De Kadernota ook wel voorjaarsnota genoemd, wordt binnenkort weer vastgesteld bij de gemeenten. Wat zijn de gemeentelijke prioriteiten en financiële plannen voor het komende jaar? En hoe is het gesteld met het sociaaldemocratische gehalte in deze plannen? Wij spraken erover met Vincent ten Voorde, Manon Fokke en Ramona Rösener Manz.
We investeren onder meer in onze wijken en een preventieve aanpak.
Vincent ten Voorde, fractievoorzitter in Hengelo
Welke projecten of initiatieven hebben prioriteit in de kadernota van dit jaar?
‘Wij zitten midden in een transformatie van het sociaal domein. Hier zijn we in 2022 mee begonnen en dat werkt door in de begroting. We investeren onder meer in onze wijken en een preventieve aanpak. Daarnaast zijn wonen, het behoud van voorzieningen en duurzaamheid belangrijke onderwerpen. We willen een schaalgroei van 83.000 naar 100.000 inwoners realiseren. Dat lukt alleen als we een aantrekkelijke gemeente blijven.’
Moet er ook worden bezuinigd?
‘Niet acuut. We hebben een goedgevulde algemene reserve. Maar we zien al jaren meer opgaven vanuit het rijk, die niet altijd met voldoende structurele financiering worden onderbouwd. Ook komt het ravijnjaar dichterbij. We zullen dus kritischer moeten zijn op nieuwe beleidsvoorstellen. Vorig jaar hadden we een ambitieuze begroting, met veel nieuw beleid. Mede door de krapte op de arbeidsmarkt, het is lastig personeel te vinden om dat nieuwe beleid uit te voeren, is nu de vraag of we dat dit jaar weer zullen gaan doen.’
Hebben jullie veel last van die personeelstekorten?
‘Er is wel verloop in de organisatie, maar er wordt gelukkig ook nog veel voor Hengelo als werkgever gekozen. Er zijn jaarlijks zo’n 100 tot 150 vacatures, nieuwe en ter vervanging van vertrekkende mensen. We zijn nog steeds in staat die te vervullen. Vooral het langer vasthouden van personeel is een uitdaging. Het collectieve geheugen van de organisatie kan dan onder druk komen te staan.’
Kan in alles wat de PvdA vooraf wilde worden geïnvesteerd?
‘We zitten in een coalitie met vijf partijen. Compromissen zijn dan onvermijdelijk. Dit betekent dat we niet alles kunnen realiseren wat wij graag zouden willen. Dat heeft vooralsnog niet zozeer met financiële afwegingen te maken als wel met politieke. Zo wilden wij graag een schuldenfonds in Hengelo opzetten. Daarvoor kregen we binnen de coalitie niet de handen op elkaar. We zijn nu bezig met een pilot voor de invoering van basisbanen. Hopelijk lukt dat wel.’
Hoe gaan jullie om met onvoorziene kosten of financiële risico’s binnen de Kadernota?
‘Onvoorziene tegenvallers zijn er altijd wel, maar we kunnen dus tegen een stootje. Door het ravijnjaar zullen we keuzes moeten maken, maar de dingen ook slimmer moeten doen. Bijvoorbeeld door binnen het sociaal domein in te zetten op preventie, om zo de kosten naar beneden te brengen.’
Als het Rijk dan zegt dat ze geld in de praktijk bij ons willen weghalen, dan is het de vraag of we onze ambities nog kunnen waarmaken.
Manon Fokke, wethouder Financiën in Maastricht
Is het voor gemeenten makkelijk om überhaupt beleid te maken met het ravijnjaar in aantocht?
‘Dat ravijnjaar lijkt gedempt, maar er zit wel een adder onder het gras. Het demissionaire kabinet heeft in hún voorjaarsnota staan dat de opschalingskorting van 675 miljoen euro structureel wordt geschrapt. Ook komen er maatregelen voor een rechtvaardige risicoverdeling in de Wmo en worden zorgkosten geïndexeerd. Maar in ruil daarvoor wordt het gemeentefonds in 2025 wel eenmalig 675 miljoen euro lager vastgesteld. Vanaf 2026 stijgt het dan structureel met 750 miljoen euro oplopend tot ongeveer 1 miljard euro in 2029.’
Wat vind je daarvan?
‘Tja, die opschalingskorting had er überhaupt helemaal niet meer in mogen staan. Per saldo blijft het probleem: de landelijke overheid stuurt steeds meer taken naar gemeenten. Dan is het wel de vraag of gemeenten die taken nog wel kunnen uitvoeren.’
Dat blijft lastig?
