De opheffing van de spoedeisende eerste hulp, het afschalen van specialistische zorg of zelfs het sluiten van ziekenhuizen. De impact ervan op de omgeving is groot, illustreren Marianne Poelman en Henk Verreck. Zij willen dat ziekenhuisbesturen voortaan in gesprek gaan met gemeenten om ervoor te zorgen dat besluiten meer gericht zijn op de inwoners dan op de cijfers en het geld.
Het nieuwe kabinet zegt met maatregelen de streekziekenhuizen te willen ondersteunen. De bedoeling is dat streekziekenhuizen in heel Nederland langjarige afspraken maken met verzekeraars over de financiering. Daarnaast moeten zij gaan werken met vaste budgetten, in plaats van een bekostiging per behandeling. Deze maatregelen moeten ertoe leiden dat artsen en verpleegkundigen bij kleinere ziekenhuizen in de regio blijven.
In de praktijk blijkt dat lange termijnafspraken met verzekeraars helemaal geen garantie bieden voor het openhouden van streekziekenhuizen. Het Zuyderland ziekenhuis in Heerlen heeft als een van de weinige ziekenhuizen een tienjarig contract met verzekeraar CZ. Maar de plannen om de SEH, de intensive care en de geboortezorg naar Sittard-Geleen te verhuizen, gaan gewoon door.
Verlies voor de regio
De gedeeltelijke sluiting van het ziekenhuis betekent een groot verlies voor de regio. Dat zegt raadslid en verpleegkundige Henk Verreck. ‘Het ziekenhuis in Heerlen bedient zo’n 300.000 mensen. De impact van de sluiting op de inwoners van de regio is enorm. Niemand zou in een stad als Tilburg het ziekenhuis sluiten, maar in de regio waar de afstanden nog groter zijn, is het blijkbaar minder erg. Terwijl laagdrempelige zorg hier van groot belang is.’
Straks telt het Heerlense ziekenhuis nog maar honderd bedden; eenvoudige operaties zouden er weinig worden uitgevoerd. In Geleen komen vijfhonderd bedden; complexe operaties vragen om meer ligdagen en daarmee om meer bedden is de uitleg van het ziekenhuis.
Gevolgen niet te overzien
Verreck verwijt het bestuur en de zorgverzekeraar een nauwe blik. ‘Ze kijken alleen vanuit hun eigen oogpunt. Met het weghalen van de acute zorg uit de regio creëer je een domino-effect. De gevolgen daarvan zijn niet te overzien.’
Had dat probleem eerder op tafel gelegen zodat wij er samen met andere organisaties over konden meepraten, dan waren we misschien tot een oplossing gekomen waarmee de inwoners van Heerlen waren geholpen.
Henk Verreck
Dat aanpassingen noodzakelijk zijn, vindt Verreck logisch en verdedigbaar. Maar daarmee had het ziekenhuis volgens hem veel eerder moeten beginnen. Bovendien had het ziekenhuis met de gemeente moeten overleggen vindt hij. Met reden: ‘Wij zagen tien jaar geleden al aankomen dat de kosten voor het huidige ziekenhuis straks niet zijn te overzien als we moeten verbouwen. Had dat probleem eerder op tafel gelegen zodat wij er samen met andere organisaties over konden meepraten, dan waren we misschien tot een oplossing gekomen waarmee de inwoners van Heerlen geholpen waren.’
Verreck legt uit dat het voor Heerlen extra pijnlijk is dat het ziekenhuis deels sluit: ‘Hier wonen relatief veel mensen met afstand tot de arbeidsmarkt of met een minimum inkomen. Met die omstandigheden is geen rekening gehouden.’
Gevolg? ‘Het kan betekenen dat iemand er vanwege gebrek aan vervoer of vanwege de kosten niet naar de SEH te gaan. Met alle gevolgen van dien. We hebben hier ook meer tienermoeders dan in andere regio’s. Zij worden ondersteund door het mamacentrum dat door het vertrek van de neonatologie ook zal verdwijnen.’
Hij verwijt de verzekeraar en het ziekenhuis geen oog te hebben gehad voor de inwoners toen zij voor gedeeltelijke sluiting kozen. ‘Vanuit CZ en het ziekenhuisbestuur is alleen gekeken naar de financiële berekening van de verbouwplannen en de nieuwbouwplannen. Op een Excel sheet zal alles kloppen, in de praktijk zijn de gevolgen voor de inwoners niet te overzien.’
In Friesland nog geen gelopen race
In Friesland speelt hetzelfde probleem. Daar bestaat het plan om de ziekenhuizen in Sneek en Heerenveen te sluiten en daarvoor een nieuw ziekenhuis terug te bouwen in Joure.
Inwoners van Heerenveen maken zich zorgen over onder meer de bereikbaarheid. ‘Het is volgens ons de sleutel om de zorg dichtbij te houden’, verdedigt Tjeerd Rijpma het plan. Hij is een van de bestuurders van het ziekenhuis Tjongerschans in Heerenveen. ‘Wat als we niets doen? Dan krijg je meer vraag naar zorg. Langere wachttijden, specialismen verdwijnen en de zorg uit de regio verdwijnt.’
