De economie leeft op, maar lang niet iedereen profiteert daarvan. Het aantal kinderen dat leeft in armoede neemt maar mondjesmaat af. Hoe zorg je dat alle kinderen gelijke kansen hebben? En hebben de gemeenten voldoende middelen om hieraan te werken of is er meer nodig?
‘Harlingen is de tweede plaats in Friesland als het gaat om het aantal mensen onder de armoedegrens,’ vertelt raadslid Ron Leen. De gemeente zet zich volop in om armoede te bestrijden. ‘Dat doen we op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door via de gebiedsteams mensen te ondersteunen. Mensen kunnen hier terecht met hun vragen en ze worden goed geholpen. Voor kinderen hebben we kindpakketten. Onlangs hebben we hiervoor de norm verhoogd; kinderen uit gezinnen met een inkomen tot 130% van het minimum komen hiervoor in aanmerking.’
Leen: De ondergrens moet omhoog
Harlingen werkt er hard aan om zoveel mogelijk mensen te bereiken, ook de groep die niet meteen in beeld zijn, zoals werkenden en zzp’ers, zegt Leen. ‘In een raadsbreed amendement hebben we vastgelegd dat we aandacht willen hebben voor die groepen. Voorlichting en communicatie zijn speerpunten in het armoedebeleid. Maar het blijft moeilijk. In mijn eigen omgeving zie ik ook dat mensen soms geen idee hebben wat de Wmo is, of waarvoor je bij een gebiedsteam terecht kunt.’
Als het aan Leen ligt, gaat het roer om. ‘Dit is mooi, maar het blijft symptoombestrijding. We moeten zorgen dat mensen zelf weer kunnen meedoen. Dat is hier lastig. Harlingen is een kleine stad met havenactiviteiten. We hebben hier vooral arbeidsextensief, laagbetaald werk. Financieel zijn onze middelen als gemeente niet onbeperkt, dus structurele armoedebestrijding is lokaal moeilijk. We moeten wat veranderen in de maatschappij. Hoe kunnen we in zo’n rijk land nog armoede hebben? De ondergrens moet omhoog; we moeten het minimumloon en de uitkeringen verhogen, zzp’ers fatsoenlijk betalen. Ik hoop dat we daar landelijk op inzetten.’
Minimumloon en participatiewet aanpakken
Daar lijkt de PvdA-Kamerfractie het mee eens. ‘We moeten het fundamenteel aanpakken,´ stelt Tweede Kamerlid Gijs van Dijk. ´Het sociaal minimum is te laag. Van een uitkering of minimumloon kun je niet fatsoenlijk rondkomen. Dat moet omhoog. Zzp’ers zijn een groeiende groep onder de mensen die in armoede leven. Daar moeten we de schijnconstructies aanpakken, een minimumtarief invoeren.’
Ook de participatiewet knelt. ‘Die wet hebben we zelf als partij neergelegd, ik voel me daar verantwoordelijk voor en wil daar zaken in aanpassen. Bijvoorbeeld bij de Wajong: jonge mensen met een arbeidsbeperking moeten nu na hun opleiding direct aan het werk. Eerder kregen ze een uitkering, en legde de gemeente de lijn naar de sociale werkvoorziening. Nu verdwijnt de doelgroep uit beeld. Ik hoop dat we in de volgende kabinetsperiode stappen kunnen zetten als het gaat om het minimumloon en de participatiewet.’
Van Dijk: Armoede vraagt om een fundamentele aanpak
Deze fundamentele aanpak vraagt tijd. In de tussentijd is het zaak om de pleisters zo goed mogelijk te plakken en kinderen in armoede te ondersteunen. ‘Wat goed helpt, is het gezin in de volle breedte ondersteunen,’ ziet Van Dijk. ‘Er is nooit maar één probleem, vaak is er meer aan de hand. Een goed functionerend wijkteam kan dat opvangen, maar helaas is het niet bij elke gemeente goed georganiseerd. Daarbij moet de gemeente ook investeren; zorg dat alles er is en dat je budget hebt om zaken op te pakken.’
Voor de lokale bestuurders ligt er een belangrijke opgave. ‘Dit raakt de kern van ons als partij; wij zijn van de gelijke kansen. Als je in armoede opgroeit, krijg je geen gelijke kans. De goede voorbeelden zie ik bij gemeenten met wethouders die durven; die niet naar de wet kijken en zeggen “dat kan niet”, maar de mogelijkheden zoeken. Je hebt veel vrijheid om dingen goed te doen. Kijk naar de gezinnen en hoe je hun problemen kunt aanpakken in plaats van naar de wet.’
Van Dijk blijft het onderwerp in de kamer agenderen. ‘Samen met de raadsleden en wethouders wil ik dit onderwerp op de agenda houden. Ik zit de staatssecretaris op de huid als het gaat om geld voor kinderarmoede. Gemeenten komen geld tekort voor het sociaal domein, we proberen er € 100 miljoen bij te krijgen.’
