Kom uit je bubbel, voer gesprekken met mensen die een andere kijk hebben op de wereld, zorg ervoor dat je die gesprekken op basis van gelijkwaardigheid voert en kom vooral terug. Dat was wel de belangrijkste conclusie na afloop van de bijeenkomst ‘Afgehaakt Nederland’ in IJmuiden.
Het is druk in De Bolder, het zaaltje achter de kerk in IJmuiden. Een gemêleerd gezelschap van wijkbewoners, bestuurders, politici en vakbondsleden is hier bij elkaar gekomen om te praten over de vraag waarom zoveel mensen in IJmond niets meer van de overheid en de politiek willen weten. Wat is er aan de hand in deze regio? Wat kunnen we doen om het vertrouwen te herstellen?
Dat de eerste regionale bijeenkomst rond het CLB-project Afgehaakt Nederland in IJmond plaatsvindt is niet zonder reden. De (staal-)industrie bracht werk en welvaart naar deze regio, maar ook overlast en zorgen over de leefbaarheid en gezondheid. Opvallend is dat de verschillende gemeenten in IJmond, maar ook wijken binnen die gemeenten, verschillende verhalen vertellen.
Buitenstaanders en gevestigden
‘Hier, richting de duinen, daar is de VVD het grootst, dan GroenLinks. In Velsen-Noord is de opkomst laag en is er gewonnen door de PVV. Velserbroek is dan weer het ultieme gemiddelde van Nederland.’ Aan het woord is Josse de Voogd, sociaal-geograaf en mede-auteur van De Atlas van Afgehaakt Nederland.
Hij zoomt aan het begin van de bijeenkomst in op de kloof die is ontstaan tussen zoals hij noemt ‘buitenstaanders’ en ‘gevestigden’. Of: mensen die niet aan de knoppen draaien en mensen die dat wel doen en daar baat bij hebben.
Buitenstaanders zijn pessimistische kiezers die niet in de instituten zijn te vinden, maar wel nieuwe politieke partijen proberen, zet De Voogd uiteen. Je ziet het door heel Nederland, deze kiezers wonen met name in jaren ’50 tot jaren ’80 wijken en in vooroorlogse wijken. Optimistische kiezers vind je in de oude woningen in de binnensteden of juist in nieuwe woningen, villa’s aan de buitenkant van gemeenten.’
De trend in heel Nederland is dat GroenLinks-PvdA verliest in gebieden waar de mensen arm zijn en wint waar de inwoners rijk zijn.
Josse de Voogd, electoraal onderzoeker en auteur
In die gegoede buitenring doet GroenLinks-PvdA het goed, ook in de IJmond-gemeenten. Dat blijkt uit de verkiezingsuitslagen in onder meer Santpoort en Bloemendaal. Het zijn plaatsen waar de culturele elite woont, de mensen met overheidsbanen die aan de knoppen zitten en die voor hen weten te laten werken, legt De Voogd uit. ‘De trend in heel Nederland is dat GroenLinks-PvdA verliest in gebieden waar de mensen arm zijn en wint waar de inwoners rijk zijn.’
Gefrons
Gefrons en gemompel in de zaal. ‘Daar doen we het toch niet voor?’ Niet in alle rijke gebieden wint GroenLinks-PvdA maakt De Voogd duidelijk. ‘In een rijke plaats als Wassenaar en in de gegoede delen van Rotterdam woont de elite van het zakenleven. Zij stemmen overwegend rechts. Terwijl je in steden als Amsterdam en Haarlem juist veel linkse elite vindt.’
De Voogd vat samen: ‘De wat meer geïnstitutionaliseerde elite neigt naar links. Mensen die ziek zijn, maar goed verzorgd, gaan naar links. Mensen die op hun tenen lopen, neigen naar rechts. Er zijn heel veel verschillende redenen voor mensen om af te haken. Zo maken velen uit de lagere middenklasse zich zorgen over hun toekomst. Zij ervaren dat het voorzieningenniveau afneemt terwijl ze tegelijk zien dat statushouders voorrang krijgen op de woningmarkt en expats er met de overgebleven woningen vandoor gaan.’