‘Ja. En er wordt weinig maatwerk geleverd. Elke regio telt is zelfs de titel van een recent rapport. Maar regionaal maatwerk is er nog niet. Neem bijvoorbeeld de Haagse discussie over internationale studenten. Als ze zeggen dat het aantal internationale studenten in Nederland omlaag moet, dan heeft dat enorme gevolgen voor de universiteit van Maastricht. Het unieke van die universiteit is juist het internationale karakter. Als ze in Delft of Amsterdam een kamerprobleem hebben, dan moet je dát aanpakken, dan moet je niet landelijk internationale studenten gaan weren. Je moet dan op de Haagse tafel bereid zijn een uitzondering te maken.’
Benoemen jullie dit soort onderwerpen in de gemeentelijke financiën, zoals in de kadernota?
‘In de voorjaarsnota schets je wat je wilt gaan doen. Wij geven in de nota aan wat wij als gemeente willen zijn en wat we willen gaan doen. Als het Rijk dan zegt dat ze geld in de praktijk bij ons willen weghalen, dan is het de vraag of we onze ambities nog kunnen waarmaken. Neem een ander voorbeeld: er groeien steeds meer kinderen op in armoede. Tegelijkertijd worden we als gemeenten juist steeds meer gekort. Waar moeten we het geld vandaan halen om die armoede dan aan te pakken?’
Hoe kijken jullie naar het ravijnjaar?
‘Ondanks de toezeggingen van het kabinet maak ik me zorgen over de toekomst. Wij zijn de overheid die het dichtste bij de burger staat en dan is het vanzelfsprekend dat je zegt dat wij veel taken kunnen uitvoeren, maar dan moet de landelijke overheid wel boter bij de vis doen.’
Structurele financiering dus, zodat de gemeentefinanciën rust krijgen?
‘Precies. Neem het schoolontbijt: dat wordt nu voor twee jaar gefinancierd. Prima, maar na twee jaar is dat probleem niet opgelost. Er is voor veel problematiek simpelweg structurele ondersteuning nodig. Wat is de brede visie van het Rijk op dat soort problemen? Die ontbreekt te vaak en daardoor blijft het allemaal ad hoc beleid. Zo wil je niet moeten begroten.’
We willen circulariteit aanmoedigen.
Ramona Rösener Manz, fractievoorzitter in Westerveld
Wat zijn jouw wensen voor de kadernota van dit jaar?
‘Er gaat veel gebeuren in de landbouw, dus daar willen we zeker naar kijken. Voor de periode 2026-2027 speelt hier veel met lelieteelt.’
Hoe willen jullie daar iets mee doen?
‘We kijken of we in de kadernota een innovatiehub kunnen opnemen. Daarin zou je kennis moeten delen over verduurzaming en bijvoorbeeld over de vraag hoe je producten uit je eigen omgeving in en om je huis kunt gebruiken. We willen circulariteit aanmoedigen.’
Wat zijn verder prioritaire onderwerpen?
‘De brandweerkazernes moeten worden gemoderniseerd. Dat is echt een prioriteit die we bij de vorige kadernota ook al hebben ingediend. Er zijn toen wel gesprekken over gevoerd, maar er is nog steeds geen duidelijkheid. Daar zetten we graag wat druk op.’
Welke specifiek sociaaldemocratische onderwerpen willen jullie agenderen?
‘We zijn hier goed in de opvang van alleenstaande minderjarige asielzoekers. Wij hebben vorig jaar geld geregeld voor zwemlessen voor die groep. Ook regelden we de financiering voor de jongerenraad en voor participatiebeleid. Voor komend jaar verandert er nu zóveel, dat we echt even goed moeten kijken waar we verder op willen focussen.’
Hoe kijken jullie wat dat betreft naar de ontwikkelingen omtrent het ravijnjaar?
‘De een zegt dat het allemaal wel zal meevallen, de ander waarschuwt juist voor rampzalige gevolgen. Wij houden met alles rekening. De voorstellen van het demissionaire kabinet zien we met argusogen tegemoet: eerst zien dan geloven. We zijn in de omgeving erg bezig met vitaliteit. Met als doel te zorgen dat mensen lang in hun dorp kunnen blijven wonen. Wij hebben daar nu voorzieningen voor. We willen niet dat die moeten worden wegbezuinigd.’
Hoe verwerkt de gemeente feedback en suggesties van inwoners in de kadernota?
‘Ik eet zelf bijvoorbeeld een keer per maand met vijftig ouderen. Daar krijg ik altijd veel te horen, over veranderde bustijden- of lijnen, over gewijzigde sluitingstijden, van alles. Inwoners mogen ook zomaar aansluiten bij onze fractievergadering. Gemeentelijk beleid om formeel inbreng op te halen bij inwoners voor de kadernota is er niet, maar via de politieke partijen is daar veel ruimte voor.’
Staat Westerveld er financieel goed voor?
‘Wij zien de kadernota met vertrouwen en spanning tegemoet. We gaan uit van het scenario dat er compensatie komt van het Rijk voor 2026 en verder. Het gaat nu goed en we doen er alles aan om dat zo te houden.’
