Hoe worden de beleidsplannen en financiële vooruitzichten die afgelopen week in de Miljoenennota zijn gepresenteerd lokaal ontvangen?
Drie wethouders reageren deze week op de Miljoenennota en wat die betekent voor hun stad en inwoners. In tegenstelling tot Geert Wilders zien Floor van Roduner uit Haarlem, Marianne Poelman uit Súdwest-Fryslân en Martijn de Kort uit Helmond de zon niet bepaald schijnen.
De basis moet op orde zijn en dat moet het Rijk doen. Dat gebeurt nu weer niet.
Marianne Poelman, Wethouder Wmo, welzijn en gebiedsteams in Súdwest-Fryslân
Wat vind je van de door het kabinet opgestelde begroting?
‘De overtrokken taal die aan de koopkrachtstijging wordt gegeven, vind ik een probleem. De koopkrachtstijging wordt gebracht alsof het heel groot is, in de praktijk valt het tegen. De tekst in zowel het hoofdlijnenakkoord als in het regeerakkoord is heel anders dan wat je nu in de begroting terugziet. Op veel onderdelen wordt geen boter bij de vis gedaan. De koopkrachtstijging zie je bijvoorbeeld niet goed terug. Nog steeds kan je geen betaalbare woning krijgen. De zorgpremie gaat weer omhoog. Er zit licht tussen tekst en de cijfers en knikkers. Ook plakt het kabinet pleisters met bijvoorbeeld gratis schoolmaaltijden. Het is fijn dat dat blijft, maar het wás er al. Daar moet een structurele oplossing voor komen.’
Hoe denk je dat de plannen uitpakken voor bijvoorbeeld de armoedebestrijding?
‘We mogen niet aan inkomenspolitiek doen. Gemeenten proberen dan zelf maar aanvullend beleid te maken om minima te helpen. Maar dan krijg je wel postcodeverschillen, want de ene gemeente geeft bijvoorbeeld meer energiecompensatie dan de ander. Dat moet je niet willen. De basis moet op orde en dat moet het Rijk doen. Dat gebeurt nu weer niet.’
Welk effect heeft de Miljoenennota op het streekziekenhuis?
‘Vanuit PvdA-lijn is dat een hele interessante: de hele Kamer heeft uitgesproken dat het openhouden van het streekziekenhuis belangrijk was. In rurale gebieden waar je niet makkelijk een businesscase voor een ziekenhuis kunt maken, moet je kijken naar het belang voor de regio. Wij zitten in een gebied met 900 vierkante kilometer. In Súdwest-Fryslân halen we de aanrijnormen nu al niet. Het openhouden van streekziekenhuizen staat gelukkig in het regeerakkoord en hoofdlijnenakkoord en de koning had het er in zijn troonrede zelfs over. We zijn er nog niet, maar dat lijkt wel de goede kant op te gaan.’
Hoe schat je de financiële ruimte in voor verdere investeringen in preventieve zorg, gezien de stijgende kosten in de zorgsector?
‘Preventie staat hoog op de prioriteitenlijst van het kabinet. Het is niet duidelijk wat het voor ons gaat betekenen. Ik zie hier vooral veel grote woorden over, maar het geld daarvoor zien we niet.’
Zijn er posten waar het Rijk wel extra geld aan besteedt?
‘Er komt 600 miljoen euro voor kwetsbare groepen. In de vorige periode was dat 500 miljoen. Ook komt er meer geld voor mentale gezondheid en het verkrijgen en behouden van werk. Dat wordt structureel. Het is goed dat het kabinet hier nu wel iets aan doet.’
Wat viel je verder op?
‘Dat ze het recht je te vergissen willen opnemen in beleid vind ik goed. Wij kennen dat lokaal al. Een voorbeeld: we helpen inwoners met het krijgen van werk. Werknemers moeten het melden als ze werk hebben gevonden. Zo niet, dan krijgen ze een boete. Dat is vreemd. Als gemeente hebben we het recht om je hierover te vergissen al ingevoerd.’
We moeten investeren in wonen en verduurzamen, maar daar is gewoon geen geld voor.
Floor Roduner, wethouder Financiën in Haarlem
Wat is je eerste afdronk van de Miljoenennota?
‘Er zitten weinig verrassingen in ten opzichte van het hoofdlijnenakkoord. Ik zie een kabinet dat een rommelig en rammelend financieel beleid voert. Een staatsschuld die de komende jaren oploopt en bezuinigingen die niet realistisch lijken, zoals die op ambtenaren. Ze rekenen zichzelf rijk met in de praktijk niet haalbare plannen. Dat is niet wat we gewend zijn, slecht financieel beleid.’
Welke impact hebben de begrotingsplannen op Haarlem?
‘Als je naar gemeenten kijkt, valt de schade mee, maar er zit niks extra’s in. In het hoofdlijnenakkoord is een bezuiniging aangekondigd van 10 procent op de specifieke uitkeringen. Tien procent minder voor onderwijsachterstand, inburgering, sport, verduurzaming. Dat zijn zaken waar gemeenten veel pijn op gaan lijden.’
Wat ontbreekt wat jou betreft?
‘Een goede oplossing voor het ravijn. Vanuit gemeenten is dat natuurlijk waar we het eerst naar kijken. We zitten met gaten in de begroting en er is nog steeds geen oplossing.’
Verwacht je dat die er wel komt?
