De Spreidingswet is in september na enkele last minute wijzigingen aangenomen door de Tweede Kamer. Zo werd een voorstel aangenomen om de wet op zo’n manier te wijzigen dat ook de financiële slagkracht van een gemeente gaat meespelen bij de verdeling van asielzoekers en asielzoekerscentra (azc). Ook krijgen gemeenten meer tijd om vrijwillig opvangplekken aan te bieden voordat er sprake kan zijn van dwang.
De Spreidingswet moet nog worden aangenomen in de Eerste Kamer. Daar werd afgestevend op controversieelverklaring, maar dat voorstel heeft het tijdens de stemming op 31 oktober niet gehaald. Het betekent dat de Eerste Kamer niet hoeft te wachten op een nieuw kabinet om de wet te behandelen. De 1e Kamerleden behandelen de Spreidingswet na de verkiezingen van 22 november, zo is besloten.
We spraken over de Spreidingswet met Attiya Gamri, Joop van Nuijs en Mariette de Visser.
‘Je moet het lokaal oplossen’
Attiya Gamri
Wethouder wonen, sociaal domein, statushouders in Bloemendaal
Bloemendaal zou twee locaties krijgen werd afgelopen zomer besloten, gaat dat door?
‘We wachten op het advies van het COA. De besluitvorming is al afgerond, de raad is voor, maar we zitten nog even in de wachtstand dus. Dat is overigens een normale procedure, maar het duurt wel erg lang. In een crisissituatie waarin de minister telkens roept dat er zo snel locaties nodig zijn, vind ik het wel vreemd dat het dan zo lang duurt voor het COA zo’n advies af heeft.’
Het gaat om negentig asielzoekers toch?
‘Ja, dertig jongeren en zestig volwassenen. Die dertig gaan naar Aerdenhout, waar veel gedoe over was. Wat moeten asielzoekers in ons dorp, er is hier niks voor ze, was de opvatting. Je hebt het over de rijkste mensen van Nederland, die vinden gewoon dat ‘de doelgroep’ niet past. Maar daar denken wij – en de gemeenteraad – dus anders over.’
Is het aantal van negentig asielzoekers dat Bloemendaal wil opvangen niet wat laag voor zo’n rijke gemeente?
‘Nee, de gemeente is niet rijk, een significant deel van de inwoners is dat. Maar die negentig is gewoon een afgeleide van het aantal inwoners en is conform de regionale afspraken.’
Als de Spreidingswet er komt, zouden er dan meer of minder asielzoekers moeten komen?
‘Dat zou dan weer afhangen van de afspraken daarover die met de provincie moeten worden gemaakt. Dat werkt dan soepeler dan nu: alle gemeenten moeten verplicht evenredig opvangen. Je krijgt wel de ruimte om in de regio dan met elkaar uit te wisselen, eventueel. Ik kan me voorstellen dat het toegewezen aantal voor Bloemendaal wel meer zou worden dan nu, maar dat weten we dus nog niet. Ik ben zelf als wethouder in ieder geval erg blij met de Spreidingswet, omdat we zien dat veel gemeenten anders niets willen doen. Straks moeten ze dat naar evenredigheid doen.’
Wat als de Spreidingswet onverhoopt niet door de Eerste Kamer komt?
‘Dat zou ik niet handig vinden. Dan zullen veel gemeenteraden in het land weer duiken. Ik geloof in die spreiding, niet in grote geconcentreerde locaties. Je moet het lokaal oplossen, zodat mensen snel onderdeel kunnen worden van een kleine samenleving. Dat werkt in kleinschalige opvang veel beter dan in massale opvangcentra.’
‘In principe zijn er gewoon locaties beschikbaar’
Joop van Nuijs
Fractievoorzitter in Epe
Epe zegt dat het meer dan tweehonderd Oekraïners gaat opvangen voor een periode van maximaal vijf jaar. Maar dat gaat dus niet om een asielzoekerscentrum. Komt dat ook nog?
