In vrijwel alle gemeenten wordt bezuinigd op de licht huishoudelijke hulp, oftewel het schoonmaken van woningen. Lokaal Bestuur sprak met Berend Raap van Stichting Alphatrots (belangenbehartiger van alphahulpen) over de gevolgen. Waar lopen alphahulpen tegenaan en wat hebben ze nodig van gemeenten? Harry Leunessen (wethouder Landgraaf) en Miriam Haagh (wethouder Breda) reageren op zijn bevindingen.
Wie: Berend Raap
Wat: Bestuurder Stichting Alphatrots
Welke problemen ervaren jullie met de bezuinigingen op de licht huishoudelijke hulp?
‘Er zitten tegenstrijdigheden in de wet. Aan de ene kant heb je de nieuwe Wmo die stimuleert dat huishoudelijke hulp zoveel mogelijk als algemene voorziening wordt weggezet. Daarbij weet je dat klanten geen 22 euro (exclusief BTW) gaan betalen voor één uur schoonmaakhulp, dat is geen realistische marktprijs. Er ontstaat dus marktwerking. De huishoudelijke hulp toelage (hht), waar de regering nu mee is gekomen, heeft een volstrekt tegenovergesteld effect. Gemeenten raken hierdoor in verwarring. Ze willen het geld dat ze van de regering krijgen natuurlijk ook niet laten liggen.’
Niemand durft te zeggen dat het gewoon een draak van een maatregel is. Waarom niet? Omdat ze geld krijgen
Hoe hebben jullie daar last van?
‘Veel huishoudelijke hulpen hebben zich losgemaakt van thuiszorgorganisaties, omdat ze dachten meer kans te hebben op werk in een andere constructie. Zij hebben zich verenigd in coöperaties en bieden als zelfstandige huishoudelijke hulp aan. Plotseling komt dan echter die huishoudelijke hulp toelage waarmee thuiszorgaanbieders door de overheid worden gesubsidieerd. Hierdoor kunnen deze organisaties tegen een tarief van 5 tot 8 euro per uur hun diensten aanbieden. De mensen die op de toekomst hadden geanticipeerd door zich in andere constructies te verenigen, kunnen hiermee niet concurreren.’
Kunnen gemeenten daar iets aan doen?
‘Iedereen die ik spreek in de gemeenten vindt het absurd, maar niemand durft te zeggen dat het gewoon een draak van een maatregel is. Waarom niet? Omdat ze geld krijgen.’
Er zijn toch wel gemeenten die er iets over gezegd hebben?
‘Ja, de wethouder uit Smallingerland schreef een heel fatsoenlijke brief aan minister Asscher met de vraag: mogen we de regels iets ruimer interpreteren, omdat we een goede regeling hebben voor alphahulpen? Zo iemand wordt dan in een commissievergadering publiekelijk voor gek gezet door Asscher.’
Wat heb je nodig van gemeenten?
‘Gemeenten moeten het geld dat ze ontvangen in het kader van de huishoudelijke hulp toelage ook inzetten voor alphahulpen, niet alleen voor mensen in loondienst. Maar dat mag dus niet van het ministerie van VWS. Ik zou willen dat gemeenten dat alsnog doen. Een ander punt is dat het toezicht op de kwaliteit van de verleende hulp nu dramatisch is: dat is er vaak gewoonweg niet. Wij hebben een keurmerk ontwikkeld waar hulp aan moet voldoen. Het zou goed zijn als gemeenten ook zeggen: wij bieden alleen huishoudelijke hulp aan als het voldoet aan een keurmerk.’
Wie: Harry Leunessen
Wat: Wethouder
Waar: Landgraaf
Hoe heeft Landgraaf de huishoudelijke hulp georganiseerd?
‘Wij hebben de toelage voor huishoudelijke hulp in Landgraaf gebruikt om de overgang naar de algemene voorziening via een glijdende schaal te laten verlopen, zodat er een zachte landing kan volgen. Voor mensen met een fysieke beperking die zelf geen hulp kunnen organiseren blijft maatwerk daarbij gewoon mogelijk.’
Zelfstandige alphahulpen hebben volgens Raap geen toegang tot hht-gelden. Wordt de markt verstoord, zoals hij dat stelt?
‘Wij hebben de hulp aanbesteed en drie zorgaanbieders gecontracteerd. In die contracten staan wel clausules dat die partijen open moet staan voor veranderingen en transformatie.’