‘Nee. We zitten met een kabinet waar drie partijen in zitten die amper of geen lokale bestuurders of raadsleden in de gelederen hebben. Er zitten geen BBB’ers of NSC’ers en amper PVV’ers in de gemeenteraden. Het lokale geluid laten doorklinken is dan lastig. En de VVD vindt bezuinigen natuurlijk ook niet altijd erg…’
Wat betekenen de plannen voor armoedebestrijding in Haarlem?
‘Weinig, denk ik. In het hoofdlijnenakkoord werd meer aandacht besteed aan bestaanszekerheid, maar je ziet dat dat snel is verwaterd. De verhoging van het minimumloon gaat bijvoorbeeld niet door. Mensen met weinig inkomen gaan er maar heel weinig op vooruit, terwijl de verkiezingsprogramma’s iets anders suggereerden. Als gemeente wil je niet aan armoedebestrijding moeten doen, je wilt dat mensen voldoende inkomen hebben uit werk of uitkering en bestaanszekerheid hebben. Dit kabinet lost dat niet op. Lokale armoederegelingen blijven nodig om mensen te kunnen laten meedoen in deze samenleving.’
Hoe ga je om met de oplopende kosten voor energie en andere externe factoren die de gemeentebegroting onder druk zetten?
‘We hebben een paar jaar heftige inflatie gehad en grote loonstijgingen. De energieprijs is gestabiliseerd, maar in met name de Wmo en de jeugdzorg blijven kosten stijgen. Wij hebben de budgetten dit jaar weer kritisch bekeken om te zien of het soberder kon. Die kaasschaaf is gehanteerd. We moeten investeren in wonen en verduurzamen, maar daar is gewoon geen geld voor.’
Denk je dat de plannen van het kabinet voldoende bijdragen aan het versterken van de gemeentelijke weerbaarheid tegen financiële schommelingen?
‘Nee. Op zich is de koppeling van het gemeentefonds aan het bbp – die is nieuw – goed. Maar met het huidige beleid betekent het dat we stabiel te weinig krijgen. Ik heb liever onstabiel genoeg.’
Als land zijn we welvarender dan ooit, maar als gemeente krijgen we te weinig geld om sport, cultuur, arbeidsmarkt en het sociaal domein te kunnen bekostigen.
Martijn de Kort, wethouder Financiën, economie, arbeidsmarkt, arbeidsmigranten in Helmond
Wat zijn de gevolgen van de Rijksbegroting voor de Helmondse arbeidsmarkt?
‘De kern van het verhaal is: we zitten nog steeds met het ravijnjaar. De gemeentebegroting staat nog steeds onder druk, omdat we niet de middelen krijgen die we nodig hebben. Dus moet je bezuinigen, waaronder op het sociaal domein. Wij zitten in een enorm krappe arbeidsmarkt, zeker met de Brainportregio hier. Als je mensen aan het werkt wilt krijgen die nu langs de kant staan, dan doe je dat vanuit het sociaal domein. Precies daarop moet worden bezuinigd. De kans dat de allerkwetsbaarsten aan het werk komen, wordt simpelweg door geldgebrek nog kleiner. Dat geldt ook voor arbeidsmigranten die je taalonderwijs wilt bieden. Ook daar is niet genoeg geld voor.’
Wat betekent dat dan voor arbeidsmigranten bij jullie?
‘We geven hun informatie over hun arbeidsrechtelijke positie. Wat we ook willen, is deze mensen helpen bij omscholing als daar noodzaak voor is. Dat kan als bepaald werk ophoudt en denk aan de partners van arbeidsmigranten: die wil je eigenlijk ook omscholen om ze hier aan het werk te krijgen. Begeleiding en taalonderwijs zijn ook voor hen nodig. Mensen alleen informeren over hun arbeidsrechtelijke positie zonder dat ze de mogelijkheid krijgen om daar verbetering in te brengen, is onvoldoende.’
Wat betekent de Rijksbegroting verder voor Helmond?
‘We zullen vele miljoenen moeten bezuinigen. Als sociaaldemocraat kun je niet accepteren dat we als land welvarender dan ooit zijn, maar dat we als gemeente te weinig geld krijgen om sport, cultuur, arbeidsmarkt en alles binnen het sociaal domein te bekostigen. Gemeentes hebben steeds meer verantwoordelijkheden gekregen, maar ze laten ons nu echt hangen.’
Was het idee van dit nieuwe kabinet niet dat er juist weer meer aandacht voor mensen en minder voor het systeem moest komen?
‘Dat dacht ik ook, maar daar zien wij dus niets van terug. Wij staan het dichtst bij de inwoners en worden nu gedwongen te bezuinigen. De meest kwetsbare mensen gaan dat merken en als gemeente kunnen we er bijna niets aan doen. We kunnen de ozb verhogen, maar we zijn gewoonweg vooral afhankelijk van het gemeentefonds. Tegelijkertijd moeten we verduurzamen, waar ook te weinig geld voor is. Toekomstige generaties worden daardoor ook negatief geraakt.’
Wat viel je verder op?
‘Ik vind het erg dat zaken die geen crisis zijn als crisis worden aangemerkt, terwijl zaken die al heel lang een crisis zijn, niet worden aangepakt. Op het landbouwdossier zet het kabinet stappen terug, terwijl er veel was geïnvesteerd in het programma landelijk gebied. Werd daar eindelijk doorgepakt, stop je ermee. Ook het intrekken van de spreidingswet vind ik bizar. Die lost problemen juist op. Dit is niet mijn kabinet en dat zal het ook nooit worden, maar wie er ook zit: je hebt de verantwoordelijkheid om door te pakken. Het tegenovergestelde gebeurt op veel vlakken.’
