We staan nog steeds aan het begin en niets is meer zoals het was, maar toch gloort er hoop: de gezondheidscrisis lijkt onder controle. Tegelijkertijd wordt de vraag ‘wat nu’ steeds prangender. Redden we alleen de multinationals onvoorwaardelijk of steunen we ook de culturele sector ruimhartig? Gaan we in de anderhalve metersamenleving wat soepeler om met terrasvergunningen en horecaregels? En voor de raad misschien wel het meest relevant: wat betekent corona voor de lange termijn in jouw gemeente en hoe zorg je ervoor dat je nu in de kadernota de juiste maatregelen treft om jouw kwetsbare inwoners door de crisis te helpen?
Constructieve oppositie, input voor de kadernota en perspectief op de lange termijn
Het is voor veel raadsleden in de oppositie even zoeken naar de juiste toon. Waar de balans tussen fel van je afbijten en slim oppositie voeren normaal gesproken al moeilijk te vinden is, is het nu al helemaal schipperen. Veel hangt ook af van de houding van het college van B&W. Zijn zij bereid om naar de goede ideeën uit de oppositie te luisteren of misbruiken ze de crisis om hun eigen agenda er zonder tussenkomst van de raad doorheen te drukken?
Alle negatieve gevallen daargelaten, zijn er ook genoeg positieve voorbeelden. De Bossche fractievoorzitter Pieter Paul Slikker vroeg het college van B&W bijvoorbeeld met een raadsbrede motie (onderstaand te downloaden), die met het aanpassen van de gemeentenaam overal bruikbaar is, om voor de kadernota ‘in kaart te brengen wat de incidentele en structurele gevolgen zijn van de coronacrisis voor de gemeente en om deze vergezeld te laten gaan van een inschatting van de aard en omvang van de problematiek voor ondernemers, maatschappelijke & culturele instellingen en inwoners en wat voor steunpakket wij hen per scenario zouden kunnen bieden om economie en samenleving zoveel mogelijk te ontzien.’
Wie nu geen besluiten neemt, loopt later achter de feiten aan
Belangrijk, want hoewel er ook lokaal op basis van ‘50% kennis, 100% beslissingen’ genomen moeten worden en de financiële onzekerheid groot blijft, is het voor de behandeling van de kadernota essentieel dat de raad een beeld heeft bij de omvang van de coronacrisis in de eigen gemeente. Juist nu moeten er lokaal maatregelen worden genomen om kwetsbare inwoners te helpen en getroffen ondernemers te redden, vindt ook het Bossche college. Ruim voor de behandeling van de kadernota kreeg de raad een zeer uitgebreide brief, waar naast de uitgangspunten – o.a. oog voor de kwetsbaren en steun aan zzp’ers – ook drie scenario’s voor de acute crisisaanpak, middellange, en lange termijn worden geschetst. Zoals gezegd: niets is zeker en ook in de brief staan veel voorbehouden, maar de Bossche raad kan nu wel goed beslagen aan het debat over de kadernota beginnen.
Voorlopig niet meer dan een fooi en een aalmoes voor cultuur
Dat de € 300 miljoen voor de culturele sector een doekje voor het bloeden was, werd al bij de lancering van het steunpakket door de oppositie, gemeenten en de sector gezegd. Zo is het maar de vraag of de in zwaar nood verkerende zelfstandige makers en kunstenaars iets van het door het kabinet beloofde geld zullen zien. Het merendeel gaat namelijk naar de zogenoemde culturele basisinfrastructuur en de Rijkscultuurfondsen. Het is vervolgens aan die instellingen en instanties om kleinere ondernemers en kunstenaars in de cultuursector aan het werk te zetten. Maar nu de alle theaters, podia en musea voorlopig gesloten zijn, zal dat niet snel gebeuren.
