Het zijn verwarrende dagen. De normale raadswerkzaamheden liggen grotendeels stil en iedereen blijft zo veel mogelijk binnen. En toch gebeurt er meer dan ooit en zijn de ontwikkelingen op lokaal niveau nauwelijks bij te houden. Om wat overzicht te krijgen en je te helpen bij je politieke werk zal het CLB de komende periode wekelijks een update over de relevante ontwikkelingen voor de lokale en regionale politiek geven. Verre van volledig en gezien de waan van de dag waarschijnlijk voor een gedeelte volgende week alweer achterhaald.
Kwijtschelding voor iedereen die in de problemen komt
Nu de economie abrupt tot stilstand is gekomen en veel zzp’ers en flexwerkers de komende tijd geen inkomen hebben, is het voor met name ondernemers en zzp’ers in verschillende gemeenten mogelijk om uitstel aan te vragen voor lokale heffingen. Andere bestuurslagen kiezen voor een vergelijkbare aanpak. Zo vroeg de PvdA in het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard zich af of uitstel van de waterschapsheffingen niet voor alle ingezetenen zou kunnen. Het dagelijks bestuur kwam hier maar ten dele aan tegemoet: alleen bedrijven en zzp’ers krijgen uitstel.
Volgens de Unie van Waterschappen staat Schieland en de Krimpenerwaard niet alleen. In meerdere waterschappen is het voor zzp’ers en ondernemers inmiddels mogelijk om uitstel van betaling van de waterschapsbelasting te krijgen, worden betalingsregelingen versoepeld en worden facturen niet pas vlak voor de vervaldatum overgemaakt.
Te weinig aandacht voor mensen die hun baan kwijt raken
Toch lijkt er een blinde vlek: de meeste maatregelen gelden uitsluitend voor ondernemers en zzp’ers. Voor mensen met nuluren- en uitzendcontracten en flexwerkers waarvan het contract niet verlengd wordt, is veel minder aandacht en zijn vaak alleen betalingsregelingen mogelijk. Dring er in jouw gemeente of waterschap dus op aan dat het uitstel ook voor deze groepen geldt en blijf het belang van het voorkomen van schulden en preventieve schuldhulp agenderen. Helaas wil staatssecretaris Van Ark vooralsnog niet overgaan tot het tijdelijk stoppen van nieuwe invorderingen. Het kabinet verwacht van de schuldeisers dat zij verantwoordelijkheid nemen en benadrukt dat incassobureaus en deurwaarders zelf ook in de problemen komen, wanneer er wordt overgaan tot een algehele stop.
De nadruk ligt op de zelfredzaamheid van de burger. Deze moet overgaan tot het treffen van betalingsregelingen of uitstel vragen. Gemeenten kunnen deze leegte met preventieve schuldhulp vullen. Oud-raadslid in Utrecht en welzijnswerker Bouchra Dibi biedt gemeenten alvast de helpende hand. Dit is extra belangrijk, omdat mensen met nuluren-, uitzend- en aflopende flexcontracten anders dan veel zzp’ers hun inkomen niet kunnen aanvullen tot het sociaal minimumloon en na de ww direct in de veel sobere bijstand belanden. In Rotterdam kiezen ze ervoor om jongeren die veelal een flexibel contract hebben versneld tegemoet te komen. Normaal gesproken moet deze groep een maand wachten totdat ze bijstand ontvangen, maar daar wijkt wethouder Richard Moti nu vanaf. Ook Rotterdamse jongeren tot 27 jaar ontvangen direct bijstand. Dat dit ingaat tegen de participatiewet, is even minder belangrijk.
Arbeidsmigranten
In Nederland werken veel arbeidsmigranten. De precieze cijfers zijn niet bekend, maar het gaat al snel om een half miljoen werknemers. De onrust over het coronavirus, de angst voor ontslag en de reisbeperkingen hakken er flink in bij deze groep. Dat is niet vreemd. De huisvesting en arbeidsomstandigheden van deze groep laten vaak te wensen over. De FNV ontvangt veel vragen, zowel van werknemers als van werkgevers.
