De herverdeling van het gemeentefonds zorgt al maanden voor veel commotie bij gemeenten. Met name middelgrote gemeenten gaan er vaak op achteruit, maar sommige steden krijgen er juist relatief veel geld bij. Zo springt Eindhoven plus € 162 euro per inwoner eruit. De vergelijking met Den Haag (min € 130 per inwoner) is misschien wel illustratief voor de willekeur: het is natuurlijk niet zo, dat de problemen in Den Haag minder groot zijn dan in Eindhoven.
De Raad voor het Openbaar Bestuur liet onlangs weten dat er aanpassingen aan het voorstel nodig zijn, waarbij de stijgingen en dalingen gemaximeerd zouden moeten worden op € 60 per inwoner. Maar is dat wel genoeg? En waarom worden juist de gemeenten met armere inwoners gekort?
‘Ik vind het een onlogisch, technocratisch verhaal’
Bülent Aydin
Raadslid in Den Haag
Den Haag gaat er in het voorstel fors op achteruit, net als de andere G4-gemeenten. Wat vind je daar van?
‘Ik vind het een onlogisch, technocratisch verhaal’
‘Het lijkt er op dat de redenering voor de herverdeling niet goed onderbouwd is. Er wordt onvoldoende rekening gehouden met de grote stedenproblematiek, terwijl er wel veel aandacht is voor het geld dat gemeenten zelf als inkomen op weten te halen. Ik vind het een onlogisch, technocratisch verhaal. Men houdt onvoldoende rekening met de maatschappelijke effecten. Ook wordt er niet genoeg gekeken naar de opgave waar grote steden mee te maken hebben, zoals woningnood, werkloosheid en kwetsbare wijken.’
Welke effecten heeft dit op Den Haag?
‘In de begroting houden we er op dit moment nog geen rekening mee dat we er misschien wel € 130 per persoon op achteruit gaan. Zelfs als het gemaximeerd wordt op € 60 is het een enorme klap, met gevolgen voor het armoedebeleid, welzijn, bijstand, de Wmo en jeugdzorg. Daar willen wij zeker als PvdA natuurlijk niet op bezuinigen. Als je minder geld krijgt en de voorzieningen op peil wilt houden, moeten de belastingen omhoog, maar de Hagenezen staan al onder druk.’
Waarom vind je dat de grote steden meer geld nodig hebben?
‘Simpel: de sociale problematiek is hier gewoon groot. Ik denk dat in grote gemeenten een veel grotere inzet nodig is, vanwege de cumulatie van problematiek dan in kleinere gemeenten. In kwetsbare wijken, waar er in grote steden veel van zijn, zijn mensen minder in staat om voor zichzelf op te komen. Alleen al digitale formulieren invullen is voor vele ouderen, digibeten en laaggeletterden een crime. Mensen met een relatief laag inkomen of een anderszins kwetsbare positie wonen vaak in de grotere steden. Daar moet je dan dus wel rekening mee houden met de herverdeling van het gemeentefonds.’
Wat vind je dat er moet gebeuren?
‘Ik vind dat de herverdelingssystematiek opnieuw bekeken moet worden. Het model heeft een aantal perverse effecten en is zeker niet goed uitlegbaar. En de maximale verschillen moeten wellicht nog kleiner worden dan die € 60 per inwoner, want dat is voor een stad als Den Haag nog steeds heel veel. Dan heb je het over bijna € 32 miljoen minder dan nu en er is nú al te weinig geld. We financieren nu al veel zaken incidenteel, terwijl die eigenlijk structureel zouden moeten worden bekostigd.’
Ben je verbaasd over de gang van zaken?
‘Ja, toch wel. Dat de concentratie van problemen in grote gemeenten onvoldoende wordt gezien, vind ik echt verbazingwekkend. Dat had nu wel bekend mogen zijn, zou je denken.’
Er wordt gekeken naar te algemene indicatoren, die in onze regio nergens op slaan
Thea van der Veen
Fractievoorzitter in Midden-Groningen
Midden-Groningen zou er volgens de eerste voorstellen € 100 per inwoner op achteruit gaan. Vind je dat verklaarbaar?
‘Nee, dat is niet verklaarbaar. We zijn een gemeente, waar veel sociale achterstand is en waar mensen met lage inkomens wonen. Dus die berekening begrijp ik niet. De ROB heeft er niet voor niets gehakt van gemaakt. Als je kijkt naar onze begroting voor 2022: die hebben we voor het eerst in lange tijd zonder bezuinigingen sluitend gekregen.
De rekening, die we daarvoor betalen, is hoog: het sociale domein is enorm verschraald. Daarnaast is de armoedeproblematiek is groot. Eén op de negen kinderen leeft in armoede en we wonen hier veel werkende armen. De inkomens zijn laag. Dus we hebben als Midden-Groningen juist éxtra geld nodig.’
Maar waarom komt er uit de herverdeling dan minder geld?
‘Nou, ik vind het dus niet te verklaren. Maar er wordt in het gemeentefonds bijvoorbeeld naar de indicator “groenareaal” gekeken. Tja, er is hier veel groen, maar dat wil niet zeggen dat mensen hier rijk zijn. Het eigen huis bezit is ook groter dan in de Randstad, maar ook dat vertekent het beeld. Mensen kunnen hier nét een huis kopen, maar hebben vervolgens geen geld meer voor onderhoud. Dus er wordt gekeken naar te algemene indicatoren, die in onze regio nergens op slaan.’
