En weer ging er een week voorbij. De druk op ziekenhuizen neemt af en de intelligente lockdown lijkt gelukkig zijn vruchten af te werpen. Maar ondertussen is de economische en maatschappelijke crisis net begonnen. Mooie lokale initiatieven om huurders en restaurant en café eigenaren te helpen worden afgewisseld met blijvende onzekerheid over de hulp aan ontslagen flexwerkers en onvoldoende geld om structureel dak- en thuislozen op te vangen.
Ollongren kan een voorbeeld aan Zaanstad nemen
Vorige week werd de Spoedwet verlening tijdelijke huurovereenkomsten aangenomen in de Tweede Kamer, afgelopen dinsdag volgde de behandeling in de Eerste Kamer. Daar werd de wet – die het mogelijk maakt om tijdelijke huurcontracten voor bepaalde tijd te verlengen – met algemene stemmen aangenomen. Na publicatie in het Staatsblad is de wet van kracht.
Ook de motie over een tijdelijke huurstop voor zowel de sociale- als vrije sector kon op een meerderheid rekenen. PvdA, SP en GroenLinks dienden een week eerder in de Tweede Kamer een soortgelijke motie in, die echter verworpen werd. Door de motie in de Eerste Kamer komt de minister er niet meer vanaf met een moreel appèl op verhuurders, ze moet nu daadwerkelijk aan de slag met de betere bescherming van huurders.
De Eerste Kamer dwingt de minister om toch maatregelen te nemen
Het voorbeeld van Zaanstad laat zien dat het allemaal niet zo moeilijk hoeft te zijn. Hier sloegen PvdA-wethouder Songül Mutluer en corporaties de handen ineen om minima te ontzien wiens huur niet in verhouding staat met het maandelijks inkomen. Duizend huurders werden aangeschreven en geïnformeerd over de mogelijkheden. Bijna twee derde maakt gebruik van de verschillende (maatwerk)mogelijkheden als een lagere huurverhoging, geen huurverhoging of in sommige gevallen zelfs een huurverlaging. De ondersteuning van minima was al een speerpunt in de samenwerking tussen gemeente, corporatie en huurdersorganisaties, maar door de coronacrisis wordt er nog meer gebruik gemaakt van maatwerk.
Incidenteel vrijgemaakte geld voor dak- en thuislozen op termijn niet voldoende
De coronacrisis maakt maar al te goed duidelijk dat dak- en thuisloosheid een groot probleem is in Nederland. Om alle dak- en thuislozen een veilige plek te bieden tijdens deze crisis, werden in korte tijd veel extra opvanglocaties ingericht door gemeenten en opvanglocaties. Maar tijdelijke opvang is geen structurele oplossing.
Noodopvang is geen structurele oplossing
Al voor de coronacrisis was de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving bezig met een advies voor een structureel andere aanpak van dakloosheid, vanuit het recht op huisvesting. Dit advies werd afgelopen week door oud-minister Jet Bussemaker gepresenteerd. Doel van de aanpak is om dak- en thuisloosheid zo veel mogelijk te voorkomen. Raakt iemand toch dak- of thuisloos, dan wordt zo snel mogelijk gezocht naar een eigen woonplek met begeleiding. Voor de aanpak stelt het kabinet €200 miljoen beschikbaar aan gemeenten in 2020 en 2021. Dit extra incidentele geld is mooi, maar voor een structurele aanpak is een structureel budget nodig. Deze €200 miljoen – omgerekend €5000 per dakloze – is te weinig om structurele oplossingen mogelijk te maken.
Voorlopig nog geen duidelijkheid over lot flexwerkers
De concernbepaling in de tijdelijke loontegemoetkomingsregeling NOW is door minister Koolmees gewijzigd, om werkgelegenheid te beschermen. Ondernemingen die meer dan 20% omzetverlies hebben, maar behoren tot een concern dat niet aan de voorwaarden voldoet – bijvoorbeeld omdat bepaalde takken binnen het concern nog voldoende omzet draaien of zelfs winst maken -, kunnen toch NOW aanvragen onder aanvullende voorwaarden. Er moeten bijvoorbeeld afspraken gemaakt worden met de vakbond over werkbehoud en over het afzien van uitkeren van dividend en bonussen over 2020. Ook kunnen aanvullende accountantscontroles geëist worden.
Minister Koolmees laat nog in het midden of hij ontslagen flexwerkers wil helpen
De verruiming van de concernbepaling is een uitvoering van de motie Palland. In hetzelfde debat diende Gijs van Dijk zijn motie in over een aanvullend vangnet voor flexwerkers. De motie werd unaniem aangenomen, maar minister Koolmees liet weten niets te kunnen beloven (lees er meer over in onze vorige nieuwsbrief). Volgens de Kamerbrief – waarin ook de verruiming van de concernbepaling werd aangekondigd – ‘verkent de mogelijkheden voor (uitvoering van) een vangnet voor flexwerkers.’ Of de minister gehoor geeft aan het verzoek van de Kamer en er een soepele bijstandsregeling komt voor flexwerkers, is dus nog even afwachten.
Ondermijning en Tozo
Afgelopen dinsdag werd een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) gepubliceerd voor de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers (Tozo). Veel gemeenten deden het al, maar de AMvB maakt het formeel mogelijk om een uitkering in levensonderhoud en/of lening bedrijfskrediet te verstrekken op grond van de Tozo. De voorschotten die gemeenten in dit kader al verstrekt hebben, kunnen nu met de Tozo-uitkering verrekend worden.
