De gemeente Den Haag slaagde er binnen twee jaar tijd in om voor 247 dak- en thuislozen onderdak te regelen. Ze kregen gemiddeld € 2750 mee om hun nieuwe huis in te richten, borg te betalen en de eerste maand huur te kunnen betalen. De woningen liggen alleen niet binnen de Haagse gemeentegrenzen en ook niet in de regio Haaglanden, maar ver daarbuiten. Hoe wenselijk is dat?
Het gaat om mensen
Janneke Holman
Fractievoorzitter in Den Haag
Het gaat om mensen
Waarom heeft Den Haag voor deze methode gekozen?
‘Den Haag is een grote stad en heeft veel daklozen. Als gemeente willen we hen helpen hun leven weer op de rit te krijgen. Dat is ook het idee: als mensen er klaar voor zijn, zoeken ze een woning. Dat kan in Den Haag zijn of een andere gemeente, waar het makkelijker is om een woning te vinden.’
Wat vind je van de mediarel?
‘Het gebeurde al langer en het was ook al langer bekend. Er zijn al eerder debatten over geweest in de gemeenteraad, zonder enig gedoe, dus ik was wel verbaasd over de ophef in de media.’
Dus het beleid bestond al langer?
‘Ja. Ik kende ook een voorbeeld van het Straatconsulaat in Den Haag met een stel dat dakloos was geweest en een huis in de buurt van Gouda vond. De een werkt nu in de thuiszorg en de ander is verkeersregelaar. Daar is volgens mij niks mis mee. In de krant stond een voorbeeld van een jongen in Den Bosch, die daar in de catering terecht kon. Ook prima, lijkt me.’
Waar gaat het dan mis?
‘Op het moment dat er mensen verhuizen, die toch niet helemaal zelfstandig zijn en een zware zorgvraag hebben. Ik kan me goed voorstellen dat gemeenten daar wel op aanslaan. Maar het debat wordt vervolgens ook meteen heel verhit gevoerd.’
Ja?
‘Met teksten als dat gemeenten als afvoerputje worden gebruikt en dat daklozen worden gedumpt, schieten we niets op. Het gaat hier over mensen, die hun leven weer op orde willen krijgen. Het is prima om te kijken wat er beter kan en moet en wanneer je gemeenten moet informeren of anderszins betrekken. Maar de verhitting in deze discussie moet er echt af.’
Een ander punt van kritiek is dat mensen naar gemeenten worden gestuurd waar de woningnood al hoog is.
‘Natuurlijk moeten we er voor zorgen dat er niet in een keer tientallen mensen worden ingeschreven bij gemeenten waar dat zo is. Maar het principe dat iemand een vrij mens is en een woning mag zoeken waar hij of zij wil, geldt natuurlijk ook.’
Hoe moet het dan wel?
‘Goede vraag. Hoe voorkom je nu dat we als Den Haag gemeenten overvallen met heel veel extra inschrijvingen? Het is best ingewikkeld: mensen moeten ook gewoon een plek kunnen krijgen, waar ze willen wonen. En AVG-technisch mag je ook niet zomaar een andere gemeente inschakelen. Want moet je dan duidelijk maken dat het om een dakloze gaat? Mag een andere gemeente dan iemand zomaar weigeren? Dat kan natuurlijk ook absoluut niet aan de orde zijn.’
Er stond ook in het nieuws dat er bewúst geen overleg was met andere gemeenten?
‘Dat weet ik niet, dat is hier nog niet gebleken. Ik kan het me ook bijna niet voorstellen. Dan zal het eerder in de lijn zitten, dat formeel niet gemeld hoeft te worden dat iemand is verhuisd. Ik denk dat het meer in die richting zit.’
Gaat Den Haag het beleid nu veranderen?
‘Er komt na de zomer een evaluatie, waar we als raad over gaan spreken. Dat is een goed moment om te kijken of er iets veranderd moet worden. Ik wil uiteraard niet dat we gemeenten tegen ons in het harnas jagen. Een goede samenwerking staat, samen met het feit dat mensen goed terecht moeten komen, voorop. Uiteindelijk is dat laatste je doel als gemeente.’
Wat doet de gemeente om daklozen bínnen Den Haag te huisvesten?
