Defensie is op zoek naar meer ruimte. Dat zorgt voor duivelse dilemma’s in de zoekgebieden. Want wel extra ruimte voor een oefenterrein, maar geen woningbouw?
Op haar site legt het ministerie van Defensie het zo uit: ‘De krijgsmacht moet ons grondgebied en dat van onze bondgenoten kunnen verdedigen. Nu meer dan ooit. Binnen de NAVO wordt ook meer van de krijgsmacht gevraagd. Meer activiteiten betekent dat er meer ruimte nodig is: om te oefenen, voor infrastructuur, munitieopslag en nieuwe of aangepaste vergunningen.’
Provinciebestuurders weten: meer activiteiten betekent ook meer overlast voor de omgeving en druk op bestaande plannen. Lokale bestuurders krijgen door de uitbreidingsplannen van Defensie te maken met lastige afwegingen, bezorgde burgers en botsende belangen. Want wel ruimte voor vliegtuigen van Defensie maar geen plek voor woningbouw, stikstofuitstoot en natuurgebieden? Hoe leg je dat uit aan je inwoners? Defensie geeft aan al die belangen te hebben afgewogen en heeft per provincie een plan uitgewerkt.
Hoe gaan provincies en gemeenten om met deze druk?
Voor het blok
Ward Deckers, Statenlid in Noord-Brabant, voelt zich min of meer voor het blok gezet. ‘Defensie geeft aan wat ze nodig hebben om te bouwen, uit te breiden en te oefenen. Dit willen ze communiceren met omwonenden. Dat voelt als een claim. Als ze dit daadwerkelijk gaan realiseren, dan zitten wij ook klem.’
Meer milieuruimte voor Defensie gaat ten koste van het bouwen van betaalbare woningen.’
Ward Deckers, Statenlid in Noord-Brabant
In Noord-Brabant gaat het niet alleen om fysieke ruimte voor uitbereiding zoals grond waar Defensie op aast. ‘Door de toegenomen activiteiten legt Defensie een claim op meer milieuruimte,’ zegt Deckers. ‘Denk aan de militaire vliegvelden in Volkel, Gilze en Rijen en Woensdrecht. Daar worden meer vliegbewegingen verwacht, ook voor internationale vliegoefeningen. Vliegtuigen stoten stikstof uit en maken herrie. Bovendien overweegt Defensie Vliegbasis De Peel weer te openen. Die ligt in Limburg, maar de aanvliegroutes liggen boven Brabant. De stikstofproblematiek is nu al groot. Meer milieuruimte voor Defensie gaat ten koste van het bouwen van betaalbare woningen.’
Deckers begrijpt de wensen van Defensie. ‘Natuurlijk willen wij meewerken, we begrijpen dat Defensie goed voorbereid wil en moet zijn gezien de wereldorde. Maar als ik hun plannen nu lees, zeg ik: op sommige punten worden we overvraagd. Het is om die reden dat wij er vanuit de provincie bovenop zitten.’
Brabant heeft een uitgebreide zienswijze ingediend op de plannen van Defensie. ‘Niet alleen via deze formeel-juridische processen willen wij ons laten horen,’ geeft Deckers mee. ‘Samen met de collega’s van GroenLinks wil ik binnenkort namens de PvdA in Brabant een toer maken langs alle grote Defensie-locaties waar de uitbreiding effect heeft. We willen praten met lokale bestuurders en bewoners. Wat speelt er precies per gebied? Ik wil dat alle kanten van de medaille goed bekeken worden. Ik hoop en ga ervan uit, dat Defensie daar rekening mee houdt.’
Zeven zoekgebieden rond De Haar
In Drenthe ligt het militaire oefenterrein De Haar. Defensie heeft het dertig jaar geleden ontwikkeld en wil het gebied van 400 hectare groot wel twee keer zo groot maken. ‘Defensie gaat zeven zoekgebieden rondom De Haar toetsen. Je kunt je voorstellen dat de agrariërs in die zoekgebieden er niet gerust op zijn, zegt gedeputeerde Yvonne Turenhout.
Het leven van deze mensen staat even stil door zoektocht van Defensie.
Yvonne Turenhout, gedeputeerde in Drenthe
Dertig jaar geleden werden mensen en bedrijven al gedwongen te verhuizen. Onder hen de boerderij van de familie Mertens die haar verhaal deed bij de regionale omroep RTV Drenthe. ‘Hun huidige boerderij ligt in een van de zeven zoekgebieden,’ schetst Turenhout. ‘Zo’n gedwongen verhuizing wil je niet meemaken en zeker niet een tweede keer. Het is belangrijk dat de onzekere situatie van nu zo kort mogelijk duurt.’ Redenen: ‘Bewoners in de zoekgebieden kunnen hun huis nu niet verkopen. Ondernemers durven niet te investeren. Het leven staat even stil voor deze mensen. Wij zijn als Gedeputeerde Staten in gesprek met Defensie en er wordt serieus geluisterd naar onze zorgen. Tegelijkertijd begrijpen we dat de geopolitieke situatie vraagt om meer ruimte voor Defensie. De kunst is om het daar te laten landen waar het de minste overlast en hinder meebrengt voor de omgeving.’