Er wordt gekeken of ook ondernemende AOW’ers gebruik kunnen maken van de Tozo
In opdracht van staatssecretaris Van Ark wordt onderzocht of het mogelijk is om de Tozo breder open te stellen voor grenswerkers en voor mensen met een arbeidsbeperking. Ook wordt onderzocht of het mogelijk is de lening bedrijfskrediet open te stellen voor mensen boven de AOW-gerechtigde leeftijd. Divosa en de VNG werken hiervoor een regeling uit, waarbij gekeken wordt naar uitvoerbaarheid en financiering. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor het armoedebeleid en kunnen daarom nu al bijstand verlenen aan deze groepen, ook al heeft het ministerie – weinig solidair – het verzoek gedaan aan gemeenten om bovenstaande soort aanvragen niet in behandeling te nemen.
Doordat de Tozo nieuw is, snel op poten is gezet en gemeenten bij aanvragen snel handelen, omdat ze de aanvragers vlot uitsluitsel willen geven, valt het te verwachten dat de criminele organisaties zullen proberen hier misbruik van te maken. Daarom is deze factsheet Tozo en ondermijning opgesteld. Ook heeft het CLB een set schriftelijke vragen opgesteld, die je in jouw gemeenten kan indienen. Je kan de vragen onderstaand downloaden.
Al voor corona € 1 miljard tekort in gemeenten
In veel gemeenten staan de financiën zwaar onder druk. Vaak zijn er grote tekorten op het sociaal domein. Dat mag geen verrassing meer heten. Uit de nieuwe benchmark Nederlandse gemeenten blijkt dat het verwachte financiële tekort in de gemeenten € 1 miljard bedraagt over 2020. Die berekening is gebaseerd op gegevens van voor de coronacrisis. De daadwerkelijke tekorten zijn waarschijnlijk groter, wat het beeld nog minder rooskleurig maakt. Zoals we vorige week al schreven: meer geld voor decentrale overheden is broodnodig.
Bredase horeca en partners vangen de klap samen op
In Breda vangen de ketenpartners in de horeca – ondernemers, brouwerijen en pandeigenaren – gezamenlijk de klappen van de sluiting van de cafés en restaurants. Dit zijn zij overeengekomen met de intentieverklaring ‘Convenant ketensolidariteit’, die met ondersteuning van de gemeente Breda tot stand kwam. De partijen hebben afgesproken dat de huur in de maanden april en mei door drieën wordt gedeeld, om zo de horeca door de crisis te helpen. Tot nu toe vallen 100 van de 600 Bredase restaurants en cafés onder het convenant. Een paar dagen laten maakte bierbrouwerij Heineken bekend dat zij ook voor de 700 horecazaken waar zij de tussenhuurder van, is de huur over april en mei kwijtschelden. Het bierconcern heeft daarover afspraken gemaakt met de 600 pandeigenaren.
Installeren wethouder van buiten is nu weinig zinvol
De afgelopen twee weken startten gemeenteraden, Provinciale Staten en waterschappen met de digitale besluitvorming en beraadslaging. Nadat de Noord-Brabantse gemeenten Mill en Sint Hubert, Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis de primeur hadden voor de eerste digitale besluitvormende vergadering en Eindhoven voor de eerste digitale installatie van een raadslid, krijgt Grave de primeur voor de digitale installatie van een wethouder, op 15 april.
Ook Hilversum en Voorschoten waren er snel bij. Waarom beide gemeenten zo’n haast hadden, is daarbij een goede vraag. Allebei de wethouders komen van buiten de gemeente en hebben een woonplaatsontheffing van een jaar gekregen. Maar aangezien iedereen momenteel thuiswerkt en reizen ontmoedigd wordt, is kennis maken met de inwoners en ambtenarij vrijwel onmogelijk en zal het inwerken lastig gaan.
Samen doorbouwen aan Nederland
De bouwsector in Nederland zorg voor veel werkgelegenheid. Bovendien is het noodzakelijk dat het woningtekort niet verder oploopt door de coronacrisis. Om dit kracht bij te zetten hebben verschillende partijen – overheid, bouw- en technieksector, banken en brancheverenigingen zoals Aedes, Vereniging Eigen Huis en de VNG – de verklaring ‘Samen doorbouwen aan Nederland’ opgesteld. Hierin is onder meer afgesproken dat de ondertekenaars zich blijven inzetten voor de continuïteit van de bouw en het terugdringen van het woningtekort, ze uitstel zo veel mogelijk proberen te voorkomen en dat financiële risico’s gedeeld worden. Ook verklaart het Rijk actief middelen in te zetten voor de woningbouwimpuls en voor verduurzaming.
De afgelopen weken verscheen er elke zeven dagen een update over de lokale maatregelen en aandachtspunten. De vorige update vind je hier. Voor haast alles geldt: steeds opnieuw het wiel uitvinden is contraproductief en van elkaars ervaringen kunnen we leren. Het CLB brengt je daarom graag in contact met je PvdA-collega’s door heel het land en organiseert de komende periode digitale bijeenkomsten over de verschillende uitdagingen van de coronacrisis.
Afbeelding: Ramon van Flymen | Hollandse Hoogte
