Een betere luchtkwaliteit en veel minder uitstoot van schadelijke stoffen, daarvoor voeren zo’n dertig steden per 1 januari 2025 zero-emissiezones in. De bedoeling is dat in 2028 alle gemeenten zero-emissiezones kennen. De ambitieuze plannen brengen ook uitdagingen met zich mee.
Den Haag, Maastricht en Groningen horen bij de groep gemeenten waar vanaf 1 januari volgend jaar zero-emissiezones komen. Vooral voor kleine ondernemers zoals loodgieters en schilders die afhankelijk zijn van hun bedrijfsbus kan dat moeilijk worden. Veel van deze busjes rijden nog op diesel. Investeren in een nieuw, elektrisch voertuig is voor de kleine ondernemer financieel doorgaans geen haalbare kaart. Welke oplossingen hebben gemeenten voor hen zodat zij hun werk overal gewoon kunnen blijven doen?
We spraken over het fenomeen zero-emissiezone, de uitdagingen die deze met zich meebrengen en de oplossingen daarvoor met Janneke Holman, Joren van Veen en Anita van Ham.
Ik maak mij zorgen om kleine ondernemers, zoals schilders of loodgieters. Voor hen is een uitstootvrij voertuig een flinke uitgave.
Janneke Holman, fractievoorzitter in Den Haag
Den Haag voert zero-emissiezones in voor verschillende soorten voertuigen. Waar komen die en voor welke voertuigen gelden de regels?
‘De zero-emissie zones liggen per 1 januari 2025 in het centrum van de stad en een jaar later ook langs de kust. De zones gelden voor bedrijfswagens; bestel- en vrachtauto’s voor zakelijk gebruik.’
Hoe hebben ondernemers in Den Haag gereageerd op deze nieuwe milieumaatregelen?
‘Er is veel onrust rond de invoering van de zero-emissiezones. Het invoeren ervan langs de kust is een grote stap. Wij zijn de eerste stad die een haven meeneemt in de zone. Er zijn overigens veel ontheffingen en uitzonderingen mogelijk. Ontbreekt een alternatief voor jouw auto of als de levertijden lang zijn, dan krijg je een ontheffing.’
Prima geregeld, toch?
‘Ik maak mij zorgen om kleine ondernemers, zoals schilders of loodgieters. Voor hen is een uitstootvrij voertuig een flinke uitgave.’
Maar je kunt ontheffing krijgen.
‘Om bedrijfseconomische redenen kan je een ontheffing krijgen. Dat kan een oplossing zijn voor dat soort kleine bedrijven. De vraag is hoe nauw er wordt gekeken. Moet je op randje faillissement staan om ontheffing te krijgen, of wordt er gekeken om zo’n situatie juist te voorkomen? Dat geldt ook voor andere uitzonderlijke gevallen zoals een ondernemer die bijna met pensioen gaat. Dan kan je de hardheidsclausule toepassen. Maar wat is bijna.’
Zijn er specifieke sectoren of beroepsgroepen die extra zwaar worden getroffen?
‘Dat is lastig te zeggen. In Den Haag was best veel weerstand tegen de zones, maar veel ondernemers kunnen een ontheffing krijgen. Alleen weten ze dat vaak niet goed. Er was dus vooral veel onrust aan de voorkant. Deze maanden wordt duidelijk hoeveel ondernemers een ontheffing krijgen.’
Den Haag biedt ook subsidies aan. Hoe effectief zijn die?
‘We hebben inderdaad een sloopregeling voor oude bestelauto’s. Ondernemers kunnen 3500 euro per voertuig krijgen. Er wordt veel gebruik gemaakt van deze regeling. De subsidiepot is onlangs aangevuld, verdubbeld tot 1,5 miljoen euro.’
Welke effecten verwacht je van de zero-emissiezones in de stad?
‘De effecten zijn doorgerekend, maar zijn ook afhankelijk van het aantal ontheffingen dat wordt verleend. Zero-missiezones zijn natuurlijk goed voor de luchtkwaliteitsverbetering. De slechte lucht in de stad leidt nu tot veel gezondheidsproblemen, zeker voor mensen met luchtwegaandoeningen zoals astma. De zero-emissie zone langs de Haagse kust van 11 kilometer komt er ook ter bescherming van ons kwetsbare duingebied waarvan een groot deel Natura-2000 gebied is.’
Hoe ziet de handhaving van de milieuzones eruit, wat zijn de boetes voor overtreders?
‘De handhaving gebeurt met camera’s die nummerplaten herkennen, net zoals nu in de milieuzone voor de zwaarst vervuilende vrachtauto’s. Deze milieuzone geldt al langer in Den Haag. Boetes variëren tussen de 100 en 300 euro.’
Wij proberen maatwerk te bieden. Deels met ontheffingen en deels door laadvoorzieningen voor vervangende voertuigen te plaatsen.
Anita van Ham, raadslid in Maastricht
Maastricht heeft al enige tijd een milieuzone voor dieselvrachtwagens. Hoe is deze zone lokaal ontvangen?
‘De lokale ondernemers zijn er erg kritisch op en vragen om oplossingen voor hun persoonlijke situatie. Ze willen vaak ontheffingen of uitstel. Zij zien erg op tegen de kosten voor een schonere auto. De zone voor vrachtwagens betreft overigens maar één straat. Nu al wordt veel omgereden. Chauffeurs rijden dus iets verder door, maar de luchtkwaliteit in het centrum wordt er wel beter op. Ook is er minder geluidsoverlast in het centrum, is het minder gevaarlijk en wordt het wegdek ontlast.’
Welke oplossingen biedt de gemeente aan ondernemers die moeite hebben aan de regels te voldoen?