‘Heel veel, we hebben sinds enkele jaren een doorbraakplan. Dat is bedoeld om woonruimte te vinden voor een vrij brede doelgroep, ook voor statushouders of voor mensen die beschermd wonen. Er zijn bijvoorbeeld veel tijdelijke (container)woningen geplaatst en het Willem Dreeshuis, een voormalig verzorgingstehuis, is omgebouwd voor tientallen mensen die in de maatschappelijke opvang zaten. Maar het is wel vechten tegen de bierkaai, want er zijn gewoon veel te weinig betaalbare woningen en de vraag is groot.’
Principieel onjuist
Pieter Paul Slikker
Wethouder in Den Bosch
Den Bosch kondigde aan officieel bezwaar in te gaan dienen tegen Den Haag. Is dat gebeurd?
‘Er is een brief de deur uitgegaan namens de gemeente, de corporaties in de regio en de daklozenopvang. Die brief is gericht aan de staatssecretaris, omdat die systeemverantwoordelijk is. Ook aan de VNG, om het collegiale gesprek met gemeenten onderling te voeren. En uiteraard aan het college in Den Haag.’
Wat is de kern van het bezwaar?
‘We kampen in Nederland met twee hele grote opgaven. De opgave om mensen te huisvesten, terwijl er te weinig woningen zijn. Daarnaast zijn er steeds meer mensen die dak- en thuisloos zijn. Samen met corporaties hebben we daarom afspraken gemaakt om meer woningen beschikbaar te stellen voor mensen die in die categorie zitten. Die zorgvuldige aanpak van gemeenten en regio’s om zoveel mogelijk woningen te bouwen en ze zo solide mogelijk toe te wijzen aan mensen die dak- en thuisloos zijn, wordt doorkruist als andere gemeenten ineens mensen hier naartoe brengen en we zo onderling gaan concurreren.’
Wat had de gemeente Den Haag dan wel moeten doen?
‘Ik vind dat je daar gezamenlijk over in gesprek moet. Maar Den Haag kiest er voor om mensen, die bij hen dak- en thuisloos zijn, rücksichtslos in te schrijven voor lotingen bij andere gemeenten.’
Ook bij jullie dus?
‘Er zijn hier vanuit Den Haag veertig mensen ingeschreven voor loting vanuit de dak- en thuislozenopvang. Ik heb daar drie bezwaren tegen: ten eerste vraag ik me af waarom gemeenten dit concurrerend met elkaar en zonder overleg doen. Als je meent dat een andere regio kan helpen met een oplossing, dan pak je toch de telefoon om bestuurlijk in overleg te gaan?
Ten tweede: Den Haag schermt er mee dat het gaat vanuit de vrije wens van de betreffende inwoner zelf die graag perspectief ziet in een andere regio. Dat betwijfel ik ten zeerste als er ineens 40 mensen staan ingeschreven. Den Bosch is mooi, maar dit lijkt me wat overdreven, dit is gewoon een ambtenaar die dit doet.
En ten derde: de “verhuisbox”-gedachte is gestart vanuit het idee dat krimpregio’s bij konden dragen aan de problemen die in centrumgemeenten spelen. Maar zelfs een blind paard snapt dat Den Bosch geen krimpregio is. We hebben een wachtlijst van tien jaar voor sociale woningen. Het is gewoon een aanpak die niet deugt, ik kan het niet anders zeggen.’
Levert het ook financiële druk op?
‘Ja, klopt. Maar de financiële analyse ga ik niet maken. Het gaat mij vooral om het principe. Den Haag zegt dat ze in principe alleen mensen sturen, die zelfredzaam zijn. Tegelijkertijd zeggen ze dat ze het treinkaartje voor mensen hiernaartoe betalen. Dan heb je het dus niet over zelfredzame mensen.’
En de AVG?
‘De AVG is geen probleem. We hebben met regelmaat overleg met gemeenten. Als een gemeente een dak- of thuisloze in de opvang heeft zitten en er wordt gesuggereerd dat die persoon goed in een andere gemeente terecht zou kunnen, dan kan dat gewoon. Dat gebeurt ook.
Maar Den Haag doet iets anders. Mensen die in de opvang zitten worden stelselmatig ingeschreven bij andere gemeenten. Niet vanuit een intrinsieke wens, maar omdat een ambtenaar denkt dit zo te kunnen organiseren. Laatst was er iemand die een plek kon krijgen in Uden. Alleen bleek die man niet eens te weten waar Uden lag. Dan is er geen sprake van samenwerking tussen gemeenten of vrije wil van de dakloze.’
