Vaak is het veel, vaak is het technisch en vaak is het versluierend opgeschreven. De kadernota’s, jaarrekeningen, bezuinigingen en de gemeentelijke begroting. Voor velen ondoorgrondelijk dikke pakken papier die ook nog in hoog tempo moeten worden doorgenomen, omdat ze vaak kort voor de behandeling in de raad worden aangeleverd. Vervolgens moet je er wel iets zinnigs over zeggen. Hoofdpijn.
Dat hoeft niet meer. Met de Masterclass Financiën leert Arie Teeuw je ambtelijke stukken gemakkelijk te doorgronden en zelfs te verbouwen. De nieuwe Masterclass Financiën begint zaterdag 13 april.
Marianne Poelman is een van de deelnemers van de eerste serie Masterclasses Financiën van Teeuw. Zij was destijds nog raadslid in de gemeente Súdwest-Fryslân met het sociaal domein als aandachtsgebied. Inmiddels is zij twee jaar wethouder met in haar portefeuille Werk & Inkomen, Zorg, Dienstverlening en Europa.
‘Als raadslid hield ik mij bezig met het sociaal domein. Een hele grote post in de gemeente: op een begroting van 330 miljoen euro ging 187 miljoen naar het sociaal domein. Een post ook met veel open eindjes. En het sociaal domein is de post met jeugdzorg en de Wmo waar altijd gedoe is met financiën.’
Kortsluiting
In de fractie zit een controller die alles weet van de financiën van de gemeente Súdwest-Fryslân. ‘Mijn voorbeeld. Ik kreeg na het lezen van drie of vier alinea’s van de begroting al kortsluiting in mijn hoofd. Maar je kan niet maar een persoon in je fractie hebben die alles weet over de financiën. Stel dat die persoon er op een dag mee stopt? Ik dacht: Dat moet anders.’
Om die redenen wilde Poelman de Masterclass volgen. ‘Niet zomaar een financiële training. Het waren vijf zaterdagen waarop je van ’s ochtends tot ’s middags een uur of drie met de materie bezig was. Daarna kreeg je huiswerk mee. Je moet er wel wat over hebben.’
Voor Poelman was het een verademing te ontdekken dat meer mensen financiële stukken moeilijk vinden te doorgronden. ‘Het heeft mij geholpen te weten dat meer mensen dit moeilijk vinden. Meestal heb je het daar niet over,’ zegt ze met een lach.
Help!
Arie Teeuw, de master Financiën zelf, beaamt dat veel mensen financiële stukken lastige en taaie kost vinden: ‘Help! Het is zo’n ingewikkeld verhaal. Dat is het opvallendste wat ik hoor van de deelnemers. Een begroting van 250 bladzijden doorgrond je ook niet binnen een week.’
Natuurlijk leer je ook de techniek begrijpen. Maar het draait vooral om wat je met je kennis kunt doen en hoe die je kan helpen in het politieke debat.
In de Masterclass geeft Teeuw heldere aangrijpingspunten waarmee iedere deelnemer beter door de financiële stukken komt. ‘Het is geen technische cursus,’ stelt de financieel expert voorop. ‘Natuurlijk leer je ook de techniek begrijpen. Maar het draait vooral om wat je met je kennis kunt doen en hoe die je kan helpen in het politieke debat.’
Teeuw weet zijn lessen te larderen met humor. ‘Financiën zijn in feite niet zo moeilijk, je moet er alleen de tijd voor nemen en je moet leren afstand te nemen. Wat lees je en wat betekent dat? Een begroting is vaak veel, veel om te lezen en veel technische taal. En ambtenaren schrijven teksten vaak versluierend op. Zeker nu we vlak voor het ravijnjaar van 2026 met veel bezuinigingen staan.’
Hij weet dat wethouders ambtenaren vragen bezuinigingsvoorstellen te schrijven. Geen goed idee: ‘Dat is zoiets als een kalkoen vragen het kerstmenu samen te stellen. Dan komt er nooit kalkoen op tafel. Dat worden natuurlijk altijd kippen.’
‘Nu vind ik het leuk om begrotingen en jaarstukken te lezen. De cijfers achter de cijfers te ontdekken.’
Poelman besloot de serie masterclasses te volgen. ‘Nu vind ik het leuk om begrotingen en jaarstukken te lezen. De cijfers achter de cijfers te ontdekken. Wat vertellen die en ook: wat vertellen ze niet? Financiële rapportages zijn oppervlakkig, als veenbrandjes. Je weet dat er iets aan de hand is, maar je ziet alleen een deel van het brandje. Hoe erg het eronder is, zie je niet.’
Dankzij de opgedane kennis heeft zij het noodzakelijke inzicht in de financiën gekregen waardoor zij exact weet waar zij politiek kan sturen en waar niet. ‘Soms word je voorgehouden dat je als gemeente iets niet kunt. Bijvoorbeeld omdat er centraal is ingekocht. Met zo’n antwoord blijf je meestal stil; je neemt aan dat het zo is. Maar ik kan zien dat er soms wel wat valt te sturen.’
