In Oost-Groningen heeft de gemeente Oldambt de afgelopen jaren stappen vooruit gezet in het armoedebeleid. En in de recente begroting is er nog wat bij gekomen om armoede tegen te gaan. ‘Het was een harde eis van ons tijdens de coalitieonderhandeling om de middelen voor armoedebeleid weer op niveau te krijgen.’
De Sint Vitusstraat in de centrumplaats van Oldambt, Winschoten, heeft net de status van gemeentelijk monument gekregen als Lokaal Bestuur in gesprek gaat met wethouder Gert Engelkens. ‘De 52 fabriekswoningen die vroeger bij de Noord Nederlandse Machinefabriek hoorden, zijn van cultuurhistorische waarde. Die is doorslaggevend voor het behoud. De corporatie wilde sloop en nieuwbouw, omdat de woningen te duur zouden zijn om te verduurzamen. Doordat de woningen nu zijn aangewezen als gemeentelijk monument is slopen moeilijker. De gemeente gaat nog in overleg met de corporatie over de vervolgstappen,’ licht hij toe in het gemeentehuis.
Engelkens trad vier jaar geleden aan als wethouder van onder meer armoedebeleid. ‘Armoede was de reden voor mij om de politiek in te gaan.’ Als jongen groeide hij op in Beerta. ‘De enige gemeente met een communistische burgemeester.’
Beerta was niet bepaald de rijkste gemeente in de noordelijke provincie. ‘Sommige klasgenoten kwamen soms met gaten in hun broek naar school,’ herinnert hij zich goed. ‘Anderen kregen geen broodtrommeltjes mee, omdat het thuis aan geld ontbrak. Vanaf mijn schooltijd heb ik dat erg gevonden. Het is de basis voor het werk dat ik nu doe.’
Armoedelijstjes
Oldambt heeft nogal wat opgaven als het gaat om armoedebestrijding. ‘Gaat het om WMO-gebruik of een gebrek aan werkgelegenheid, we komen voor in alle lijstjes die over armoede gaan,’ zegt Engelkens. ‘Het WMO-gebruik bijvoorbeeld is hier het hoogst. Niet doordat de gemeente de mensen te gemakkelijk hulp geeft zoals weleens is opgemerkt. Het komt doordat Oldambt veel kwetsbare inwoners kent. Van oudsher hebben wij daarmee te dealen.’
Oost-Groningen kende veel landarbeiders die voor weinig hard werkten voor herenboeren. Oost-Groningen is ook het gebied van de oude veenkoloniën. ‘En we hadden de strokartonfabriek in Scheemda, maar die ging dicht. Door deze geschiedenis kent Oldambt veel generationele armoede.’
Cijfers
De laatste armoedescan van het CBS is van 2022. Daaruit blijkt dat 1400 huishoudens in Oldambt een laag inkomen hebben. Op zo’n 18.600 huishoudens gaat het om 7,5 procent. Daarnaast kent de gemeente 2900 huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het minimum, wat neerkomt op ruim 15 procent. Ruim een vijfde van de inwoners van Oldambt heeft in 2022 aangegeven moeite te hebben met rondkomen. In januari 2023 had bijna 11 procent van de huishoudens geregistreerde problematische schulden.
Het pijnlijke voor Engelkens was dat hij bij zijn aantreden als wethouder in 2020 moest bezuinigen op het armoedebeleid. ‘Daarvoor ging ik de politiek niet in.’ Gegeven was dat de gemeente 7 miljoen euro moest bezuinigen op onder meer armoedebeleid door een landelijke korting op gemeentelijke middelen voor jeugdzorg en WMO.
Iedereen mee
Engelkens heeft zich hard gemaakt om de bezuiniging van 2020 om te buigen naar investeringen in armoedebestrijding. Dat is gelukt. Hij wist subsidies te herstellen voor bijvoorbeeld de Voedselbank, de kledingbank en het Leger des Heils. ‘En de Armoedenota is aangenomen. Als het allemaal niet was gelukt, had ik van mezelf niet kunnen blijven zitten,’ zegt hij. ‘Want dit is waarom ik de politiek ben ingegaan. Iedereen moet kunnen meedoen in de samenleving.’
Vlot somt Engelkens een rij projecten op die armoede tegengaan. ‘Stap’ bijvoorbeeld begon drie jaar geleden. In dit project bundelen het Leger des Heils, Schuldhulpmaatje en Humanitas de krachten om inwoners met financiële problemen te helpen. ‘Het gaat om hulp bij lichte schulden. Soms schuiven sociaal werkers ook aan. Is er meer aan de hand, dan verwijzen de hulpverleners de mensen door naar de Volkskredietbank,’ legt Engelkens uit.
Het laatste half jaar zijn in Oldambt geen huisuitzettingen meer geweest.
Gert Engelkens, wethouder Armoedebeleid
In de preventieve sfeer is begin dit jaar het project ‘Vroeg erop af’ begonnen. Woningcorporaties en nutsbedrijven trekken direct aan de bel als mensen hun rekening niet meer betalen. ‘De aanpak werkt,’ concludeert Engelkens. ‘Het laatste half jaar zijn in Oldambt geen huisuitzettingen meer geweest.’
Dat terwijl bewoners eerst huiverig waren voor de aanpak. ‘Maar toen hen werd uitgelegd dat de gemeente het doet om erger te voorkomen, ontstond begrip.’
