Gemeenten krijgen er per 1 juli een taak bij: controleren of de openbare gebouwen wel veilig zijn en volgens de regels zijn gebouwd. Voor deze extra bouwcontroles lijkt echter geen geld beschikbaar te zijn gesteld door het Rijk. Welke rol meten gemeenten zich aan bij bouwcontroles? Zeker nu net na het instorten van een hellingbaan van een parkeergarage bij een ziekenhuis in Nieuwegein speelt die vraag weer op. Natalie Saaf, René Tuijn en Floor Roduner reageren.
Incidenteel zullen we voor bijvoorbeeld een röntgen-controle met rapportage een gespecialiseerd bedrijf moeten inhuren dat onder onze begeleiding werkt.
René Tuijn, wethouder in Zaanstad
Wat denk je ervan dat de gemeente straks met deze extra taak zit?
‘Inhoudelijk wordt bij ons op dit dossier momenteel geen groot probleem voorzien. Zelf vind ik het nader onderzoek waard. We moeten wel af en toe specialisten inhuren om de controles uit te voeren. De kosten daarvan zijn onduidelijk. De waslijst aan taken voor de gemeente zonder bijbehorend budget is inmiddels onaanvaardbaar.’
Dan stel je toch prioriteiten?
‘Prioriteren is iets wat we al heel veel doen. Extra prioriteren betekent dat we ook steeds meer dingen niet controleren. Dit gaat ten koste van andere zaken.
Hoe gaat de gemeente de extra taak uitvoeren?
‘We hebben de benodigde experts al in huis. Onze verwachting is, mede volgens hen, dat we deze taak met de bestaande capaciteit aan kunnen door prioriteitstelling.’
Maar een extra taak uitvoeren zonder extra budget, hoe zie je dat voor je? Of gebeurt dat al in Zaanstad?
‘We hebben tools in huis om bouwcontroles uit te voeren. Incidenteel zullen we voor bijvoorbeeld een röntgen-controle met rapportage een gespecialiseerd bedrijf moeten inhuren dat onder onze begeleiding werkt. Bij een röntgencontrole van een gebouw worden stralen door de materialen gezonden. Detectoren aan de andere kant leggen beelden vast die de interne structuren en eventuele defecten zichtbaar maken. Zoiets gebeurt natuurlijk niet gratis. Vandaar dat nader onderzoeken wat de kosten van dit soort extra taken zijn, mij wel een goede stap lijkt.’
Het is niet ondenkbaar dat de Omgevingsdienst een rol krijgt in de extra controles.
Natalie Saaf, wethouder in Purmerend
Is extra bouwtoezicht op openbare gebouwen wel nodig volgens jou?
‘De aanleiding voor deze nieuwe verantwoordelijkheid lijkt evident: het instorten van een deel van het dak van het AFAS-stadion (dak van het AZ-stadion in Alkmaar stortte in 2019 deels in, -red), de parkeergarage bij Eindhoven Airport en recent de hellingbaan van het ziekenhuis in Nieuwegein. De verscherping van het toezicht nu lijkt vooral gericht op grote(re) gebouwen met een functie, zoals AFAS Live, het Ziggo Dome en voetbalstadions. We moeten daarbij niet vergeten dat er ook veel goed gaat en we in Nederland een hoge bouwkwaliteit kennen. Dat eigenaren van gebouwen een verplichting krijgen periodiek gebouwen te controleren op de constructieve veiligheid draagt bij aan de veiligheid van mensen.’
Voor welke gebouwen in Purmerend zal straks meer aandacht zijn?
‘Naast het pop- en cultuurpodium P3 en theater Purmaryn krijgen wellicht enkele schoolgebouwen straks de aandacht. Meer gebouwen met meer dan vijfhonderd mensen in één ruimte in het gebouw telt Purmerend amper. In het eerste jaar geldt het verscherpte toezicht alleen voor gebouwen met meer dan vijfduizend personen. Die hebben wij niet.’
Hebben jullie voldoende expertise in huis voor extra controles?
‘Vooralsnog hebben we voldoende expertise in huis bij het Omgevingsteam. We verwachten de extra controles met de bestaande capaciteit en expertise in dat team uit te voeren. Het is niet ondenkbaar dat de Omgevingsdienst een rol krijgt in de extra controles. Zij zijn gespecialiseerd in toezicht en handhaving.’
Is het een probleem dat er geen budget beschikbaar wordt gesteld door het Rijk?
‘Dit is onderdeel van een grotere discussie over toenemende taken en wetgeving die richting de gemeente komt en de financiën die daar tegenover staan. Dat hebben we in het ruimtelijk domein ook gezien met onder meer de invoeringskosten van de Omgevingswet. Zelfs met het ravijnjaar van 2026 in het vooruitzicht blijven we zien dat de financiering vanuit het Rijk uitblijft terwijl er belangrijke verantwoordelijkheden en rollen voor de gemeente liggen. Gezien de omvang verwachten we dat deze taak niet heel veel capaciteit zal kosten en is die op te vangen binnen de bestaande werkzaamheden.’
Extra taken uitvoeren zonder daarvoor te worden gecompenseerd gaat altijd ten koste van andere taken.
Floor Roduner, wethouder in Haarlem
Wat vind je ervan dat de gemeente straks deze extra taak krijgt?
‘Het is goed dat er kwaliteitsregels voor nieuwbouw zijn. We willen voorkomen dat er ongelukken gebeuren door onzorgvuldige constructies. De extra taak is vooral administratief en kan mogelijk wat extra juridische capaciteit vereisen wanneer blijkt dat er overtredingen zijn. De conclusies in de rapporten die door de gebouweigenaar worden opgesteld, zijn voor ons leidend bij vervolgacties; wij hoeven daar geen expertise voor in te huren. De kwaliteitscontroles op de constructieve toestand van deze bestaande bouwwerken hoeven wij zelf niet uit te voeren. Overigens zijn deze, binnenkort verplicht gestelde, kwaliteitscontroles op bestaande bouw binnen de gemeentegrenzen van Haarlem vooralsnog niet aan de orde. We hebben geen gebouwen waar meer dan vijfduizend mensen gelijktijdig aanwezig zijn. Wanneer de verplichting gaat gelden voor gebouwen waar de aantallen lager zijn, beoordelen we opnieuw hoeveel capaciteit hiervoor nodig is. Ook bekijken we dan of we de ruimte hebben binnen de huidige formatie.’
Hoe pakken jullie dat aan? Stel je daarvoor experts aan, of zijn die al in huis?
‘Wij hebben voldoende expertise in huis om de rapporten zelf te kunnen duiden en hierop acties uit te zetten.’
Is het een probleem dat het erop lijkt dat het Rijk geen budget vrijmaakt voor deze extra gemeentelijke taak?
‘Extra taken uitvoeren zonder daarvoor te worden gecompenseerd gaat altijd ten koste van andere taken, omdat de inzet moet komen vanuit de bestaande capaciteit. Gemeenten hebben op dit moment al moeite met het uitvoeren van taken die door het Rijk aan gemeenten worden overgedragen, zonder bijbehorend budget.’
Heeft Haarlem al met al voldoende instrumenten om bouwcontroles op een goede manier uit te laten voeren, voor zover dat binnen de verantwoordelijkheid van de gemeente ligt?
‘Wij controleren alle nieuw te bouwen bouwwerken en grote verbouwwerkzaamheden altijd al op zeer regelmatige basis. Daarvoor hebben wij zeker de juiste kennis en expertise in huis.’
