Wat betreft de Autoriteit Persoonsgegevens vervalt de BKR-registratie zodra schulden zijn afgelost. Dat schrijft zij in een advies over het wetsvoorstel kredietregistratie. Hein Kuiken denkt daar iets genuanceerder over, Merle Brüning wil het BKR ter discussie stellen en wat betreft Sarah Reitema behoort die tot het verleden.
De termijn wordt volgens het Wetsvoorstel kredietregistratie verkort van vijf naar drie jaar, maar wat betreft de AP is dat onvoldoende. Volgens de AP strookt de bewaartermijn niet met de privacywet AVG. Die verbiedt meer gegevens te verzamelen dan nodig.
Hein Kuiken is wethouder in Leeuwarden en heeft zowel Financiën als Armoedebestrijding in zijn portefeuille. Hij vindt dat verandering in de wetgeving nodig is. ‘Wij zien hier ook dat een BKR-registratie invloed heeft op levens. Veel mensen worden onnodig lang beperkt in hun voortvarendheid.’
Positief vindt hij dat er met het voorstel om de termijn terug te brengen naar drie jaar, beweging in de zaak zit. Hij heeft een maar: ‘Drie jaar vind ik nog te rigide.’
Flexibel
We moeten af van die vaste termijn naar drie jaar stelt Kuiken. Hij pleit voor een maatregel die flexibel is van opzet en ‘op maat gesneden’. Reden: ‘De oorzaken voor schulden verschillen enorm. De een kan er echt niets aan doen en raakt door botte pech in de schulden. Als zo’n persoon schuldenvrij is, is een registratie niet nodig. Er zijn echter ook kwetsbare mensen bij wie het slecht kan uitpakken als de registratie verdwijnt zodra zij schuldenvrij zijn.’
Voor deze categorie mensen die na achttien maanden uit bijvoorbeeld de schuldsanering komen, zou Kuiken de registratie er niet direct af willen hebben. ‘Als je schulden zijn gesaneerd, wil dat niet direct zeggen dat je ook al in staat bent financieel zelfstandig op te treden. Het risico dat sommige mensen nieuwe verplichtingen aangaan is realistisch.’ Terwijl de bedoeling is dat de mensen na hun schuldsanering uit de schulden blijven. Voor deze mensen werkt de registratie beschermend geeft Kuiken aan; op deze manier kan worden voorkomen dat er nieuwe schulden ontstaan.
Een generieke maatregel die landelijk geldt, is niet goed. Geef die taak aan gemeenten.
Hein Kuiken
Hoe lang die registratie dan nodig is, hangt wat hem betreft af van het moment waarop iemand financieel gezond gedrag laat zien. Dat verschilt van persoon tot persoon. ‘Daarom is een generieke maatregel die landelijk geldt, niet goed. Geef die taak aan gemeenten,’ aldus Kuiken.
Gemeente
De gemeente staat dichterbij de mensen en kan het beste bekijken of iemand helemaal zonder registratie kan, of nog hulp nodig heeft bij het beheer van de financiën, stelt hij. ‘Je kunt de gemeentelijke kredietbank in positie brengen om te beoordelen of mensen na het aflossen van hun schulden weer nieuwe verplichtingen kunnen aangaan. Een sociaal kernteam, of een wijkteam, een gebiedsteam is daar ook geschikt voor, omdat die vaak al contact hebben met mensen in de schuldsanering.’
Hoe beoordeel je dan of iemand wel of niet wordt geregistreerd? ‘De desbetreffende schuldhulpverlener kan daarin een rol spelen. Die kan kijken in hoeverre iemand zelf weer financieel redzaam is. Misschien kun je met goede en gerichte financiële nazorg ervoor zorgen dat mensen snel weer financieel redzaam zijn. In dat geval is de beschermende werking van een registratie niet meer nodig. De BKR-registratie er direct na aflossing helemaal af voor iedereen, vind ik ondoordacht.’
Positie bespreken
Privacy staat buiten kijf als argument om de bewaartermijn te schrappen, vindt Merle Brüning, wethouder in Brunssum. ‘Belangrijker is de positie van de BKR überhaupt te bespreken. Die heeft een behoorlijke macht op het leven van heel veel Nederlanders. Met een registratie vanaf 200 euro kan het al moeilijk worden om bijvoorbeeld een telefoonabonnement af te sluiten en kunnen verzekeraars moeilijk doen.’
Net als de AP vindt zij dat gegevens veel te lang worden bewaard. ‘Wie schuldenvrij is, wil een nieuwe start kunnen maken. Die tweede kans moet je krijgen.’
Waarmee zij moeite heeft, is dat het wetsvoorstel geen aanpak van de florerende schuldenindustrie biedt. ‘Je ziet steeds meer bureautjes die zeggen: wij zorgen ervoor dat uw BKR-registratie wordt verwijderd. Wie ermee te maken hebben, zijn vaak mensen die laaggeletterd zijn, of mensen die niet zo digitaalvaardig zijn. Die denken: ik betaal wel.’