‘Wat wij hebben, is een aantal locaties die zijn aangewezen voor de opvang van statushouders, Oekraïners en eventuele andere doelgroepen. Het ligt erg moeilijk bij omwonenden. We hebben een camping waar een aantal chalets op staan die moeten verdwijnen om plaats te maken voor woningen voor de Oekraïners. Een aantal van die chalets is nu in brand gestoken. Als je hoort wat er allemaal wordt gezegd en gedacht: mensen halen er van alles bij en proberen het uit alle macht tegen te houden. Het is vreselijk lastig om een locatie te vinden die ook draagvlak heeft.’
Waar zit het pijnpunt voor inwoners?
‘Het is hier heel rustig, mensen zijn weinig gewend, veel mensen zijn platweg bang voor verandering, welke verandering dan ook. Simpele zaken als een antenne voor mobiel verkeer roept hier al gigantisch veel weerstand op. En wat ook speelt in dit gebied is dat er simpelweg veel weerstand is tegen mensen van buiten, of ze nu uit Somalië komen of uit Oekraïne.’
Wat zou de Spreidingswet voor Epe betekenen?
‘Daar hebben we nog geen zicht op. In principe zijn er gewoon locaties beschikbaar. Als de regels zo zullen zijn dat meer mensen moeten worden opgevangen, dan zullen we dat doen. Hopelijk vermindert de weerstand als in de praktijk blijkt dat het allemaal wel meevalt. We hebben een gebouw, Licht en Duister, waar eerder al Oekraïners werden opgevangen. Daar was weinig weerstand tegen. En de ene persoon die zich zorgen maakte gaf achteraf aan dat het allemaal wel meeviel.’
‘Vooral bezig met kijken hoe we voor betere, structurele opvang zorgen’
Mariette de Visser
Wethouder wonen en leefbaarheid in Het Hogeland
De gemeente Het Hogeland heeft in het dorp Zoutkamp een paar jaar geleden een tijdelijke doorstroomlocatie van zes maanden geregeld. De locatie is begin dit jaar gesloten. Hoe was de ervaring?
‘De ervaring was dat het best wel een belasting is geweest voor het dorp. Het was de eerste keer dat zo’n doorstroomlocatie hier kwam. Dat is dus pre-screening, je weet dus nog niet wie wie is. Eerder hadden we Afghanen gehad. Dat ging goed, maar de wisselende samenstelling van wie er bij zo’n voorportaal komen is wel anders. Het wisselt snel door, binnen vier dagen zijn mensen doorgaans al weer weg en in de winkels en openbare ruimte hebben we best veel moeten doen als gemeente.’
Bleef dat ook de hele tijd zo?
‘In het begin hebben we het misschien wat onderschat. Er kwamen veel klachten en er was veel overlast. Door veel samen in te zetten met COA, politie, het dorp zelf et cetera, hebben we het wel onder controle gehouden. Maar je kunt dus niks echt opbouwen als mensen er maar zo kort zijn: tegen de tijd dat je de regels hebt uitgelegd, zijn ze alweer weg.’
Wat is de conclusie uiteindelijk?
‘Ik ben blij dat we onze verantwoordelijkheid hebben kunnen nemen, hoe lastig het ook is. Maar het was ook goed dat het echt dat half jaar was en dat we de belofte dat het niet langer zou worden ook konden waarmaken. Je moet vooral betrouwbaar zijn als overheid.’
En nu: wat verwacht je van de Spreidingswet als die er komt?
‘Er zaten op enig moment vijfhonderd Afghanen in een kazerne. Zij zijn nu verspreid over twee locaties binnen de gemeente Het Hogeland, een soort noodopvang. Die situatie duurt tot eind volgend jaar. Maar die groep stroomt snel uit omdat ze relatief sneller een status krijgen. Nu komen veel jongeren binnen, er is veel nodig en we moeten beseffen dat we dus goede opvang moeten regelen. Ik vermoed dat we nu wel boven de aantallen mensen zitten die we zouden moeten opvangen als de Spreidingswet wordt aangenomen, maar daar kijken we niet echt naar. We zijn vooral bezig met kijken naar hoe we voor betere, structurele opvang kunnen zorgen. We willen niet van incident naar incident hobbelen, maar rust op dit onderwerp krijgen en het op een goede manier doen. Zeker in zo’n klein dorp als Zoutkamp. Het moet goed passend zijn.’
Afbeelding: Vincent Jannink | ANP