‘We werken aan een aantal ontheffingen voor specifieke periodes, zodat ook zij de overstap kunnen maken. Daarnaast komen we de ambulante handel tegemoet, net als kleinere zzp’ers die bijvoorbeeld reparaties uitvoeren bij inwoners of bedrijven. De lijst ontheffingen wordt inmiddels wel erg lang. Het effect wordt daarmee kleiner.’
Als zoveel uitzonderingen nodig zijn, moet je er dan wel mee doorgaan?
‘Wij vinden van wel. Je moet ergens beginnen. Mensen moeten anders denken, anders rekenen en anders investeren. We zullen echt iets moeten. Natuurlijk is het lastig en zijn er mensen die er last van hebben. Daarom proberen wij maatwerk te bieden. Deels met ontheffingen en deels door laadvoorzieningen voor vervangende voertuigen te plaatsen.’
Bestaan er plannen om de bestaande milieuzone uit te breiden naar andere voertuigtypes, zoals bestelauto’s of taxi’s?
‘Nee, we willen dit eerst goed doorzetten. Wel nemen we andere type maatregelen om de luchtkwaliteit in de binnenstad verder te verbeteren. Er is een goederenhub. Van hieruit worden producten verder de stad in bezorgd. Helaas maken ondernemers hier nog te weinig gebruik van. We kunnen er nog meer op inzetten door bijvoorbeeld een tweede locatie aan de andere kant van de stad aan te leggen.’
Hoe handhaven jullie de milieuzone en wat zijn de consequenties voor bedrijven die zich niet aan de regels houden?
‘De milieuzone wordt nu gehandhaafd met camera’s. Overtreden levert een boete van 240 euro op.’
Zijn er zaken die jullie met de kennis van nu anders hadden gedaan?
‘Misschien hadden we dan nog meer mensen meegenomen in de beleidsvorming. Er zijn informatie-avonden geweest, ambtenaren op pad gestuurd om mee te denken met ondernemers, maar dat hadden we misschien nog proactiever kunnen doen. Niet iets organiseren en wachten tot de mensen komen, maar ze gewoon zelf opzoeken. Ook kunnen we bijvoorbeeld een hub creëren: een logistieke P+R voor grote vrachtwagens. Kleinere elektrische voertuigen kunnen daar vandaan de spullen naar de stad vervoeren.’
Na gesprekken met marktkooplui hebben we besloten voor hen een extra uitzondering te maken.
Joren van Veen, fractievoorzitter in Groningen
Groningen staat op het punt om een zero-emissiezone in te voeren. Wat is de reden daarvoor?
‘Het besluit is al genomen in 2021. We doen dit vooral om de leefbaarheid in het centrum te verbeteren. Dankzij de zero-emissiezone komt er minder uitstoot en geluidsoverlast van voertuigen.’
Jullie voeren de zone pas drie maanden na andere gemeentes in. Waarom doen jullie dat?
‘Per 1 april inderdaad. Hiermee hopen we dat de eerste kinderziektes in bijvoorbeeld de ICT, al zijn opgelost en de invoering soepeler gaat.’
Hoe verloopt de voorbereiding op de invoering van de milieuzone? Heb je al reacties uit de gemeenschap?
‘De gemeente communiceert er al sinds 2021 over en dit is vorig jaar uitgebreid. Ik merk dat het pas begin dit jaar meer bij ondernemers is gaan leven. Vermoedelijk door de landelijke media-aandacht. Er bestaat nog best veel onduidelijkheid over. Vooral het feit dat de zone alleen voor het bedrijfsleven geldt, stelt veel mensen gerust. De naam zero-emmissiezone in de binnenstad doet namelijk anders vermoeden.’
Welke specifieke groepen ondernemers worden het meest geraakt door de invoering van de zero-emissiezone?
‘Het risico is dat vooral kleine ondernemers het hardst worden geraakt. Zij hebben in mindere mate financiële middelen om te investeren in elektrische auto’s. Voor grote bedrijven met een wagenpark is dit makkelijker. Na gesprekken met marktkooplui hebben we besloten voor hen een extra uitzondering te maken, omdat zij alleen ’s ochtends en aan het eind van de dag een keer het centrum inrijden.’
In andere steden is er discussie geweest over de betaalbaarheid van de overstap naar elektrische voertuigen voor kleine bedrijven. Hoe gaat Groningen hiermee om?
‘Die discussie speelt hier ook. De landelijke regels, zoals de twaalf ontheffingen per jaar en de hardheidsclausules, gelden natuurlijk ook voor de kleine ondernemers. Daarnaast zijn er landelijke subsidies. Lokaal zetten wij vooral in op het organiseren van hubs voor het bezorgen van goederen in het centrum. Zo levert een kleine wijnhandelaar al zijn flessen aan bij deze hub. Die distribueert de wijn met elektrische voertuigen in de stad, in plaats van dat die handelaar zelf wekelijks een rondje door de stad rijdt.’
Hoe zorgt de gemeente ervoor dat de zero-emissiezone behalve op het milieu, ook op de leefbaarheid en de economische vitaliteit van het stadscentrum een positieve impact heeft?
‘Een centrum met minder uitstoot is per definitie leefbaarder en aantrekkelijker voor toeristen en consumenten. Daardoor draagt het automatisch bij aan de economische vitaliteit van het stadscentrum. Bovendien zorgen de hubs voor minder autoverkeer. Ook dat komt de leefbaarheid ten goede.’
Hoe ziet de handhaving eruit en wat zijn de verwachte uitdagingen daarbij?
‘We handhaven via camera’s. Ik vind het wel spannend dat we voor de ontheffingen afhankelijk zijn van landelijke software. Met het nieuwe kabinet weet ik niet of die software op tijd goed werkt. Daarom ben ik ook blij dat wij de zero-emissiezone later invoeren.’