Jouw Bespaarcoach
Jouw Bespaarcoach is het project waarin energiebespaarcoaches bij mensen thuis komen. ‘Zij bekijken het huis, maken een analyse en een specifiek plan van aanpak waarmee de mensen energie kunnen besparen. Het gaat verder dan de energiecoach in andere plaatsen; onze coaches behandelen elk huis apart. Verder wijzen de bespaarcoaches de mensen op regelingen. Daarnaast hebben we bijeenkomsten gehouden in de dorpen om de mensen te informeren over energie besparen.’
Tenslotte rijdt een klusbus door Oldambt om mensen te helpen hun huis te isoleren. ‘Zo willen wij iedereen meenemen in de verduurzaming.’
Kansen voor kinderen
Omdat Oldambt van oudsher veel kwetsbare mensen kent, spant de gemeente zich in het veelkoppige monster van generationele armoede te doorbreken.
‘Wij hebben 75 gezinnen geselecteerd voor dit traject,’ zegt Engelkens. ‘Per gezin bekijken we wat nodig is. Het gaat om hulp op allerlei gebieden: gezond leven, problemen met kinderen, financiële problemen. Een ervaringsdeskundige staat een gezin bij. Verder bieden wij op scholen Tijd voor Toekomst aan. Kinderen krijgen twee uur extra les op school in de verrijkte schooldag. Deze extra uren zijn bedoeld om de kinderen perspectief te bieden. In deze lessen komen ze in aanraking met sport, cultuur en werk.’
Als je kinderen perspectief biedt, kan je werkelijk iets veranderen.
De aanleiding voor de verrijkte schooldag is ontstaan in een gesprek met kinderen. ‘Kinderen kregen de vraag wat voor werk zij later wilden doen. Een jongen antwoordde dat hij in de fabriek wilde werken, want zijn vader deed dat ook. Kinderen hebben vaak geen ander voorbeeld. Tijdens de extra les krijgen zij te zien dat er meer is dan de nabije omgeving. Ze kunnen hun horizon verbreden. Als je kinderen perspectief biedt, kan je werkelijk iets veranderen.’
Met Kansen voor Kinderen en Tijd voor de Toekomst wil Oldambt de generationele armoede doorbreken. ‘Het zijn trajecten van de lange adem, maar we gaan ervoor.’
Organisaties die het mogelijk maken dat alle kinderen kunnen deelnemen aan muziekles of sport kunnen daarvoor subsidie krijgen. Sinds kort kent Oldambt ook een sport- en cultuurfonds voor volwassenen. Tachtigplussers met weinig geld kunnen bijvoorbeeld een bibliotheekabonnement krijgen. ‘Zo voorkom je dat zij in een sociaal isolement raken.’
Lokale hulp voor toeslagenouders
Toeslagenouders kent de gemeente helaas ook. ‘Alle respect voor deze mensen,’ zegt Engelkens. ‘Mensen hadden drie, vier banen nodig om hun schulden te kunnen betalen. Als gemeente bieden wij brede ondersteuning en helpen bijvoorbeeld bij het zoeken naar een baan of geestelijke gezondheidszorg.’
Oldambt ligt dan ook nog vlak bij het aardbevingsgebied. ‘Van de vijf getroffen gemeenten zijn wij pas laat erkend als aardbevingsgemeente. In Oldambt komen 75 tot honderd huizen in aanmerking voor versterking.’ De grens voor hulp loopt soms dwars door onze gemeente en soms door straten, zegt Engelkens. ‘Het is moeilijk uitlegbaar als de ene kant van de straat wel en de andere kant niet in aanmerking komt voor bijvoorbeeld woningverbetering. Zeker niet als je weet dat het de intentie is verschillen in het bevingsgebied te verkleinen. Een vrijdagmiddag per maand bezoeken de burgemeester en ik de gedupeerden. We horen de schrijnendste verhalen. Daarom zitten bij deze werkbezoeken ook inwonerondersteuners. Zij verlenen mentale hulp aan de aardbevingsslachtoffers.’
Ondanks het ravijnjaar 2026 is het nieuwe armoedebeleid kortgeleden aangenomen. En de middelen ervoor zijn opgehoogd.
Eens per twee weken komt de belastingbus naar Winschoten toe. Dat gebeurt sinds maart. Inwoners van Oldambt kunnen zich hier laten informeren over regelingen. Het mobiele steunpunt is er gekomen op initiatief van de belastingdienst. Engelkens is er blij mee: ‘We zagen dat er te weinig gebruik werd gemaakt van regelingen die voor onze inwoners zijn bedoeld. Dat komt door de afstand die zij moeten afleggen om naar het belastingkantoor te gaan. Dat staat in Groningen. Ook zijn regelingen soms onbekend. Soms zijn de formulieren te ingewikkeld, zijn mensen niet zo digitaalvaardig en er zijn mensen die helemaal geen computer hebben. Al deze mensen laten samen veel liggen.’ Tot Engelkens’ genoegen weten de mensen de belastingbus goed te vinden.
Engelkens is hoopvol voor de toekomst. ‘Ondanks het ravijnjaar 2026 is het nieuwe armoedebeleid kortgeleden aangenomen. En de middelen ervoor zijn opgehoogd. Ik kon positieve voorbeelden geven van de uitwerking van het beleid. Dus snapt de raad ook dat we de middelen van de Provincie nodig hebben voor armoedebestrijding.’