Het is niet ongebruikelijk dat groepen van acht à twaalf werknemers samen in een kleine (recreatie)woning verblijven. Slaapkamers en andere voorzieningen worden gedeeld. Vervoer naar het werk gaat vaak in busjes. Ook bij klachten, zoals koorts en verkoudheid, wordt er vaak doorgewerkt. De meeste arbeidsmigranten hebben een nul-urencontract: wordt er niet gewerkt, dan wordt je ook niet uitbetaald. Met alle risico’s van dien.
Er is veel onduidelijkheid rond arbeidsmigranten
Gelukkig zijn er uitzendbureaus die de situatie wel erg serieus nemen. Het Friese uitzendbureau VZM gaat quarantainehuizen inrichten voor arbeidsmigranten met klachten. VZM heeft alle werknemers uitgebreid per mail en met posters geïnformeerd over het coronavirus en de RIVM-regels. Daarnaast zijn er duidelijke instructies gegaan naar de werkgevers die de uitzendkrachten inhuren: de richtlijnen moeten strikt worden nageleefd.
Continuïteit van de thuiszorg
Het is een veelbesproken onderwerp: eenzaamheid door sociale onthouding en andere maatregelen om de verspreiding van het coronavirus in te dammen. Gelukkig zijn er ook veel initiatieven om deze eenzaamheid tegen te gaan, zoals burenhulpprogramma’s en belteams. We schreven er al over in het artikel van vrijdag 20 maart.
Contact houden met zorgverleners is in deze tijd erg belangrijk, maar dat is niet altijd gemakkelijk te realiseren. Door de coronacrisis is de thuiszorg aan ouderen en mensen met een chronische ziekte of beperking stil komen te vallen of op een erg laat pitje gezet. Doordat medewerkers ziek zijn, er te weinig beschermingsmiddelen zijn of omdat ouderen uit angst voor besmetting zelf de hulp afbellen. Digitale zorg – bijvoorbeeld beeldschermzorg om zo de mantelzorgers te ondersteunen bij de zorgtaken, indicatiestelling via een app of medicijndispensers die van afstand te bedienen zijn – kan dan een uitkomst bieden.
Er wordt direct geld vrijgemaakt voor E-health
Het ministerie van VWS maakt daar direct geld voor vrij via een noodregeling (Stimuleringsregeling E-health Thuis Covid-19). Zorg- en welzijnsorganisaties die willen investeren in digitale zorg op afstand kunnen vanuit dit fonds een subsidie van € 50.000 aanvragen om projectkosten voor de implementatie van digitale toepassingen te dekken. De subsidie wordt snel toegekend: binnen vijf dagen na indienen wordt de aanvraag behandeld. Wordt deze goedgekeurd, dan staat het bedrag binnen vijf dagen op de rekening. Vanaf woensdagochtend 25 maart konden zorgaanbieders hun aanvraag indienen. Hoeveel aanvragen er al zijn ingediend, is nog niet bekend.
Financiering jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning
Zorgaanbieders in de jeugdzorg en de maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zoeken alternatieve vormen om hun cliënten te ondersteunen. Dat heeft financiële gevolgen: enerzijds omdat er andere of hogere kosten gemaakt worden, anderzijds omdat bepaalde vormen van zorg geen doorgang kunnen vinden.
Om er voor te zorgen dat zorgaanbieders nu én na afloop van de coronacrisis zorg kunnen blijven leveren, hebben het Rijk en de VNG op woensdag 25 maart afspraken met elkaar gemaakt over de continuïteit van de financiering van de jeugdzorg en de maatschappelijke ondersteuning. Onder andere is afgesproken dat meerkosten als gevolg van de coronacrisis worden vergoed. Het Rijk compenseert de gemeenten hiervoor. Daarnaast wordt er soepel omgegaan met de verantwoording die zorgaanbieders leveren. Ook worden gemeenten gevraagd de zorgaanbieders te financieren zoals contractueel is afgesproken en niet voor de zorg die daadwerkelijk geleverd wordt. Dit om acute liquiditeitsproblemen te voorkomen.