Niemand vindt de € 300 miljoen voldoende, ook de minister niet
Ook de voor een aantal regionale musea, podia en filmtheaters gereserveerde € 300 miljoen is volgens de VNG volstrekt onvoldoende. Lodewijk Asscher vroeg het kabinet daarom om een veel ambitieuzere aanpak. Met meer geld voor de culturele infrastructuur, een seizoensregeling voor de seizoensgebonden culturele activiteiten, hulp voor instellingen die nu tussen wal en schip vallen en een vangnet voor makers die nu niet geholpen worden. De minister vond de door de oppositie gedane suggesties sympathiek, wilde niets toezeggen, maar eerst afwachten hoe het huidige noodpakket uitpakt. Wel gaat ze met de gemeenten en provincies kijken naar wat er nodig is om de culturele sector lokaal en regionaal te redden.
Voorlopig moet de cultuur het dus doen met een fooi en hier en daar een aalmoes. Kunstmusea maken bijvoorbeeld eenmalig kans op € 10.000 van de Vereniging Rembrandt. Met dat geld kunnen ze na de heropening hun mooiste werk, beste kunstenaar of meest aansprekende thema extra onder de aandacht brengen bij het publiek. Zo hoopt de vereniging musea na de coronacrisis ‘extra energie’ te geven.
Zorgen over toenemende drukte in de stad
Afgezien van enkele boetes en het sluiten van te drukke stadsparken verliep de hopelijk eenmalige transformatie van Konings- naar Woningsdag wonderwel. Desondanks maken steeds meer gemeenten zich zorgen over de toenemende drukte in de binnensteden. Waar het winkelend publiek van een Zweedse woningwinkel netjes op anderhalve meter in de rij kan aansluiten en er ook in de winkel voldoende ruimte is, geldt dat niet voor de smalle straten en kleine winkels in de binnensteden. Het veiligheidsberaad van burgemeesters kijkt daarom naar slimme routes die het mogelijk maken dat mensen voldoende afstand van elkaar kunnen houden. Met onder meer gemeenten en winkeliers zal worden gekeken naar de winkelstraten, en dan vooral naar plekken waar het erg smal is en het moeilijk is om anderhalve meter afstand te houden.
Maar ook buiten de binnensteden nemen de zorgen over de toenemende drukte toe. Zo gaat de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid strikter toezien op de coronamaatregelen in supermarkten, bouwmarkten, tuincentra en overdekte winkelcentra. Wanneer het te druk wordt en de ondernemer te weinig maatregelen treft, kan de consequentie een tijdelijke sluiting zijn.
Enigszins in tegenspraak hiermee lijkt de oproep van horecaondernemers (en met steun van sommige gemeenteraadsleden) in verschillende steden, waaronder Deventer en Nijmegen, om bij de heropening van de horeca tijdelijk grotere terrassen toe te staan. Het idee is dat je op straat meer afstand van elkaar kan houden en dat met name de kleinere cafés en restaurants met een extra groot terras hun verloren omzet iets kunnen compenseren.
Met horten en stoten digitaal vergaderen
Bijna overal wordt inmiddels digitaal vergaderd, maar er zijn uitzonderingen. Soms door technische problemen, soms vanwege principiële en praktisch bezwaren. Met name voor de grote gemeenten die tot wel 45 raadsleden tellen, is de digitale raadsvergadering behoorlijk ingewikkeld. Een mogelijke oplossing zou de hybride vergadering, waarbij de fractievoorzitters fysiek aanwezig zijn en de rest digitaal mee vergadert, zijn, maar daar voorziet de tijdelijke wet niet in. Het is of digitaal of fysiek.
De hybride vergadering is in strijd met de Grondwet
Het ministerie stelt dat bij een hybride vergadering geen sprake is van een gelijk speelveld tussen de raadsleden, want digitaal debatteren is omslachtiger dan in de zaal. Op zich een valide redenering en bovendien in lijn met de Grondwet, stelt de Groningse hoogleraar Jan Douwe Elzinga. Daarom is het extra opmerkelijk dat de Raad van State voor de landelijke politiek geen problemen ziet bij de hybride vergadering. De hoogleraar roept de beide Kamers op om hier niet in mee te gaan: ‘Want in dat geval is er in provincies en gemeenten ook geen touw meer aan vast te knopen.’
Verder kende ook deze week weer de nodige primeurs. Zo zag in Bergen op Zoom het eerste digitaal tot stand gekomen college van B&W het levenslicht.
