Wat is de overeenkomst tussen een schaapsherder en een thuiszorgmedewerker? Misschien een beetje een vreemde vraag, maar toch…
Deze week werden we opgeschrikt door het TSN-debacle. Een te grote thuiszorgorganisatie die failliet dreigt te gaan. De banen van heel veel mensen staan op de tocht, net als de huishoudelijke hulp voor 40.000 cliënten. TSN is een thuiszorggigant, ze hebben maarliefst 30 procent van de markt in handen, je kunt het je bijna niet voorstellen. Het bedrijf is zo groot geworden omdat het allerlei partijen heeft overgenomen die zelf dreigden om te vallen. Een soort opkoper van thuiszorgorganisaties in het nauw. TSN is ook zo groot geworden omdat er nog steeds te veel gemeenten zijn die hun aanbesteding op prijs baseren en geen voorwaarden stellen op het gebied van bestaanszekerheid en goed werk. Zij accepteren bovendien dat tijdelijke contracten de norm zijn in zo’n bedrijf. Marktwerking heet dat. Dit debacle kun je verwijten aan die gemeenten die hun aanbesteding op deze wijze vormgeven én aan TSN die op deze manier contracten verwerft. Het mes snijdt aan twee kanten en medewerkers en cliënten zijn per definitie de gebeten hond.
Dezelfde hond hoedt ook de kuddes met de schaapsherder. Ook de schaapsherder zit in de hoek waar de klappen vallen. Misschien heb ik een te romantisch beeld, maar als ik aan schaapsherders denk, dan denk ik aan een stoere, eenzame man die uitkijkt over de hei. Aan zijn zij twee honden en heel veel schapen in een mooi natuurgebied. Rust, eenvoud, nostalgie. Maar dit plaatje klopt al lang niet meer want ook in de wereld van de schaapsherders is marktwerking de oorzaak van veel ellende. Die schaapsherder kan er staan omdat hij de aanbesteding heeft gewonnen. Aanbestedingen die gebaseerd zijn op de laagste prijs en een korte looptijd hebben, met als gevolg lage loonvergoedingen. Zo laag dat de gemiddelde schaapsherder een tekort van 30 procent op zijn exploitatie heeft volgens de brancheorganisatie. Ook in de wereld van de schaapsherders zijn de grote jongens binnen gekomen, 80 procent van de begrazingsmarkt is inmiddels in handen van een zogenaamd schapenkartel. Commerciële begrazingsbedrijven pakken de schapen op, zetten ze vast binnen roosters en vervoeren de schapen van begrazingsgebied naar begrazingsgebied om ze vervolgens in de winter in een megastal te zetten. De schaapsherder met zijn twee honden wordt vervangen door een goedkope seizoenarbeider. Uiteraard kunnen dit soort bedrijven op deze wijze efficiënter en goedkoper werken dan de traditionele herders. Zeg maar een soort TSN maar dan voor schapen en begrazingsgebieden.
De schaapsherder zoals wij die kennen is de dupe. De tijdelijke opdrachten, een gevolg van de manier waarop aanbestedingen worden vormgegeven, maken het onmogelijk om schaapsherder te kunnen zijn. Immers, heb je de aanbesteding verloren, dan heb je geen begrazingsgebied en waar moet je dan naartoe met al die schapen? Daar wil je toch liever niet aan denken, al die lieve schapen op weg naar… maar ook dit is marktwerking.
Voor de schaapsherders zijn het organisaties als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de landschappen, waterschappen, gemeenten en provincies die voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten en waarden als goed werk en bestaanszekerheid niet meenemen in hun aanbestedingsbeleid. Voor de thuiszorgmedewerkers in dienst van TSN zijn het gemeenten die bij de aanbesteding van de Wmo geen rekening houden met deze waarden. Waarschijnlijk hebben zij een verplichting van de Code Verantwoordelijk marktgedrag thuiszorgondersteuning nodig om zich fatsoenlijk te gedragen. En dit alles gebeurt onder de noemer van de zo vermaledijde marktwerking.
Afbeelding: volgdeherder.nl
