Knokken in de oppositie

Na de gemeenteraadsverkiezingen in maart vorig jaar hebben veel PvdA-fracties hun plek in de coalitiebanken moeten verruilen voor een plaats in de oppositie. Dat vraagt om een andere strategie. Hoe pakken ze dit in Enschede en Bloemendaal aan? Hun advies: voer geen oppositie óm het oppositievoeren. 

Laurens van der Velde: Voorzitter in Enschede van een fractie met vijf personen. De coalitie in Enschede (156.000 inwoners) bestaat uit Burgerbelangen Enschede, D66, VVD, ChristenUnie en CDA. Samen hebben zij 24 van de 38 zetels. De PvdA zat in de vorige periode in de coalitie.

Jullie zijn van een plek in de coalitie naar een plek in de oppositie gegaan. Hoe gaat dat tot nu toe?

‘Het is even wennen, want in de oppositie heb je natuurlijk een andere rol. Je hebt nieuwe bondgenoten en, omdat je informatie-positie afneemt, moet je je nog drukker maken om effectiviteit. Waar je in de coalitie je informatie binnen een dag hebt, moet je in de oppositie soms drie weken wachten.’  

In een reactie op de coalitievorming gaf je destijds aan dat dit de meest rechtse coalitie in Enschede is sinds de Tweede Wereldoorlog en dat zij daarom scherp gehouden moet worden op hun sociale gezicht. Hoe doen jullie dat?

‘We proberen als PvdA regelmatig naar links bij te sturen. Bijvoorbeeld waar het gaat om welzijnswerk. Daar wordt hard en veel bezuinigd vanuit het idee van zelfredzaamheid. We hebben een aantal organisaties daarom geadviseerd hoe ze hun verhaal het beste onder de aandacht van de coalitiepartijen konden brengen. Later in het proces, toen bleek dat het terugdraaien van de bezuinigingen onhaalbaar was, hebben we met ze meegedacht hoe ze de bezuinigingen het beste kunnen opvangen.’

Zoek je bondgenoten óók bij de coalitiepartijen

Wat hebben jullie in de oppositie weten te bewerkstelligen?

‘In onze oppositierol kunnen we het PvdA-verhaal goed over het voetlicht brengen, omdat we niet gebonden zijn aan coalitieakkoorden en -partijen. Dat geeft veel vrijheid. Maar tegelijkertijd is het voor ons erg moeilijk om daadwerkelijk iets te bereiken. Kleine dingen lukken nog wel zoals bijvoorbeeld oplaadpunten voor elektrische auto’s en het onderhoud van onveilige fietstunnels, maar dat is ook wel alle ruimte die de coalitie ons geeft.
In Enschede houden de coalitiepartijen, ook in de gemeenteraad, erg aan elkaar en de standpunten van het college vast. Als oppositie zijn wij juist gebaat bij stevig dualisme met kritische coalitiepartijen die hun eigen college controleren.  Recentelijk hebben we de discussie gehad rond de invoering van de Participatiewet. Het college vond nieuwe kaders van de raad niet nodig. Als je als raad de touwtjes dan niet stevig in handen hebt, worden de oppositiepartijen nog verder buitenspel gezet. Wij moeten steeds benadrukken dat de raad het belangrijkste bestuursorgaan is en die rol ook moet nemen.’

Welke concrete tips heb je voor collega-raadsleden?

‘Ga niet in de traditionele oppositierol zitten. Stem niet overal tegen en zoek je bondgenoten niet alleen bij de oppositiepartijen, maar ook bij de coalitiepartijen.’

Thera Wolf is het enige PvdA-raadslid in Bloemendaal . De coalitie in deze Noord-Hollandse gemeente (22.000 inwoners) bestaat uit VVD, D66 en GroenLinks, die samen 12 van de 19 zetels hebben.

Heb je het gevoel dat je echt een oppositiepartij bent?

‘Ja. Bloemendaal is een VVD-gemeente. De coalitiepartijen zijn erg met elkaar bezig en zijn niet geneigd de oppositie (Liberaal Bloemendaal, Hart voor Bloemendaal, CDA en PvdA, red.) positief tegemoet te treden. Daardoor voelen wij ons in de gemeenteraad toch een soort derderangs burgers.’

Onlangs heb je burgemeester Nederveen (VVD) in een debat over zijn functioneren verweten, dat hij jullie nergens bij betrekt. Je wordt genegeerd.