Maar zzp’ers kunnen toch nooit concurreren in een aanbesteding?
‘Dat is waar. Na 2016, als de ondersteuning via de hht-gelden in principe afloopt, willen we zeker overwegen om de markt zo open te gooien dat zzp’ers gelijke kans hebben. Momenteel werken we onder andere met Meander. Zij hebben een flexibele schil opgebouwd en mensen intern opgeleid voor hogere zorgniveaus. Het baanverlies was hierdoor klein. Dat is voor dit moment in ieder geval winst.’
Je geeft aan dat mensen met een fysieke beperking maatwerk houden. Maar Landgraaf vraagt nog wel 2,50 euro per uur als financiële bijdrage voor mensen die onvoldoende financiële draagkracht hebben. Waarom die drempel?
‘We hebben daar veel discussie over gehad. Oorspronkelijk was het bedrag zelfs 5 euro per uur. Geen eigen bijdrage vonden we scheef, omdat iedereen die moet betalen. Daarbij: het is een algemene voorziening, wij mogen dus geen inkomensbeleid voeren. In extreme gevallen waarin aangetoond kan worden dat iemand door de armoedegrens zakt, is er uiteraard altijd financieel maatwerk mogelijk.’
Is er veel onzekerheid over de bezuinigingen in Landgraaf?
‘We dachten dat het eerste jaar heel turbulent zou zijn, maar we hebben alles onder controle. We hebben twee jaar lang met 40 partijen (inclusief adviesraden en patiëntenpanel) samengewerkt aan een oplossing. Dat heeft zijn vruchten afgeworpen.’
Wie: Miriam Haagh
Wat: Wethouder
Waar: Breda
Hoe zijn jullie in Breda omgegaan met de bezuinigingen?
‘In Breda is al vroeg geanticipeerd op de forse korting voor de huishoudelijke hulp die we zouden krijgen, al voordat ik in het college zat. Er is een combinatie gemaakt binnen de Wmo met zorg in natura, de pgb’s en een constructie met alphacheques. Bij dit laatste gaan mensen als zzp’er aan de slag via ons eigen leerwerkbedrijf. We werken met scherpe tarieven, waarbij we niet meer per uur betalen, maar per schone woning. We hanteren dus een resultaatdoelstelling.’
Wat is het voordeel voor zzp’ers?
‘De alphahulpen staan er niet alleen voor, ze hebben altijd een aanspreekpunt, de administratie en financiën worden door ons eigen leerwerkbedrijf gedaan. Daarmee is er meteen ook weer werk voor mensen met forse afstand tot de arbeidsmarkt, wat erg belangrijk is in het sociaal domein. De lijnen zijn kort. De huishoudelijke hulp is bij ons nog steeds een maatwerkvoorziening, we hebben het juist níet als algemene voorziening aangemerkt. Medewerkers bepalen samen met cliënt hoe de ondersteuning eruit ziet.’
Zzp’ers gaan bij ons aan de slag via ons eigen leerwerkbedrijf
Heeft iedereen nog dezelfde hulp als voor de nieuwe wet?
‘We zijn kritischer op wat echt noodzakelijk is. We voeren sinds jaren keukentafelgesprekken waarbij we kijken wat mensen zelf kunnen, of de omgeving kan helpen en hoe zij kunnen helpen. Tien jaar geleden kregen mensen makkelijker, misschien wel te makkelijk, structureel hulp. Ook als er sprake was van een tijdelijke beperking door bijvoorbeeld een botbreuk. Dat is nu echt anders.’
In Breda was relatief weinig onrust onder medewerkers en klanten, waarom was dit elders wel het geval denk je?
‘Niet iedereen heeft al heel vroeg geanticipeerd op de veranderingen. Ook is niet in alle gemeenten gekozen voor een geleidelijke invoering. En lang niet overal zijn direct individuele gesprekken gevoerd met alle cliënten. Bij ons bestonden vooral veel vragen over de constructie met de alphacheques: vinden medewerkers het wel prettig daarmee te werken? Hier is gebleken dat ze niet anders meer willen. Ze zijn de bureaucratie kwijt en kunnen samen met cliënten kijken wat er nodig is, ze zijn flexibel. We vinden het belangrijk om dit Bredase model te behouden, want het werkt, ook binnen de nieuwe Wmo.’
Afbeelding: Nationale Beeldbank
