Analyse coalitieonderhandelingen in de waterschappen.
Dat de PvdA het goed gedaan heeft tijdens de waterschapsverkiezingen, wisten we al. In 17 van de 21 waterschappen doen we als zelfstandige partij mee. De komende vier jaar voeren 49 algemeen bestuurders het woord namens de PvdA (op een totaal van 420 zetels). Hetzelfde aantal als vier jaar terug, maar omdat er toen nog meer waterschappen waren, doen we het relatief beter. Kortom, een mooi resultaat.
Anders dan in de provincies, waar in Zuid-Holland en Flevoland nog steeds onderhandeld wordt, zijn de coalitieonderhandelingen in de waterschappen vlot gegaan. De vorige periode maakten zeven PvdA’ers deel uit van het Dagelijks Bestuur (zij blijven ook lid van het AB, aangezien het waterschap monistisch is, red.). Ook de komende vier jaar is dat het geval. In de waterschappen Amstel, Gooi en Vecht, Hollands Noorderkwartier, Hunze en Aa’s, Rijnland, Rivierenland en Stichtse Rijnlanden leveren we net als de vorige periode een Dagelijks Bestuurder. In de Hollandse Delta zijn we helaas veroordeeld tot de oppositie, terwijl we in Noorderzijlvest toetreden tot de coalitie.
Continuïteit is in de waterschappen nog steeds het toverwoord. Als het kan, gaan coalities vaak op de oude voet verder. Toch zijn er wel wat verschuivingen. De grootste waterschapspartij Water Natuurlijk levert in 2019 twee Dagelijks Bestuurders minder dan in 2015. In Fryslân en Limburg vallen zij dit keer buiten de coalitie. Desondanks hebben zij van alle politieke partijen de meeste Dagelijkse Bestuurders. Dit komt doordat het CDA 8 DB’ers verliest ten opzichte van 2015.
| Partij | DB19 | DB15 | Verschil |
| Water Natuurlijk | 15 | 17 | -2 |
| VVD | 11 | 11 | – |
| CDA | 11 | 19 | -8 |
| PvdA | 7 | 7 | – |
| Algemene Waterschapspartij | 1 | 1 | -1 |
| ChristenUnie | 2 | 4 | -2 |
| SGP | 2 | 2 | – |
| ChristenUnie/SGP | 3 | 2 | -1 |
| Overig | 11 | 6 | +5 |
| Geborgden | 27 | 26 | +1 |
Wel meer geborgden in het DB
De geborgden leveren in 2019 opnieuw de meeste Dagelijks Bestuurders, namelijk 27. Ondanks de terugloop van het aantal geborgden in het Algemeen Bestuur (door de fusie van een aantal waterschappen zijn er dit keer 28 minder geborgde zetels, red.) betekent dat een plus één ten opzichte van 2015. In De Dommel, Drents Overijsselse Delta en Fryslân groeide het aantal geborgde Dagelijks Bestuurders van één naar twee. In Delfland verloren de geborgden één Dagelijks Bestuurder ten opzichte van 2015.
Binnen het politieke bestuur zijn de geborgden een unicum. Het aantal geborgden in een waterschap (tussen 7 – 9) wordt door Provinciale Staten bepaald. Het idee is dat deze geborgden een specifieke belangengroep vertegenwoordigen binnen het waterschapsbestuur. Dit geldt voor het bedrijfsleven, de natuurorganisaties en de landbouw.
Het systeem met geborgden is in de praktijk weinig democratisch
Het systeem is verouderd. In de praktijk brengt het bepaalde groepen (en partijen) meer voordeel en een grotere machtspositie dan democratisch gezien wenselijk is. Zo is de band tussen de landbouw vertegenwoordigers en het CDA van oudsher erg hecht, net als de band van het bedrijfsleven en de VVD. Daarmee is het Dagelijks Bestuur vaak niet in balans. De belangen van de inwoners worden minder goed behartigd, terwijl het bedrijfsleven en de landbouw juist een extra stem hebben.
Een ander fenomeen is het optreden van de geborgden als één fractie. Stichtse Rijnlanden heeft hier ervaring mee. In dat geval zijn de geborgden bijna per definitie een factor, waar jij bij onderhandelingen over een coalitie niet omheen kunt. En daarmee zijn we er nog niet. Zo kan een politieke partij actief zijn in het Dagelijks Bestuur en een lid van dezelfde partij een geborgde zetel bezetten.