‘Dat klopt, maar hij voelt zich helemaal niet aangesproken. De coalitie trouwens ook niet. Aan het eind van die vergadering werd een motie van wantrouwen van ons met acht tegen tien afgestemd. Coalitiepartij D66 stemde voor.  Je zou zeggen dat hij daar dan wat mee gaat doen, maar nee hoor. Hij zei alleen dat hij het erg vond dat D66 had voorgestemd, over ons en de andere oppositiepartijen geen woord.’

Leidt dat niet tot frustratie?

‘Dat valt wel mee. Ik hou wel van de oppositierol. Maar we voeren geen oppositie om de oppositie. De kracht moet zitten in de inhoud. Daarmee moet je respect en medewerking van andere fracties krijgen.’

Wij voelen ons in de gemeenteraad derderangs burgers

Hebben jullie, sinds je in de oppositie zit, toch nog iets concreets kunnen bereiken?

‘Op ons voorstel hebben alle negentien raadsleden zitting gekregen in de vertrouwenscommissie die moet adviseren over de herbenoeming van de burgemeester. De VVD wilde er enkele raadsleden van die partij in zetten. Toen heb ik voorgesteld om alle raadsleden in de commissie te benoemen. Dat is aangenomen, al zal de commissaris van de koning er niet blij mee zijn. Op sociaal terrein maken we ons sterk voor goede zorg. Kort voor Kerstmis heeft de Viva Zorggroep alle huishoudelijke zorghulpen opgezegd. Daar hebben we vragen over gesteld aan het college.’

Welke tips heb je voor andere PvdA’ers die in de oppositie zitten?

‘Ga altijd voor de inhoud. Zorg eerst dat ze naar je luisteren, anders bereik je niks. Omring je met duoraadsleden. Bij ons hebben we er drie. Dat werkt heel prettig. Zij zorgen ook voor veel contacten.’

Do’s en don’ts

Van coalitiepartij naar de oppositie. Het is vaak even wennen. Hoe ga je om met deze nieuwe rol? Vijf do’s en vijf don’ts van CLB-medewerker Gert-Jan Leerink om je op weg te helpen:

Do’s

1. Kies je focus. Loop niet op iedere bal, maar kies één tot drie onderwerpen waar je de komende periode voor gaat.
2. Kies onderwerpen die leven in je dorp of stad en waarbij de PvdA zichtbaar het verschil kan maken.
3. Investeer maximaal in het binden en  mobiliseren van (groepen) mensen buiten het stadhuis. Zorg dat de PvdA-fractie niet in haar eentje de wereld aan het verbeteren is, maar  deel uitmaakt  van een maatschappelijke beweging.
4. Nodig betrokken medestanders uit voor belangrijke vergaderingen van commissie of raad. Vergaderingen waarbij de publieke tribune vol met medestanders zit verlopen vaak anders dan vergaderingen waarbij de publieke tribune leeg is. Daarbij maak je ook aan de buitenwereld duidelijk dat de PvdA namens een grote groep mensen spreekt.
5. Kom met eigen voorstellen en initiatieven. Word geen kommaverplaatsende collegevolger, zorg dat je als PvdA zelf de agenda bepaalt.

Don’ts

1. Positioneer je niet als de partij die altijd overal tegen is. Voor je het weet raak je geïsoleerd en krijg je, ook als het om je eigen voorstellen gaat, niets meer voor elkaar.
2. Maar blijf ook niet hangen in een sfeer van voorzichtige compromissen die veel PvdA-fracties zich zo eigen hebben gemaakt. In de oppositie is er -eindelijk weer- ruimte voor het onversneden PvdA-geluid.
3. Laat je niet zeggen dat de PvdA in Den Haag verantwoordelijk is voor lokale bezuinigingen en andere ellende. Sommige gemeenten weten de nieuwe (zorg)taken op een perfecte manier te organiseren, terwijl andere gemeenten er een potje van maken. Het zijn dan ook de lokale bestuurders die het verschil maken.
4. Breng zo min mogelijk tijd door in vergaderzaaltjes op het stadhuis. 
5. Word niet zuur. Maak het leuk: vergader in het dorpscafé, schrijf je als PvdA-team in voor het straatvolleybaltoernooi, wees erbij met carnaval of win de Elfstedentocht!

Foto: WFA