Je bent echt boos.
‘Ja, ik vind het echt niet kunnen. Wat zou Den Haag ervan vinden als wij mensen vanuit hier inschrijven voor hún loting? Dat moet je gewoon niet willen.’
Wat doet Den Bosch zelf om deze kwetsbare groep een dak boven het hoofd te bieden?
‘We hebben veel voorzieningen en we zijn een van de koplopergemeenten in het terugdringen van dakloosheid. Met de corporaties en de elf regiogemeenten zijn afspraken gemaakt over het versneld beschikbaar stellen van woonruimte. Dat werkt goed. Dus werk gewoon samen.’
Bijstandstoerisme kennen we hier al twee jaar
Sander Gorissen
Fractievoorzitter in Kerkrade
Hebben jullie daklozen uit Den Haag doorgestuurd gekregen?
‘We hebben het al twee jaar over dit soort verschijnselen. Het doorsturen van woningzoekenden gebeurt niet alleen vanuit Den Haag, maar vanuit de hele Randstad. Of het alleen om daklozen gaat, weet ik niet. Het fenomeen van doorsturen wordt hier in de regio bijstandstoerisme genoemd.’
Bijstandstoerisme?
‘Mensen krijgen een vertrekpremie van de gemeente en dan worden ze gevraagd of aangemoedigd om te vertrekken naar een gemeente, waar de woonlasten lager zijn.’
Klinkt niet meteen heel gek toch?
‘Nou, de financiële, sociale en andere problematiek is in de gemeenten waar ze terecht komen, vaak juist hoog. We weten dat één jongere met complexe problematiek in jeugdzorg gelijk tonnen aan kosten met zich meebrengt. Elk extra sociaal probleem draagt bij aan de financiële uitdaging van een gemeente met een bovengemiddeld aantal sociaaleconomische problemen.’
Vind je het ook principieel fout?
‘Ik vind het vrij asociaal. De gemeenten in de Randstad gooien het over de schutting. Ons probleem is opgelost, zoek het maar uit. Het Rijk zou daarin veel sturender moeten zijn. Of de gemeenten, waar naar doorgestuurd wordt, afdoende moeten compenseren. Dat kan natuurlijk ook.’
Als het Rijk niet financieel niet bij wil springen, welke sturing zou je dan wenselijk achten?
‘Dat is een lastige. Ik denk dat financiële hulp uiteindelijk de enige echte manier is. Overlegstructuren waarbinnen je met elkaar praat over wie wat kán, dat zou kunnen helpen. Maar we gaan hier binnen een paar jaar naar een groot tekort op de begroting, als daar geen voldoende compensatie voor komt en je krijgt dit soort problemen er ook nog eens bij, dan is de stapeling van dat alles het grote probleem.’
Snap je de redenering van de gemeente Den Haag?
‘Misschien is het ook wel een taak van de PvdA om dit integraal aan te pakken. Gemeenteoverstijgend. Mensen moeten geholpen worden en ik snap heel goed dat de ene gemeente nauwelijks plek heeft en de andere wat meer. Maar doe het dan wel op basis van afstemming, spreiding en compensatie.’
Er worden ook verschillende daklozen naar buiten Den Haag verplaatst. Sommige zijn kansrijk qua werk, anderen hebben veel problemen. Merk je daar iets van?
‘In principe niet, wij weten niet per se wie waar vandaan komt en wat hun achtergrond is. We weten ook niet of de gemeente op het netvlies heeft welke doelgroep iemand is.’
Merken jullie iets van de vertrekpremie die mensen hebben meegekregen?
‘Ja, het geld dat ze meekrijgen is na een paar maanden al op. Binnen heel korte tijd krijg je dan een aanvraag voor bijstand van mensen die hier nieuw zijn komen wonen. Dat is natuurlijk niet wenselijk.’
Het tekort aan woningen is in Den Haag nijpend. Dat is bij jullie dus anders?
‘Ja, huisvesting is bij ons minder lastig. Niet altijd overigens, maar het gaat hier vooral om financiële en andere sociale problemen. Die stapelen al en dat moet niet erger worden. De druk moet niet nog hoger worden.’
Afbeelding: Owen O’Brien | ANP
