Het is voorjaar en dus maken fracties zich op voor het debat over de zogeheten Kadernota. Voor PvdA-raadsleden hét moment om sociaal-democratische thema’s binnen te halen. Hoe doe je dat?
Al sinds januari werken Hans Adriani en zijn ambtenaren op het gemeentehuis in Nieuwegein in alle stilte aan de Kadernota. Eind deze maand gaat deze richting de gemeenteraad en tot die tijd kan de PvdA-wethouder financiën er inhoudelijk nog niet veel over zeggen. Wel dat de presentatie ‘het belangrijkste moment van deze collegeperiode’ is. Adriani: ‘Het is de eerste volledige nota van het in 2018 aangetreden college. De vorige Kadernota was al vrijwel af toen de partijen het collegeakkoord konden presenteren. Met deze nota bestendigen we de koers van dit nieuwe college. Deze Kadernota is ook beleidsrijker dan alleen de financiële kaders.’
Ieder voorjaar presenteert elk college van B en W een Kadernota, al heet die in sommige gemeenten weer anders. In dit beleidsstuk geeft de coalitie de richting aan voor de komende vier jaar: waar wordt op bezuinigd en waar mag meer geld naar toe. Iedere lente wordt de nota aangevuld met een nieuw kalenderjaar en wordt het beleid zonodig aangepast. De nota geeft richting aan de begroting en is daarmee belangrijker dan de begroting zelf.
Adriani: ‘Als je pas bij de begroting een leuk voorstel indient, krijg je misschien incidenteel € 10.000. In de Kadernota geldt dat voor vier jaar’
Aan fracties de taak om tijdens het raadsdebat een meerderheid voor eigen onderwerpen in de Kadernota te krijgen, want zo ben je er zeker van dat het zo gewenste beleid voor langere tijd wordt uitgevoerd, zegt ook Adriani: ‘Als je pas tijdens in het najaar bij de begroting een leuk voorstel indient, krijg je misschien incidenteel € 10.000 voor je plan, als het in de Kadernota staat heb je er vier jaar iets aan.’
In Nieuwegein staat de Kadernota volgende maand op de raadsagenda. ‘Dat is voor fracties het sein om met voorstellen te komen.’ Maar, zegt Adriani, laat het niet afhangen van dit moment. ‘Goede raadsleden slaan door het hele jaar heen al piketpaaltjes. Zorg dat het thema leeft in de raad en bij de bevolking. Zo is de kans groter dat je voorstel het ook echt haalt. Zo agendeert ons raadslid Emiel Holtermann al langer laaggeletterdheid en onderwijsachterstanden. Hij organiseerde onder meer een informatieavond over dit onderwerp en pleitte voor extra taalcursussen. Er ontstaat draagvlak. Straks kan er zomaar structureel plek voor ontstaan in de begroting.’
Vaker ziet Adriani dat er onder raadsleden de neiging bestaat om een incidenteel wensenlijstje in te dienen, ook nog eens ongedekt zoals dat heet. ‘Zeker nu we in Nieuwegein na twaalf jaar bezuinigen weer wat oversschotten gaan zien. Maar dan ben ik de strenge wethouder die erop moet wijzen dat onder de huidige omstandigheden en bij de bestaande taken als gemeente in 2040 onder nul zullen komen. Ik heb liever dat we het daar over hebben dan alleen de komende periode.’
Pitch van drie minuten
In tegenstelling tot Nieuwegein konden fracties in Hengelo nog voor de presentatie van de Kadernota eigen thema’s indienen waar het de komende jaren in de gemeente over moet gaan, vertelt PvdA-fractievoorzitter Marie-José Luttikholt. Al was er niet veel tijd: ‘We kregen drie minuten voor onze pitch. Wij kozen voor thema’s zorg, wonen, onderwijs en kunst en cultuur.’
In Hengelo zit de PvdA sinds een jaar in de oppositie. ‘Dat is wel even anders. Je krijgt later de informatie, en je wilt toch alternatieven aandragen zonder een gat in de begroting te slaan. Dus moet je medestanders zoeken.’ Als oppositiepartij is het moeilijk opboksen tegen het college, erkent ze. ‘Maar als het gaat om de zorg, wordt er wel naar de oppositie gekeken. Al was het maar omdat ik en een raadslid uit een andere oppositiepartij werken in de zorg en kunnen putten uit onze eigen ervaringen. De wethouder nodigt ons toch uit aan tafel. Met resultaat: er gaat meer geld naar preventie in de zorg, omdat dat op termijn goedkoper is.’