Waar het volgens de Voogd telkens weer om draait: is de overheid er voor jou of loopt de overheid je in de weg? Zo is het mogelijk dat in het stemhokje een arme zzp’er in hetzelfde kamp als de miljonair terecht komt, omdat ze beiden het idee hebben dat de overheid hen alleen maar in de weg loopt.
Verrassende, praktische, uitvoerbare ideeën
Hoe overbrug je deze groeiende kloof tussen politiek, overheid en inwoners? Deze vraag staat centraal in het middagdeel. Uit de drie groepen die dan zijn gevormd, komen verrassende, praktische en uitvoerbare ideeën naar voren.
Zo ontstaat het idee om in IJmuiden naar plekken toe te gaan waar veel mensen samen komen. Naar de drukbezochte plaatselijke bingo-avond bijvoorbeeld, om er mee te spelen en de mensen te leren kennen. Of naar de lokale hangplek bij de zeehaven, de voetbalkantine, de bibliotheek. Ga in elk geval naar een plek waar je jezelf ook prettig voelt, klinkt het in het groepje van Morena van der Duin, fractievoorzitter van GroenLinks in Velsen. Ga geen rol spelen, blijf jezelf. Bouw het contact op en kom regelmatig terug. Hoor waar de mensen het over hebben, waarmee ze zitten, waar ze klachten over hebben. En stel vragen.
Je merkt vanzelf wie de informele leider van het groepje is. Houd daar contact mee en vertel in je fractie wat je hebt gehoord en neem dat mee naar de raad, of de Tweede Kamer. ‘En zullen we in deze regio met vereende krachten het ombudsteam weer in ere herstellen?’, klinkt het bij de plenaire nabespreking.
Meedraaien
In de groep van Jan Stam, PvdA-commissielid in de provincie Noord-Holland is een andere manier bedacht: meedraaien of meelopen ‘met van alles’. Vraag of je mee mag draaien met een ploegendienst in een van de Tata fabrieken of ga mee met een thuiszorgmedewerker. Werk een ochtend mee op de visafslag. ‘De meeste mensen zijn trots op wat ze doen. Zij willen dit graag laten zien en hierover vertellen. Je hoort dan snel genoeg wat mensen bezighoudt en waar mensen tegenaan lopen,’ stelt Stam. ‘Maar leg soms ook de bal terug: wat doe jij om het probleem op te lossen?’
Wees eerlijk
‘Als je in gesprek bent met iemand die heel anders over een probleem denkt dan jij, zeg dat gewoon en draai er niet omheen,’ klinkt het in de groep van Mariëtte Patijn, Tweede Kamerlid van GL-PvdA. Deze groep stelt dat de basis voor de mensen eerst in orde moet zijn.
Eerst genoeg geld voor een fatsoenlijke maaltijd en een huis. Hebben we het daarna wel over zelfontplooiing.
Pieter Gravemaker, buurtbewoner
Buurtbewoner Pieter Gravemaker tovert een uitgeprint A4-tje met daarop de Piramide van Maslov tevoorschijn. ‘Die zouden ze bij GroenLinks-PvdA wel eens wat beter mogen bestuderen,’ zegt hij. ‘Eerst genoeg geld voor een fatsoenlijke maaltijd en een huis. Hebben we het daarna wel over zelfontplooiing.’
Als om twee uur de deur van De Bolder dichtgaat, zijn de bezoekers nog lang niet uitgepraat, maar heeft iedereen wel een mooi actielijstje in de achterzak. Uiteindelijk komt het erop aan dat alles wat is besproken, in de praktijk landt. Daar gaan de bezoekers samen voor zorgen.