Zorgbelang Fryslân is een non-profit instelling die zich inspant om de zorg in Friesland te verbeteren. Dat doet zij voor en samen met de inwoners, patiëntenverenigingen, gemeenten, zorginstellingen en verzekeraars.
Directeur Esther de Vrij wijst erop dat het besluit om van vier naar drie ziekenhuizen (vier ziekenhuizen in de vier stedelijke gebieden Leeuwarden, Heerenveen, Sneek en Drachten- red.) te gaan al was genomen voordat de inwoners werden betrokken. ‘Dit voelt niet als echte participatie als het besluit al vaststaat,’ zegt De Vrij. Haar organisatie heeft deze bijeenkomsten op touw gezet om de inwoners toch de kans te geven hun stem te laten horen.
Impact
Marianne Poelman Wethouder van Súdwest-Fryslân, waar Sneek onder valt, bevestigt dat het nieuws insloeg bij de inwoners. ‘Veel mensen snappen er niets van. Het lijkt namelijk al een gelopen race, maar dat is het niet. Het is een voorgenomen besluit, het voorkeursscenario en de businesscase moeten nog worden onderzocht.’
Hoe denkt zij over het voorgenomen plan? ‘We hebben iets te doen in de zorg, dat is zeker waar. Maar twee ziekenhuizen sluiten en een volledig nieuw te bouwen, is geen oplossing. Er zijn veel ongewenste neveneffecten voor onze inwoners.’
Poelman legt uit: ‘Wij zijn de grootste gemeente van Nederland wat betreft oppervlakte. Voor inwoners van bijvoorbeeld Hindeloopen of Koudum is de reisafstand naar Joure met het OV niet te doen. Net als in Heerlen lijkt het erop dat dit besluit alleen uit financiële overwegingen is gemaakt. Als gemeente kijken we ook naar de maatschappelijke impact. Die is groot en – lastig in vergelijking met geld – minder makkelijk in cijfers uit te drukken.’
In gesprek met de regio voor de beste oplossing
Verreck en Poelman benadrukken beiden de kosten voor het vervoer naar de ziekenhuizen die nu vanuit de WMO worden betaald.
‘Natuurlijk heeft een nieuw ziekenhuis ook voordelen,’ geeft Poelman aan. ‘Het ziekenhuisbestuur besluit over stenen en kapitaallasten en gaat ervan uit dat de arbeidskrapte is op te lossen door meer specialisten aan te trekken. Alleen is die hoogspecialistische zorg maar 8 procent van wat een streekziekenhuis biedt. De rest is de minder complexe basiszorg. Zorg die we juist in de toekomst dichtbij nodig zullen hebben.’
Bovendien: hoe los je arbeidskrapte op met meer specialisten? Dat zou om meer verpleegkundigen vragen. Daar is juist een gebrek aan. ‘Daarom is het geen oplossing en daarom geloof ik niet in hun argumenten om een nieuw ziekenhuis verderop te bouwen en het oude te slopen.’
Poelman benadrukt dat het (deels) sluiten van ziekenhuizen leidt tot een verregaande verschraling van voorzieningen in de regio. Zij baseert zich daarvoor onder meer op onderzoek door het Fries Planbureau en Lysias Advies.
‘Denk alleen al aan de stageplekken voor mbo’ers,’ zegt zij. ‘Uiteindelijk heeft het ook impact op het vestigingsklimaat. Natuurlijk kan niet elk streekziekenhuis alle zorg bieden en dat hoeft ook niet. Ik hoop dat we om tafel kunnen met inwoners, bestuur, de zorgverzekeraar en ondernemers om te overleggen wat het beste is voor de regio en welk ziekenhuis welk specialisme biedt.’
Er zijn echt veel mogelijkheden te bedenken om het personeelstekort op te lossen.
Marianne Poelman
Naast het financiële plaatje is het argument van de ziekenhuisbestuurders vooral dat ze willen inspelen op de krapte op de arbeidsmarkt. ‘Het personeelstekort kan ook heel anders worden aangepakt,’ brengt Henk Verreck daar tegenin. ‘Met een beetje goede wil kunnen wij samenwerken met ziekenhuizen in Duitsland. Of we kunnen mensen met afstand tot de arbeidsmarkt een opleiding bieden. Er zijn echt veel mogelijkheden te bedenken om het personeelstekort op te lossen.’
Poelman: ‘Oplossingen kunnen ook uit de regio komen. Als zo’n grote voorziening in de regio zoek je naar mijn mening ook samen met de regio naar de beste oplossingen. Arbeidsmarktproblematiek is over de hele linie in de zorg een probleem. Vanuit de PvdA vind ik ook dat we het werken in deze sector veel aantrekkelijker moeten maken met opleidingsmogelijkheden en zekerheid.’
De wethouder vindt het een gemiste kans dat het ziekenhuisbestuur tot nog toe sluiting van beide ziekenhuizen als uitgangspunt heeft als oplossing voor het personeelstekort. ‘Misschien is dat op termijn de oplossing, maar niet voordat we alle opties hebben doorlopen.’