Luttikholt: ‘Als oppositie kregen we drie minuten voor onze pitch’
Ook in Zwolle is de PvdA sinds de verkiezingen lid van de oppositie. En dan is het lastiger om ergens geld voor vrij te maken in wat in de IJsselstad de Perspectiefnota heet. In de vorige periode wist de PvdA structureel nog € 5 miljoen extra te krijgen voor het sociaal domein, nu is het nog maar de vraag of zoiets lukt, zegt de gemeenteraadslid en woordvoerder financiën Jan Slijkhuis.
‘En dat terwijl de kritische grens in de zorg echt is bereikt. Je ziet dat de gemeente slachtoffer is van zijn eigen succes. Ze weet de mensen veel beter te bereiken sinds de decentralisaties. Er moet gewoon geld bij. Ieder verdient de zorg die hij nodig heeft.’ De fractie broedt nog op concrete voorstellen voor straks in het debat, zegt Slijkhuis. ‘Maar de speerpunten zijn duidelijk: zorg, onderwijs, bestrijden van achterstanden en duurzame energie.’
Aan de knoppen draaien
Gemeentekenner Arie Teeuw waarschuwt dat raadsleden niet moeten wachten tot de Kadernota om goede ideeën binnen te halen. ‘Zorg dat je vooraf verbinding hebt met andere fracties en met de samenleving. En het idee moet ruim van tevoren onderbouwd.’ Voor het CLB verzorgt Teeuw, die veel gemeenten adviseert, cursussen hoe om te gaan met de Kadernota. Een van de eerste dingen die hij (nieuwe) raadsleden leert is dat ze niet de illusie moeten hebben dat ze in een uur een begroting kunnen begrijpen. ‘Daar moet je de tijd voor nemen.’
Als je eenmaal een begroting weet te doorgronden, zul je zien dat er altijd aan knoppen valt te draaien, zegt Teeuw. ‘Alles is beïnvloedbaar, maar dat kost soms tijd. Je hebt vier jaar. Kom nu niet met een halfbakken idee, wacht liever een jaar. Zoek in de tussentijd bondgenoten. En ga met een ambtenaar vooraf het gesprek aan over de financiële onderbouwing. Die ambtenaar hoeft het niet met je voorstel eens te zijn, maar je hoeft hem ook niet overtuigen. Wel de raad.’
Teeuw: ‘Er valt altijd aan knoppen te draaien, maar dat kost soms tijd’
Als voorbeeld van een concreet onderwerp noemt hij de huidige discussie in een aantal gemeenten over de keuze tussen de bibliotheek of de jeugdzorg. Als er meer geld naar jeugdzorg gaat, moeten er dan bibliotheekfilialen sluiten? Teeuw: ‘Volgens mij moeten beiden blijven bestaan. Als je op scholen een goede bibliotheek hebt, dan heb je straks minder jeugdzorg nodig. Nu heeft 27% van de scholen geen bibliotheek meer. Bezoek als raadslid alle scholen in je gemeente en vraag na of ze nog boeken uitlenen. Dan sta je straks sterker tegenover de wethouder.’
En zo zijn er nog veel meer concrete sociaal-democratische onderwerpen te bedenken als PvdA-raadslid, zegt Teeuw. ‘Houd het verfrissend, zoals bij de schoolbibliotheek. Of kies voor laaghangend fruit, maar dan letterlijk. Je kunt pleiten voor een “plukbos” waar mensen met een kleine portemonnee gratis fruit mogen plukken. Je mag het best speels houden, maar houd je aan de feiten. Een ander voorbeeld: als je iets wilt betekenen voor mensen met uitkeringen, kan je de uitkeringen zelf niet veranderen. Wel kan je zorgen dat er meer bij- en omscholingscursussen komen of de wethouder meer extra ambtenaren aantrekt dat zich hard maakt om mensen weer aan het werk te helpen. En nogmaals, neem de tijd. Lukt het niet meteen, dan heb je volgend jaar weer een kans.’
Afbeelding: Robin Utrecht | Hollandse Hoogte