Hebben jullie vanuit de gemeente gereageerd?
‘Zeker! Er is een hele actieve groep Groninger wethouders die een brandbrief heeft gestuurd naar de minister en Kamer. Strekking: sommige gemeenten zitten al tegen een artikel 12-status aan. Dus het gaat nu al niet goed, dan kun je niet ook nog eens gaan korten.’
Wat was de reactie op die brandbrief?
‘Dat ze het nog een keer tegen het licht gingen houden. De stad Groningen is er sindsdien wat beter uit gekomen, maar de rest van de provincie niet. Daar is veel boosheid over. Ambtenaren uit de Randstad weten gewoon niet wat hier speelt. Den Haag gaat er ook op achteruit. Het is dus niet alleen Oost-Nederland, maar ook zij zijn een armere gemeente met veel problematiek. Ik zou zeggen: “Doe je huiswerk nog eens goed.”’
Is er eigenlijk wel solidariteit tussen gemeenten?
‘Helaas niet. Gemeenten die er beter uitkomen zijn nu vaak stil. Iedereen zorgt voor zichzelf en de rest moet het maar uitzoeken. Volgens mij is dat onverstandig. Op de lange termijn word je links of rechts dan echt wel weer ingehaald door de praktijk, waarin een scheve herverdeling niet goed uitpakt.’
Vind je dat er naast een herverdeling van middelen ook meer geld moet komen?
‘Zeker, er zijn meer taken bij gemeenten neergelegd, zonder dat daar extra geld voor is gekomen. Niet eens voor de frictiekosten. En er is ook onvoldoende rekening gehouden met het feit, dat als je dichter op de bron zit van mogelijke problemen, je ook sneller meer van die problemen aan de oppervlakte weet te krijgen. Ook dat kost extra inzet en middelen.’
Wat zou je oproep aan het kabinet zijn, voor de begrotingsbehandelingen of de formatie?
‘Ik vind dat het voorstel voor de herverdeling helemaal van tafel moet en dat er goed naar het ROB-advies gekeken moet worden. Ga opnieuw in gesprek met gemeenten over de problemen, die mee moeten tellen in de bekostiging. En kom eens kijken in onze praktijk.’
De vraag is niet alleen hoe we de koek verdelen, maar hoe we die als gemeenten gezamenlijk groter kunnen maken
Arnold Raaijmakers
Raadslid in Eindhoven
Eindhoven zou er volgens het nieuwe verdelingssysteem maar liefst € 162 per inwoner op vooruit gaan. Het wordt in de praktijk vermoedelijk minder, maar hoe kijk je daar tegenaan?
‘Ik ben van mening dat Eindhoven (Brainport) als tweede economische regio van het land jarenlang te weinig heeft toebedeeld gekregen uit het gemeentefonds, zeker in vergelijking met andere twee economische grootmachten Amsterdam en Rotterdam.’
Zeg je daarmee dat je die € 162 per inwoner dus terecht vindt?
‘Of de hoogte van het bedrag goed is, daar kun je over twisten. Maar dat Eindhoven meer krijgt, dat vind ik wel terecht.’
Kun je als het gaat om de verdeling van gelden uit het gemeentefonds Eindhoven en steden als Amsterdam en Rotterdam wel goed met elkaar vergelijken?
‘Ik vergelijk ze vanuit het perspectief dat er drie economische motorblokken zijn in Nederland. Verder hebben alle gemeenten – niet alleen de grote steden – uitdagingen op het gebied van de overheidsfinanciën. Denk aan de veiligheidsproblematiek hier in Brabant, krimpgemeenten in Limburg en het noorden van ons land. Kortom, de vraag is niet alleen hoe we de koek verdelen, maar hoe we die als gemeenten gezamenlijk groter kunnen maken.’
In Eindhoven is veiligheid ook nog een extra probleem toch?
‘Ja, we hebben hier, net als in de rest van Brabant, veel te maken drugsproblematiek. Om dat te bestrijden hebben we extra geld nodig. En dan hebben we het niet alleen over repressie, maar zeker ook over een wijkgerichte en preventieve aanpak in kwetsbare wijken en buurten. Hiermee herken je problemen vroegtijdig en voorkom je dat bijvoorbeeld jongeren verstrikt raken in de drugswereld. En zorg je ervoor dat de inwoners van juist de kwetsbare wijken minder overlast ervaren en zich veiliger voelen.’
Hoe staat Eindhoven er financieel voor?
‘In Eindhoven hebben we de afgelopen vier jaar financieel orde op zaken gesteld en staan we er nu relatief goed voor. Maar dat komt niet omdat we nu zo ruim bedeeld worden vanuit Den Haag. We hebben daar de gemeentelijke lasten voor moeten verhogen en in het sociaal domein vervelende ingrepen moeten plegen. En dat het financieel op orde is, betekent natuurlijk niet dat het overal in de stad goed gaat. Er zijn nog gigantische opgaven en daar is gewoon veel geld voor nodig.’
Afbeelding: Peter Hilz | ANP