Sociaal-democratische inbreng
In waterschap Hollandse Delta was als eerste witte rook te zien. Op 4 april, slechts twee weken en één dag na de verkiezingen, werd hier het Dagelijks Bestuur gepresenteerd. Voor de PvdA helaas een bittere teleurstelling. Waar Cok Sas de afgelopen vier jaar DB-lid was namens de PvdA, zullen we ditmaal net als de VVD en CU genoegen moeten nemen met een plekje in de oppositie. De nieuwe coalitie bestaat uit de Waterschapspartij Hollandse Delta, CDA en de geborgde zetels Boeren en Bedrijven.
De PvdA groeide in het Hollands Noorderkwartier van drie naar vier zetels. Samen met Groen, Water & Land, Water Natuurlijk en de geborgden vormt de PvdA hier de komende vier jaar een coalitie. Marjan Leijen wordt hier Dagelijks Bestuurder. Kees Stam, voormalig DB-lid voor de PvdA, keert terug in het Algemeen Bestuur.
In waterschap Hunze en Aa’s is er eveneens reden tot optimisme. De PvdA groeide van twee naar drie zetels en is de komende vier jaar weer vertegenwoordigd in het DB. Fien Heeringa blijft hier DB’er, net als Tjip Douwstra (ChristenUnie) en Jan Batelaan (geborgd: ongebouwd). Water Natuurlijk treedt toe tot de coalitie, nadat de partij er halverwege de vorige periode uit stapte. Het CDA gaat de komende jaren oppositie voeren.
4 van de 7 Dagelijkse Bestuurders zijn vrouw
In Rijnland behield de PvdA drie zetels, hoewel het percentage stemmen steeg van 12,36% (vierde partij) naar 15,15% (tweede partij). De coalitie van de afgelopen vier jaar, bestaande uit PvdA, VVD, CDA, Water Natuurlijk en Boeren en bedrijven (geborgd) wordt hier voortgezet. Jeroen Haan is net als de vorige periode voor de PvdA benoemd als DB-lid. Na 3 juli neemt Thea Fierens het stokje van hem over, want hij gaat per 1 september aan de slag als Dijkgraaf van Stichtse Rijnlanden.
Stichtse Rijnlanden kent de komende vier jaar precies dezelfde coalitie en dagelijks bestuurders als de afgelopen jaren. PvdA, Water Natuurlijk, CDA en Landbouw, natuur en economie (geborgd) gaan ‘verder bouwen aan toekomstbestendig waterbeheer’. Constantijn Jansen op de Haar is namens de PvdA DB-lid.
Ook in Rivierenland gaat de huidige coalitie van PvdA, CDA, Water Natuurlijk, SGP/ChristenUnie en Ongebouwd (geborgd) verder. Wel is er een personele wisseling: voor de PvdA gaat Henk van ’t Pad aan de slag als DB-lid. Hij volgt Gerard Nieuwenhuis op.
In Zeeland lukte het net niet
In Noorderzijlvest bestond de coalitie de afgelopen vier jaar uit VVD, CDA, Water Natuurlijk en Ongebouwd (geborgd). Met één zetel winst komt de PvdA na de verkiezingen uit op drie zetels én gaan we toetreden tot de coalitie met Herman Beerda als DB-lid. In de coalitie is één constante: VVD’ers Eisse Luitjens is weer DB’er (ook namens CDA en ChristenUnie). Het CDA levert geen eigen DB’er meer. Water Natuurlijk blijft in de coalitie, maar met een andere DB’er.
In het waterschap Amstel, Gooi en Vecht werd het langste onderhandeld. Op 11 juni werd hier het nieuwe Dagelijks Bestuur geïnstalleerd, bestaande uit VVD, PvdA, Water Natuurlijk en de geborgde zetels Ongebouwd. Net als de afgelopen vier jaar levert de PvdA nu ook weer een Dagelijks Bestuurder. De vorige periode was dit Rolf Steenwinkel. Bea de Buisonjé neemt nu het stokje van hem over.
Even leek het erop dat de PvdA een achtste DB-lid zou leveren. Informateur Eppie Klein adviseerde hier een coalitie van de zittende fracties CDA en Ongebouwd (geborgd), aangevuld met verkiezingswinnaar Partij voor Zeeland, PvdA en Water Natuurlijk. Partij voor Zeeland legde dit advies echter naast zich neer, waardoor de PvdA een plek in het Dagelijks Bestuur aan zich voorbij zag gaan.
De PvdA handhaaft zich dus goed in de waterschappen. Met een gelijk aantal AB- en DB-leden hebben we het goed gedaan en kunnen we tevreden terugkijken op de onderhandelingen. Daar komt nog bij dat na 3 juli 4 van de 7 dagelijks bestuurders vrouw zijn. Daarmee hebben we eindelijk de magische grens van meer dan 50% vrouwelijke bestuurders bereikt. Hulde!
Afbeelding: Sabine Joosten | Hollandse Hoogte