Je moet naar de mensen toe
Eén van de gemeente waar de armoede groot is, is het Groningse Delfzijl. De gemeente staat in de top 5 van gemeenten met kinderarmoede. ‘Dat is verschrikkelijk’, vindt fractievoorzitter Janny Volmer. ‘Ik hoor en zie het om me heen. Kinderen die zonder ontbijt op school komen, gezinnen die geen goede winterkleding hebben. Er gebeurt van alles om mensen te helpen; stichting Leergeld, het Sport- en Cultuurfonds, de formulierenbrigade, noem maar op. Dat is ook het antwoord van de wethouder als we aandacht vragen voor armoedebestrijding. “Er gebeurt genoeg, kijk maar op de site.”’
Te weinig, vindt Volmer. ‘Er is van alles, maar het ontbreekt aan goede hulp, toegespitst op het gezin. Als je hulp nodig hebt, kun je dat aanvragen en wordt van alles aangeboden, maar volgens mij moet het anders. Je moet naar de mensen toe; hun situatie bekijken. Dat is de basisgedachte achter de decentralisatie, maar het is niet gelukt. Het is in 2015 al in gang gezet en we staan nog steeds in de armoede-top 5. Het kost allemaal geld, waarom gaan we dat niet beter bekijken?’
Volmer: Helaas kunnen we niet rekenen op een meerderheid in de raad
De PvdA-fractie diende meerdere moties in om het probleem aan te pakken, maar kon niet rekenen op een meerderheid in de raad en medewerking van het rechtse college. ‘We willen graag een pilot doen met een andere aanpak. Begin eens in een paar wijken waar de nood hoog is. Kijk of een andere aanpak kan helpen om mensen beter uit de armoede te helpen. Door aan de voorkant je middelen gericht in te zetten, ben je misschien ook nog goedkoper uit.’
Vroegsignaleren om schulden te voorkomen
In Rheden zit de PvdA sinds 2018 weer in de coalitie. ‘We hebben in het coalitieprogramma afgesproken dat kinderarmoede hoog op de agenda staat. Daar ben ik heel blij mee’, vertelt fractievoorzitter Marleen Noorland.
In de vorige raadsperiode heeft de PvdA vanuit de oppositie kinderarmoede al op de agenda gezet. ‘We hebben themabijeenkomsten gehouden over kinderarmoede, ook toenmalig staatssecretaris Jetta Klijnsma was daarbij. Hier hebben we ook kinderen uitgenodigd om mee te denken over armoede. Dat was heel bijzonder. Daar kwam wel uit dat schaamte echt een rol speelt. Kinderen zeggen “je praat er niet over, mama doet al zoveel om alles te regelen”. Ze trekken zelf niet aan de bel, maar willen wel graag geholpen worden. Een kind vertelde “het is fijn als iemand je een boterham geeft als je die zelf niet hebt. En het is goed als iemand je dan vraagt of dat vaker voorkomt, en of ze kunnen helpen om daar iets aan te doen”. Het is dus heel belangrijk dat we goed signaleren en mensen snel helpen. Zo voorkom je ook dat schulden groter worden.’
Een van de manieren waarop Rheden dit nu in de praktijk breng is een nieuwe werkwijze waarbij de gemeente een convenant heeft gesloten met de woningcorporatie, zorgverzekeraar Menzis en verschillende energieleveranciers om betalingsachterstanden sneller te signaleren. De aangesloten organisaties informeren de gemeente als een betalingsachterstand ontstaat. Gemeenteambtenaren gaan op huisbezoek als er meerdere signalen zijn van betalingsachterstanden en kijken hoe mensen zo goed mogelijk geholpen kunnen worden. ‘Zo willen we voorkomen dat een betalingsachterstand uitgroeit tot een enorme schuldenlast.’
Noorland: Met de terugkeer van de PvdA in het college staat ook kinderarmoede weer op de agenda
Voor kinderen in armoede biedt de gemeente een groot aantal regelingen. ‘We zijn aangesloten bij allerlei regelingen, zoals het Sport- en Cultuurfonds en de stichting Leergeld. Voor kinderen uit gezinnen met een inkomen tot 120% van het minimum hebben we coupons waarmee ze bij aangesloten winkels terecht kunnen voor bijvoorbeeld een winterjas of een fiets. Die zetten we vooral in voor kinderen die naar het voortgezet onderwijs gaan. En voor die groep hebben we onlangs in de gemeenteraad nog besloten dat ze ook een mobiele telefoon kunnen krijgen via stichting Leergeld. Zo willen we ervoor zorgen dat echt iedereen mee kan doen.’
Met de terugkeer van de PvdA in het college staat de aanpak van kinderarmoede in Rheden weer hoog op de prioriteitenlijst. ‘Maar het blijft lastig. Ook in Rheden lopen we aan tegen fikse tekorten. We hebben bij de begroting weer hard moeten vechten om de middelen voor het armoedebeleid veilig te stellen. Er is met de decentralisaties een hoop overgedragen naar de gemeenten, maar er is wel fors op beknibbeld. Het zou goed zijn als daar meer geld bij kwam.’
Bijschrift afbeelding: Een gezin in Stein komt gratis tweedehands kleding ophalen
Afbeelding: Annemiek Mommers | Hollandse Hoogte
