestegen door de groei van de Brainportregio?
‘Dat is moeilijk te zeggen. Expats wonen in de duurdere huur- en koopwoningen. Zeker expats die wat korter blijven krijgen vaak gemeubileerde woningen. Daardoor concurreren ze niet per se met starters op de markt. Aan de andere kant gaat het om heel veel woningen, waar de lokale bevolking dus niet kan wonen. Daar worstelen we in de regio mee.’
Zijn er buiten de woningmarkt nog onverwachte problemen?
‘Ja, met de komst van veel technisch geschoolde mensen blijken er ook meer autistische kinderen bij te komen. Dat heeft weer gevolgen voor het speciaal onderwijs.’
Zijn er ook positieve gevolgen van de komst van expats naar de regio?
‘Zeker. Kennis is het sleutelwoord. Het is heel fijn dat we hier met Brainport een bepaalde positie creëren. Er worden veel patenten en octrooien aangevraagd vanuit deze regio. Je profileert je. En inderdaad: er is sprake van economische groei, doordat er meer toeleveranciers aan de slag kunnen. Al heeft dat ook weer nadelen.’
Welke dan?
‘Ja, concurrentie op de woningmarkt dus. En op sociaal gebied zijn er wijken waar een groot deel van de bevolking expat is. Voor inwoners voelt dat soms als verdringing. De ongebreidelde groei van bedrijven hier moet je daarom langs een andere meetlat leggen dan alléén die van economische groei.’
Wordt er wel geïntegreerd?
‘Tja, wanneer ben je geïntegreerd? Stel dat je als expat in Zuid-Korea met andere Nederlanders een clubje vormt en feestjes organiseert: integreer je dan of niet? Of als je geen overlast veroorzaakt: ben je dan geïntegreerd? In de politiek zie je nu geen expats. Maar ja, dat heeft er ook mee te maken dat veel expats hier tijdelijk zitten. Als mensen langer blijven, zal dat wel veranderen, denk ik.’
Welke keuze willen we maken?
Floor Roduner
Wethouder in Haarlem
Haarlem heeft ongetwijfeld veel expats vanwege de nabijheid van Amsterdam?
‘Zeker. Vanuit zo ongeveer elk denkbare windstreek. Ik denk dat we niet zo heel veel verschillen van Amstelveen. Behalve dan dat we niet een groep hebben die er bovenuit stijgt qua aantallen.’
Ben je er positief of negatief over?
‘Ik ben in 2017 wethouder geworden. Het verbaasde me toen dat in dat jaar meer expats naar de metropoolregio kwamen dan dat er woningen werden gebouwd. Je ziet dus dat alleen al op dat gebied een probleem ontstaat. We zaten toen ook in de nasleep van de oorlog in Syrië en de vluchtelingenstroom die daarmee gepaard ging. Dat hielp qua druk op de woningmarkt ook niet mee.’
Expats met open armen ontvangen voelt dus wat lastig aan?
‘Als het over de woningmarkt gaat zeker ja. Maar het gaat ook over economische groei en over banen. Haarlem telt best veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. En dan komen er tegelijkertijd veel mensen uit elders hier naartoe, wat mensen hier verdrukt.’
Is dat echt zo? Gaat dat niet om heel verschillende banen?
‘De vraag is wat je belangrijk vindt voor de Nederlandse economie. Wij willen een techhub zijn. Met dat mantra centraal zeg je dus tegen hoogopgeleide mensen: kom naar Nederland. De vraag is of je dat wel moet doen. Moet je die welvaart niet meer spreiden? En natuurlijk kun je iemand die in de bijstand zit niet zomaar inzetten op een baan die een expat nu komt doen, maar daar moet je wel aan werken. De reflex in het bedrijfsleven is bijvoorbeeld om mensen uit Afrika te werven in plaats van hier te kijken of er mogelijkheden zijn.’
Is dat een reflex, of kunnen ze hier gewoon geen mensen vinden?
‘Als ik kijk hoeveel bedrijven hier mensen een garantiebaan bieden, is dat echt te laag. Bedrijven kunnen best wat meer moeite doen om lokaal mensen werk te bieden. Zoek niet naar het schaap met de vijf poten, maar neem genoegen met eentje met vier. En geef die een opleiding.’
In welke banen werken expats in Haarlem?
‘Dat is heel breed. Het gaat van medewerkers in de bouw tot kenniswerkers bij techbedrijven en tot mensen in de horeca. Ik denk dat we als samenleving echt meer moeite moeten doen om mensen, die nu nog aan de kant staan meer werk te geven. Natuurlijk is er wel eens een gat dat je echt niet anders gevuld krijgt, maar ik denk dat er wel meer potentieel is.’
De expats die er zijn leveren dus druk op de woningmarkt en werkgelegenheid. Zie je ook voordelen?
‘Ik ben zelf de zoon van een Zwitserse vader. Zonder vorm van expats was ik er niet eens geweest. Het gaat niet alleen over werk, maar ook over mensen, over liefde en een nieuw leven opbouwen. We hoeven de grens wat mij betreft niet op slot te gooien. Alleen pleit ik voor een bredere blik.’
Een bredere blik?
‘Het kan ook een oplossing zijn voor een vergrijzende economie. Wil je dat? Is dat de koers die je als land kiest? Hoeveel ruimte is er? Hoe groot willen we groeien? Dat politieke debat moeten we gaan voeren.’
Afbeelding: Kim van Dam | ANP