Financiële onzekerheid gemeenten duurt voort
Terwijl minister Hoekstra vol trots tot vier miljard vrijmaakte om de KLM te redden, laat het kabinet de gemeenten spartelen. Gemeenten zien hun inkomsten, zoals de parkeergelden, sterk teruglopen en tegelijkertijd de extra uitgaven aan ondersteuning van hun inwoners enorm toenemen, waarschuwt de Bredase burgemeester Paul Depla.
Bovendien besloot minister De Jonge dat Wmo-cliënten die huishoudelijke hulp, begeleiding en dagbesteding krijgen in de maanden maart en april geen eigen bijdrage – het omstreden abonnementstarief – hoeven te betalen. De minister lijkt er vanuit te gaan dat deze zorg op dit moment nauwelijks geleverd kan worden en denkt dat gemeenten op dit moment wel iets anders aan hun hoofd hebben dan het controleren van facturen. Hij kiest daarom voor een generieke oplossing en gaat praten met de VNG over de gederfde inkomsten voor gemeenten.
Niet de coronacrisis, maar het nieuwe verdeelstelsel baart het meeste zorgen
Bij dat gesprek zal de hoogte en systematiek van het Gemeentefonds ongetwijfeld op de agenda staan. Want meer nog dan de financiële perikelen rond de bestrijding van de coronacrisis maken gemeenten zich zorgen over de onduidelijkheid rond de ‘trap op, trap af’-systematiek, blijkt uit een vraagronde van Binnenlands Bestuur. De helft van de gemeenten ziet de negatieve herverdeeleffecten als gevolg van het nieuwe verdeelstelsel, dat per 2022 ingaat, als het grootste risico voor de begroting van 2021. De grotere steden zijn daarnaast bang voor de stijgende kosten van het sociaal domein, en met name dan de jeugdzorg.
Bedrijven wel uitstel van waterschapsheffingen, gezinnen niet
Veel waterschappen, zoals de Stichtse Rijnlanden, kiezen ervoor om de betalingstermijnen van waterschapsheffingen voor inwoners, die door de coronamaatregelen in financiële nood verkeren, te verlengen en uit te stellen. Maar het kan ook anders. In het aangrenzende Waterschap Vallei & Veluwe besloot het Dagelijks Bestuur om alleen aan bedrijven actief zo’n regeling te bieden. Zij voorzien administratieve problemen – ‘een stuwmeer’ – als ook particulieren en masse uitstel gaan vragen. Terecht, maar helaas vergeefs, kwam de PvdA hiertegen in het geweer.
Wel of geen verkoop van drankenpakketten door horecaondernemers
Dat elke gemeente haar eigen regels hanteert, ondervonden verschillende horecaondernemers in Nijmegen. Waar Amsterdam, Arnhem, Doetinchem en Wageningen oogluikend toestaan dat kroegen en restaurants drankpakketten verkopen, ziet de burgemeester strikt toe op de Drank- en Horecawet en tikt hij ondernemende uitbaters op de vingers. Wie toch drankpakketten blijft verkopen kan een gepeperde boete verwachten.
Intussen vindt een meerderheid van de Nijmeegse raad dat de burgemeester wel wat coulanter mag zijn en de horecaondernemers juist moet steunen. Zo vindt PvdA-raadslid Charlotte Brand dat de burgemeester ‘niet zo flauw moet doen’ en de drankpakketten ‘oogluikend’ tijdelijk toe moet staan. Of de burgemeester hier gehoor gaat geven, is nog maar de vraag. Hij gaat namelijk over de handhaving en hoeft daarbij ‘zijn oren niet te laten hangen’ naar de gemeenteraad.
De afgelopen weken verscheen er elke zeven dagen een update over de lokale maatregelen en aandachtspunten. De vorige update vind je hier. Voor haast alles geldt: steeds opnieuw het wiel uitvinden is contraproductief en van elkaars ervaringen kunnen we leren. Het CLB brengt je daarom graag in contact met je PvdA-collega’s door heel het land en organiseert de komende periode digitale bijeenkomsten over de verschillende uitdagingen van de coronacrisis.
Afbeelding: Robin Utrecht | Hollandse Hoogte
