Een op de vier mensen in Nederland durft soms tot vaak niet naar buiten door gebrek aan openbare toiletten. Daarom heeft de Maag Lever Darm Stichting (MLDS) in 2018 de Toiletalliantie opgericht. Het project When Nature Calls van de MLDS en Natuurmonumenten maakt daar sinds 2021 deel van uit. Dat wil langs fiets- en wandelpaden in de natuur toiletten plaatsen waar geen water, elektriciteit of riool voor nodig is, oftewel: natuurtoilleten.
Toen de horeca in de coronacrisis verplicht dicht bleef, trok Nederland massaal de bossen in, de heide op, de duinen in en de stranden op. De natuur is vanaf die tijd herontdekt en veel mensen zijn ook na de pandemie meer in de natuur te vinden. Beheerders van parken of natuurgebieden merkten dat bezoekers meer gingen poepen en plassen in de bosjes.
Symposium
De MLDS heeft naar aanleiding van die ontwikkeling in 2021 een symposium over toiletten in de natuur gehouden voor provincies, recreatieschappen en groene gemeentes. Ook schreef de stichting een white paper over hoe deze toiletten zijn te faciliteren. Natuurmonumenten was daar al langer mee bezig, weet Ivo Thonon, woordvoerder van de MLDS. Wildpoepen en -plassen verstoort namelijk de natuur.
‘Dankzij een schenking van de Postcode Loterij in het najaar van 2021 kunnen we voor een half miljoen euro aan natuurtoiletten uitdelen. Een natuurtoilet is een fenomeen dat in Frankrijk, Noord-Amerika en Australië al gebruikelijk is,’ zegt Thonon.
De definitie van natuurtoilet
De definitie van een natuurtoillet: een ruim toilet zonder aansluiting tot nutsvoorzieningen. Hierdoor is het toilet verplaatsbaar en kan het in principe op elke plek waar je maar wilt staan. Daarnaast is het natuurtoilet in tegenstelling tot andere mobiele toiletten praktisch geurloos: de poep komt terecht in een krat waar het uitdroogt en geurloos wordt. Urine sijpelt er doorheen en verdampt door het schoorsteentje in het toilet. Hierdoor is het toilet bijvoorbeeld toegankelijk voor nierpatienten, die hun stoma niet willen verwisselen in een plastic toilet, want op plastic blijven namelijk veel bacteriën plakken. De toiletten kunnen worden schoongehouden door eenzelfde bedrijf dat Dixies bijhoudt.
Texel en Vught
Sinds april dit jaar staat er een natuurtoilet op Texel en sinds vorige maand twee in de gemeente Vught.
‘We hebben vooral gehoord dat mensen van middelbare leeftijd heel blij zijn met de toiletten,’ zegt Thonon. ‘Maar ook voor oudere mensen die te maken hebben met vereenzaming kan dit de oplossing bieden. Als je weet dat je tijdens je wandeling naar het toilet kan, durven mensen eerder naar buiten te gaan. Op Texel worden ze ook veel gebruikt als er excursies zijn.’
In een maand tijd zijn ze wel twee of drie keer geleegd.
Nino de Lange, wethouder in Vught
De natuurtoiletten in Vught zijn eveneens een succes volgens GroenLinks-PvdA wethouder Nino de Lange. ‘Ze worden veel gebruikt. In een maand tijd zijn ze wel twee of drie keer geleegd,’ zegt hij.
De Natuurtoiletten in Vught zijn er gekomen dankzij het actieve netwerk Toegankelijkheid. De MLDS maakt daar ook deel van uit. Een ambassadeur van de MLDS tipte het college over het bestaan van de toiletten. De Lange: ‘Zij had al eerder kenbaar gemaakt hoe belangrijk voldoende openbare en opengestelde toiletten zijn. Ook zij kwam niet graag in de bossen, omdat ze niet wist of ze er wel op tijd uit zou komen. In de vorige periode was er al een motie voor ingediend. Naar aanleiding daarvan is onderzocht wat mogelijk is.’
Ruimtelijke ordening en de gemeentedienst werden erbij betrokken. Ook moesten de toiletten worden geborgd. Dat is relatief duur, maar daarvoor was ruimte in de begroting. Begin juni gingen de deuren van het toilet open.
Midden-Drenthe
In de gemeente Midden-Drenthe is maar weinig aandacht voor de toegankelijkheid van openbare toiletten. Sterker, Tineke Posthoorn, fractievoorzitter van de PvdA in de gemeente, vraagt zich af of er überhaupt openbare toiletten zijn. Zij heeft het idee dat het bestuur daar niets mee doet, het onderwerp komt namelijk niet terug in de kadernota’s.
‘Ik heb het idee dat zolang die vraag van inwoners niet bij de fracties of het openbare bestuur terechtkomt, bestuurders zich niet realiseren hoe belangrijk het eigenlijk is om dit aan te bieden. Dan bestaat de indruk dat het niet noodzakelijk is openbare toiletten te plaatsen,’ zegt Posthoorn. ‘Ik denk ook dat inwoners ons daarvoor niet weten te vinden.’
Wij vinden dat naar de wc gaan een eerste levensbehoefte is.
Ivo Thonon, woordvoerder MLDS
Thonon sluit daarop aan: ‘Wij vinden dat naar de wc gaan een eerste levensbehoefte is. In Frankrijk ziet men toiletten zelfs als een mensenrecht. Het faciliteren van toiletten moet daarom een verantwoordelijkheid zijn van de overheid, in dit geval de gemeente en de provincie. Toch zien hun bestuurders dit in onze beleving te vaak niet zo. We krijgen geen klachten binnen, dus dan is er ook geen probleem, is vaak de gedachte. Maar dat is niet hoe het werkt. Mensen die een openbaar toilet nodig hebben, lijden vaak in stilte. Of ze zijn allang gestopt met klagen, want er gebeurt toch niets. Voor hen, maar ook voor anderen die willen genieten van de natuur, is een natuurtoilet een oplossing.’
Toen Posthoorn dit onderwerp in de fractie besprak, werd gesproken over de vele bosjes in de natuurgebieden die Drenthe kent; daar zou je eventueel nog je behoefte kunnen doen. Maar zoals Posthoorn en de Stichting MLDS ook stellen: dat is niet altijd gewenst.
Een aantal jaar geleden is in Midden-Drenthe wel een motie ingediend met het verzoek aan het college om te onderzoeken of ondernemers bereid zijn hun toiletten open te stellen. Naar Posthoorns idee is deze motie niet uitgevoerd. En ook bij dat plan kan een kanttekening worden gezet: in veel natuurgebieden in Midden-Drenthe bestaan helemaal geen ondernemingen. Het aanbod dekt niet altijd de behoefte door beperkte openstelling.
Impact
De Lange is in ieder geval blij met de toiletten in zijn gemeente Vught. Hij merkt dat ze impact hebben. ‘Er is een groep die er lacherig over doet. Dat is ook een manier voor inwoners om zich in het onderwerp te verdiepen. Zij weten waarschijnlijk niet dat de toiletten voor anderen noodzakelijk zijn om buiten de deur te komen. Wat ik leuk vind, is dat er echt een groep is die het toilet heel goed en fijn vindt.’
Wat zou hij zeggen tegen bestuurders die zich zorgen maken? ‘Tegen hen wil ik zeggen: als je bang bent dat het toilet wordt misbruikt of kapot wordt gemaakt, weet dan dat het risico het meer dan waard is.’
