De taken die het Rijk naar gemeenten overhevelt stapelen zich in hoog tempo op, terwijl er op de bedragen vanuit het gemeentefonds steeds meer wordt gekort. De rek is eruit, zeggen verschillende wethouders. De Goudse wethouder van financiën Jan de Laat (Gouda Positief) noemt het een onhoudbare situatie. Hij schreef een brandbrief aan zijn collega’s in het land. Doel: het opstellen van een manifest om gezamenlijk aandacht te vragen voor de ontstane situatie en het doen van handreikingen en suggesties aan de minister. Gisteren bood De Laat, mede namens 234 wethouders van financiën, de brandbrief aan aan minister Plasterk. Wat zijn de overwegingen van twee PvdA-wethouders? Gerard Boekhoff (Bussum) steunt de oproep van De Laat, terwijl Lex Scholten (Diemen) dat niet doet. ‘Je kunt een brandbrief schrijven, maar je kunt ook intern maatregelen nemen om met dit soort zaken om te gaan’.
(Dit artikel is verschenen in de CLB Nieuwsbrief van 27 september 2015. Alleen de inleiding is aangepast naar de huidige situatie)
Gerard Boekhoff heeft naast financiën ook zorg en welzijn in zijn portefeuille. Het is de voortdurende onzekerheid over de omvang van de kortingen en de opeenstapeling van de kortingen die hem ertoe hebben gebracht de brandbrief te steunen. ‘Dat er bezuinigd moet worden besef ik natuurlijk ook. Daar zijn we als wethouders van financiën al jaren mee bezig. En dat er, ook bij de decentralisaties, kortingen zijn, is wat mij betreft ook niet het onderwerp. Wat ik vooral lastig vind, is de onzekerheid over de middelen die we als gemeente mogen verwachten. Dat verschilt per circulaire.
In de meicirculaire kreeg Bussum 750.000 euro minder terwijl er in de september-circulaire 160.000 euro bijkomt. Dat kun je middelen, maar dan zijn we er voor dit jaar nog niet. Op het sociaal domein moesten we dit jaar 800.000 euro bezuinigen. Dat was helder. Maar wat schetst onze verbazing als er vervolgens in de meicirculaire nog eens een korting van 260.000 tot 280.000 euro bijkomt op het sociaal domein. Op die manier wordt het plannen van beleid wel erg ingewikkeld. Je weet als gemeente niet waar je aan toe bent.’
Onzekerheid
Of de nieuwe rijksbegroting soelaas biedt, weet Boekhoff niet. Hij is ook geen voorstander van grote discussies maar wil wel dat het Rijk zich bewuster wordt van de gevolgen.‘Ik denk dat we als gemeenten met het Rijk het gesprek aan moeten gaan over het creëren van meer stabiliteit en voorspelbaarheid op dit gebied. Niet dat het hele stelsel over de kop moet, maar het Rijk moet wel doorkrijgen wat die voortdurende onzekerheid betekent.’
Om de problemen het hoofd te bieden heeft de gemeente Bussum een reserve aangelegd die bedoeld is om meer tijd te scheppen voor het doorvoeren van alle wijzigingen. ‘Dat werkt in de praktijk. Vorig jaar hebben we 800.000 euro minder uitgegeven. Hetzelfde bedrag dat het Rijk dit jaar heeft afgeschreven. Hierdoor hoeven we het beleid in Bussum niet te baseren op onze financiën.’
Begroting moet wel op orde
Wat wil Boekhoff meegeven aan de minister? ‘Wees je bewuster van de opstapeling van de bezuinigingen en het hoge tempo waarin de verschillende kortingen elkaar opvolgen. Het verschilt per circulaire en dat is voor een gemeente gewoonweg niet te doen. Ik ben vrij ontspannen over het uitgangspunt van ons gemeentelijk beleid, maar uiteindelijk moet ik mijn begroting natuurlijk wél op orde hebben.’
Lex Scholten begrijpt de problematiek die De Laat in zijn brandbrief aan de orde stelt. ‘Toch kan ik mij erinvinden dat de parameters van het gemeentefonds tegen het licht gehouden worden. Dat is een aantal jaren niet gebeurd, waardoor er nu vrij forse wijzigingen worden doorgevoerd. Het kabinet wil dat trouwens periodiek gaan doen. Telkens een jaar voor de verkiezingen. Zinvol, want daardoor weet je bij het opstellen van je collegeprogramma waar je aan toe bent en kun je problemen voorkomen. Ik begrijp dus dat collega wethouders schrikken maar vraag me af of een brandbrief nut heeft.’
Nuchterheid
Nuchterheid is het devies van Scholten. ‘De verschillen tussen de bedragen in de circulaires kun je van tevoren uitrekenen. Dan weet je wat de marges zijn en welk effect ze hebben op je beleid. Daar kun je vervolgens rekening mee houden in je financiële planning.
Diemen is op dit moment één van de snelst groeiende gemeenten van Nederland. Wij groeien gemiddeld met 4 à 5 procent per jaar. Omdat onze kosten niet met dat percentage toenemen kunnen wij bijvoorbeeld efficiencykortingen makkelijker opvangen.’
Nadeelgemeente
De gemeente Diemen staat in de top-10 van nadeelgemeenten. In juni lieten 18 van deze gemeenten onder leiding van de Lelystadse PvdA-wethouder Jop Fackeldey al een noodkreet horen richting minister Plasterk over de meicirculaire. De herverdeling van gelden zou onrealistisch zijn en een verantwoorde uitvoering van de gedecentraliseerde taken de komende jaren in gevaar brengen. Je zou dus verwachten dat Diemen zich bij deze 18 had geschaard én de brandbrief van De Laat zou ondersteunen. Niets blijkt minder waar. Waarom houdt Diemen zich afzijdig? ‘Het kan verkeren. Vorig jaar stonden we nummer één op de ranglijst met voordeelgemeenten. We hebben intern gekeken naar datgene wat we nog zouden kunnen verwachten en besloten om het voordeel nog niet te verwerken in onze meerjarenprognose. Een vorm van adaptief boekhouden dus.’
Over de beleids- en uitvoeringskwaliteit op het gebied van bijvoorbeeld de decentralisaties maakt de gemeente Diemen zich geen zorgen, zegt Scholten. ‘Financieel kan ik nog niet helemaal beoordelen of het binnen de budgetten volledig uitkomt. Voor de begroting is ons uitgangspunt dat we al het geld dat we binnenkrijgen uitgeven. Mocht blijken dat we meer uitgeven, dan gaat het voorlopig nog maar even ten laste van de reserve en vinden we wel een weg om er uit te komen. Je kunt een brandbrief schrijven maar je kunt ook intern je maatregelen nemen om gewoon met dit soort zaken om te gaan.’
Afbeelding: Nationale Beeldbank