Met het instandhouden van de BKR-registratie houden wij een industrie overeind die problemen niet oplost.
Merle Brüning
Crimineel vindt ze de schuldenindustrie die welvaart op andermans malheur en daarbij profiteert van diens zwakke punten. ‘Maak het dan echt makkelijker voor de mensen. Met het instandhouden van de BKR-registratie houden wij een industrie overeind die problemen niet oplost.’
Toch vindt zij net als Kuiken dat je mensen moet kunnen beschermen. ‘Tegen zichzelf, maar ook tegen criminelen die hen geld aftroggelen.’
Verschrikkelijk vindt zij ook de verhalen over bewindvoerders die mensen met schulden van de regen in de drup hebben geholpen.
Dat betekent voor haar nog geen rechtvaardiging van de BKR. ‘Nee. Het systeem moet anders. Er zijn ook schrijnende gevallen van jonge mensen met een BKR-registratie. Die hebben een fout gemaakt. Hoe lang moet zoiets je achtervolgen? Het systeem is te heftig en te streng.’
Financieel onderwijs
Een verandering van systeem is een kwestie van de lange adem. ‘Het financieel onderwijs moet beter. Van kindsaf moet je mensen bijbrengen hoe zij goed met geld omgaan. Nu repareren wij veel aan de achterkant.’
Verder zet de gemeente Brunssum fors in op vroegsignalering en preventie. ‘Wij hebben een laagdrempelig inloopspreekuur bij het maatschappelijk werk en saneringsbeheer. Een groot stuk bestaat uit het financieel fit maken van mensen. Ook gaat het om het bijbrengen van budgetbeheer. En voorzieningenwijzers; waar hebben mensen recht op en hoe krijg je waarop je recht hebt.’
De BKR-registratie komt je als een spook achterna.
Sarah Reitema
Sarah Reitema, gemeenteraadslid in Rotterdam, zit op een lijn met Brüning. Zij noemt het hele idee van de BKR-registratie ‘heel vervelend’. ‘Je hebt je schulden afbetaald. Dan is het al erg genoeg geweest. Ik hoor van mensen met schulden dat het is alsof je een moeras met weerhaken wordt ingetrokken als je in de schuldenproblematiek belandt. De BKR-registratie komt je als een spook achterna.’
De AP wijst op de privacy en Reitema plaatst ook vraagtekens bij het opslaan van gegevens als de schulden zijn afbetaald. Sterker: ‘Het is onnodig die op te slaan. De schulden zijn afbetaald,’ roept zij uit, ‘dan verdien je een schouderklopje in plaats van een kruisje achter je naam.’
Ze herinnert eraan dat de BKR destijds is bedacht en opgezet voor en door banken. ‘Wij zijn er niet voor de banken. Die kunnen bovendien zelf onderzoek doen. Wij zijn er voor de mensen. Voor hen kan je de registratie beter afschaffen.’
Markt beteugelen
Volgens Reitema is het verstandiger na te denken hoe de markt is te beteugelen. ‘Het doorverkopen van bewindvoeringsdossiers is weer een nieuwe variant binnen de schuldenindustrie,’ verzucht zij. ‘En het was altijd een onzichtbaar probleem, maar bij de kredietbank wordt meer bekend. De meest gehoorde klacht daar is dat bewindvoerders slecht of helemaal niet bereikbaar zijn.’
Mensen zijn niet achterlijk en weten wel dat ze worden uitgemolken, vervolgt zij. ‘De meeste schulden worden opgebouwd door life-events, door structureel te weinig betaald krijgen en doordat wonen onbetaalbaar is gemaakt.’
Zorg voor eerlijk werk, eerlijk loon, goed wonen en goed OV. Op die manier kunnen veel registraties worden voorkomen.
Preventie en nazorg
De nazorg is in Rotterdam in ontwikkeling en de vroegsignalering is een vrij nieuw fenomeen waarin Reitema ook soelaas ziet. ‘Biedt hulp dan laagdrempelig aan en doe dat zodra de hulpvraag er is. Zorg ervoor dat mensen er vertrouwen in hebben dat de overheid er is om te helpen.’
Reitema wil dat in Rotterdam een ambtenaar de mensen zoals een loods schepen door de haven loodst, mensen door de haven van bureaucratie leidt. ‘Iemand die naast die persoon en met die persoon van het kastje naar de muur gaat en formulieren invult, zodat mensen krijgen waar ze recht op hebben.’
Bovendien vindt ook zij dat zo vroeg mogelijk op preventie moet worden ingezet: ‘Nog voordat er schulden zijn.’
De BKR kan wat haar betreft helemaal verdwijnen.
Wil je in jouw gemeente aan de slag met armoedebestrijding en hulp bieden bij schulden? Download dan de onderstaande praktische handreiking ‘Hoe je lokaal armoede en schulden kan bestrijden.’