Onzinargument
Teeuw noemt het veelgebruikte argument van geldgebrek om een voorstel af te wijzen, het grootste onzinargument: ‘Er is altijd geld. Alleen moet je weten waar je het kunt vinden. Het gaat eerder om: hoe vind je politieke steun.’
Hij neemt de deelnemers mee in onder meer de jaarrekening. ‘Dingen zitten bijvoorbeeld verstopt op bladzijde 100. Een financieel stuk is geen avonturenroman waarin je je afvraagt: who done it. Het is een zoektocht. Doel van de Masterclass is te snappen wat echt belangrijk en minder belangrijk is. Je krijgt hulpmiddelen waarmee je je eigen politieke zaken voor elkaar krijgt. En je bouwt een netwerk op met andere raadsleden aan wie je later ook kunt vragen hoe zij bepaalde zaken aanpakken. Indirect leer je minder stress te krijgen van financiële stukken.’
‘De beperkingen zijn weg.’
Poelman heeft sinds de masterclass optimaal financieel inzicht en het stellen van vragen gaat ze ook allang niet meer uit de weg. ‘De beperkingen zijn weg. Er ontstaat geen kortsluiting meer in mijn hoofd als ik een rapportage lees.’
Ze is enthousiast over de groep deelnemers: ‘Een leuke groep met hele verschillende mensen, van vergevorderde financiële mensen tot beginners. Zeg maar appels, peren en bananen. We hebben nog steeds contact met elkaar via de app. Daar is ook de tweede groep Masterclassdeelnemers aan toegevoegd.’
Vertrek
In de tweede groep die de Masterclass net heeft afgerond, zat ook Susanne Bout uit Zoetermeer. Na vier jaar raadslidmaatschap wilde zij in haar tweede termijn meer weten over de gemeentelijke financiën. ‘Degene die financiën in de vingers had, vertrok. En ik vaarde op haar kennis.’
Zelf wisselde Bout van portefeuille. Waar zij eerst jeugdzorg, omgevingsvisie en onderwijs als aandachtsgebieden had, houdt zij zich nu bezig met bouwen, wonen en financiën.
‘Wij konden de lessen van Arie direct toepassen op de lokale situatie. Tijdens de masterclass van vijf digitale en fysieke sessies legde hij alleen maar praktische voorbeelden voor. Alle deelnemers gaven hem jaarstukken. Uit elk jaarstuk haalde hij drie dingen die hem opvielen. Eye-openers,’ zegt Bout.
‘Begroting voor 5 miljoen euro verbouwd’
Met huiswerk werd zij gestimuleerd beter op een objectieve manier naar haar eigen gemeentebegroting te kijken. ‘Nu zie ik precies waar de potjes zitten. Als de wethouder zegt: Daar is geen geld voor, kan ik aanwijzen waar nog wel geld is te vinden. Zo hebben wij de begroting van 2022 voor bijna 5 miljoen euro verbouwd.’
Dat geld ging naar onder meer armoedebestrijding en klimaatbeleid: 2 miljoen is verdeeld onder het Noodfonds (voor hulp in crisissituaties veroorzaakt door hoge levensonderhouds- en energiekosten), de Zoetermeerse Kindpas en van het bedrag is 100.000 euro gegaan naar het aanbieden van ontbijt op meer scholen. Daarnaast ging 2,5 miljoen naar het Duurzaamheidsfonds. ‘In het Duurzaamheidsfonds van Zoetermeer zat 7,5 miljoen euro. Een derde daarvan was voor het leggen van zonnepanelen op de eigen, gemeentelijke daken. Dat vonden wij niet eerlijk. Daarom hebben wij de andere 2,5 van de gevonden 5 miljoen euro voor het Duurzaamheidsfonds bestemd.’
Ze noemt een rij andere praktische voorbeelden die zij heeft kunnen uitvoeren dankzij de lessen van Teeuw. ‘De wethouder Financiën reageert met gemengde gevoelens: aan de ene kant met bewondering, aan de andere kant met ergernis. Na de masterclass zie je meer en pik je niet alles meer. Leuk voor mij, onhandig voor de wethouder.’
Breed effect
De masterclass blijkt nuttig voor de hele fractie: ‘Het druppelt door; ik vertel hen wat ik heb geleerd, zij stellen vragen aan mij. En ik deel mijn kennis met de fractie van GroenLinks waarmee wij goed samenwerken. Zo heeft de cursus breed effect. Ik kan iedereen aanraden mee te doen. Je krijgt grotere invloed op de begroting. Wij hebben die socialer en duurzamer gemaakt.’
Aanmelden
Wie wil, kan zich nog aanmelden voor de komende Masterclass, een serie van vijf zaterdagen waarin Teeuw onder meer het Broccoli-model uitlegt. Gevraagd naar wat dat inhoudt, hult Teeuw zich nevelen. Hij lacht: ‘Dat vertel ik in de Masterclass.’
Om er wel alvast een praktische tip aan toe te voegen: ‘Het is handig per zaterdag een avond te investeren in de voorbereiding. Alleen voor de eerste zaterdag hoeft dat niet.’