Zoeken in Natura-2000 gebied
Een van de zeven zoekgebieden is Wittenveld, een Natura 2000 gebied. Turenhout: ‘Dat is al in bezit van Defensie, er staat ook al een hek omheen omdat het wordt gebruikt voor schietoefeningen. Het moet wel inpasbaar zijn qua milieuruimte.’
Als het gaat om milieuruimte en hinder, dan maakt de gedeputeerde zich grote zorgen om de plannen voor het vliegveld Groningen Airport Eelde. ‘Defensie wil een uitbreiding van het aantal F35 gevechtsvliegtuigen dat hier is gestationeerd. Dat geeft enorme overlast. Samen met de provincie Groningen hebben wij als Drenthe aangegeven dat dat voor ons een no-go is. Defensie onderzoekt daarnaast de mogelijkheden voor dirtstrips, dat zijn korte landingsbanen voor vrachtvliegtuigen. Ook daar worden we niet heel vrolijk van.’
Kansen
Naast alle zorgen ziet Turenhout ook kansen voor de provincie Drenthe nu Defensie haar activiteiten gaat uitbreiden. ‘Wij hebben twee kazernes: de Johan Postkazerne in Havelte en de Johan Willem Friso Kazerne in Assen. Die kazernes zijn al volop in gebruik. Als Defensie hun functies versterkt, brengt dat veel extra werkgelegenheid met zich mee. Bijvoorbeeld door de ontwikkeling van drones.’
Turenhout zegt goed contact te hebben met Defensie over het vervolg. ‘Zij houden ons op de hoogte en delen resultaten van onderzoeken zodra die bekend zijn. Wij zijn heel blij met het besluit om géén nieuwe munitiedepots in Drenthe te bouwen. Dat ontzorgt al veel mensen.’
Munitiedepot Gelderland uitgesloten
Ook in de provincie Gelderland komen geen nieuwe, grootschalige munitiedepots. Een opsteker voor Statenlid Mujde Palavan die boven op dit dossier zit. ‘Gelderland is uitgesloten, ze wijken waarschijnlijk uit naar Overijssel,’ kan zij zeggen nu het onderzoek is afgerond. ‘Bij de bestaande legerplaatsen in Stroe en Ermelo ziet Defensie wel mogelijkheden om de activiteiten te intensiveren. Ook zoekt het ministerie een springterrein voor explosieven, binnen de gemeente Roozendaal op de Veluwe dus.’
Palavan maakt zich vooral zorgen om de toename van vliegbewegingen. ‘Het aantal laagvliegende helikopters wordt verdubbeld. Wat worden de vliegroutes? En dan de inzet van cargodrones. Dat zijn bijna vliegende auto’s die munitie, springstoffen maar ook medische voorraden en voedsel vervoeren naar de frontlinie. Cargodrones zijn in ontwikkeling, er moeten nog vergunningen voor komen. Het is nu nog onduidelijk hoe we hiermee moeten omgaan.’
Palavan pleit ervoor om bij de uitbreiding van oefenterreinen te kiezen voor bestaande natuurgebieden in plaats van buitengebieden waar mensen wonen. Volgens haar gaat dat niet ten koste van de natuur. Integendeel: ‘Het kan per saldo juist beter voor de natuur zijn als het gebied niet toegankelijk is voor recreanten,’ stelt zij.
Onderzoek wijst uit dat de biodiversiteit kan toenemen zodra een gebied militair oefenterrein is.
Mujde Palavan, Statenlid in Gelderland
‘Onderzoek wijst uit dat de biodiversiteit kan toenemen zodra een gebied militair oefenterrein is,’ verklaart Palavan. ‘Natuurlijk zullen ook dieren last hebben van militaire oefeningen. Daarom moet er bijvoorbeeld rekening worden gehouden met het broedseizoen. Het is een politiek spanningsveld. Ik vind het belangrijk dat we zoveel mogelijk voorkomen dat onze bewoners hinder ondervinden of zelfs moeten verhuizen.’
Dat laatste dreigt bij Artillerie Schietkamp ’t Harde, een militair oefen- en schietterrein dat mogelijk 700 hectare groter wordt. ‘Het is nu nog niet bekend of mensen moeten verhuizen. Pas in het eerste kwartaal van 2025 wordt duidelijk om welke percelen het precies gaat. De onrust in Gelderland is behoorlijk groot, je merkt echt dat dit het gesprek van de dag is.’
Dit is de laatste maand van de informatiebijeenkomsten van Defensie. Het proces loopt volgend jaar door en het ministerie verwacht de beleidsvisie in de tweede helft van volgend jaar te kunnen afronden. Het kabinet stelt daarna de Nationale Beleidsvisie ‘Nationaal Programma Ruimte voor Defensie’ vast waarna de uitvoering van de projecten kan beginnen. Het verschilt per project hoe dat verloopt en hoe betrokkenen daarop inspraak kunnen hebben, zo beschrijft Defensie op haar website.