De laatstgenoemde afspraak is niet bindend, maar er wordt wel een dwingend beroep gedaan op gemeenten om hier gehoor aan te geven. Uit een rondgang langs verschillende PvdA-wethouders bleek dat zij dit – al voor de oproep van het Rijk en de VNG – deden.
Iedereen onderdak
We schreven het vorige week al: iemand uit huis zetten is in deze tijd onacceptabel. Aedes, de vereniging van woningcorporaties, riep corporaties dan ook op te stoppen met huisuitzettingen. Hier werd breeduit gehoor aan gegeven, bijvoorbeeld door de Amsterdamse Federatie van Woning Corporaties de vijf Heerlense corporaties en alle Drentse corporaties.
De Woonbond, de landelijke vereniging voor huurders, bekommerde zich om de situatie van huurders in de vrije sector. Hierover heeft de bond een brief geschreven aan minister Van Veldhoven van Binnenlandse Zaken, met daarin verschillende oproepen, waaronder dat ook huisuitzettingen in de commerciële sector gestopt moeten worden en dat tijdelijke huurcontracten van rechtswege worden verlengd, om te voorkomen dat huurders na het aflopen van het contract op straat komen te staan.
Huisuitzettingen worden verboden
Minister Van Veldhoven maakte op donderdag 26 maart een reeks afspraken bekend, die zij heeft gemaakt met verhuurdersorganisaties en brancheverenigingen. Alle huisuitzettingen worden opgeschort, tenzij er sprake is van criminele activiteiten of extreme overlast. Ook is er een spoedwet in de maak, waarmee tijdelijke huurcontracten voor een tijdelijke periode verlengd kunnen worden. Bovendien hebben de verhuurders beloofd zich in te spannen voor huurders die de maandhuur niet op kunnen brengen en maatwerk te leveren.
De verhuurdersorganisaties en brancheverenigingen hebben 80% van de huurwoningen in Nederland in het bezit. De overige woningen zijn in handen van huurders die niet bij een organisatie zijn aangesloten. De minister sluit echter niet uit dat er wettelijke maatregelen genomen worden als de afspraken niet worden nageleefd of als er toch huisuitzettingen plaatsvinden door de verhuurders van de overige woningen.
Ook voor particuliere huizeneigenaren die in geldnood komen, worden er maatregelen getroffen. Hierover is het kabinet in gesprek gegaan met banken en verzekeraars. Zij nemen hun verantwoordelijkheid op dit punt.
Thuisonderwijs
Thuisonderwijs kan gelijke kansen onder druk zetten. Niet ieder kind heeft een prettige plek om te leren. Sommige gezinnen hebben bovendien geen laptop, computer of tablet. Voor die gezinnen boden het Jeugdeducatiefonds of Stichting Leergeld uitkomst. Eind vorige week werd ook bekend dat het ministerie €2,5 miljoen uittrekt voor de verspreiding en aanschaf van laptops om thuisonderwijs mogelijk te maken. Maar dan is er nog een probleem: hoe volg je thuisonderwijs, als er geen WiFi is? KPN zag dit probleem en stelt 1000 routers beschikbaar voor kinderen die thuis geen internet hebben. Scholen kunnen bij KPN de routers aanvragen voor hun leerlingen.
Voedselbanken cruciaal
Het in stand houden van onze voedselvoorziening zal de komende periode één van de grootste prioriteiten zijn. Voedselbanken zijn daarin cruciaal, zeker nu de toeloop steeds groter wordt. De meeste voedselbanken blijven dan ook open, defensie doneert duizenden kilo’s levensmiddelen, voetbalclub FC Utrecht houdt het inzamelingsactie en het kabinet maakt eenmalig € 4 miljoen vrij om de voedselbanken te steunen.
Tegelijkertijd blijft er reden tot zorg: sommige voedselbanken hebben vanwege een gebrek aan vrijwilligers hun deuren gesloten. Voor de gesloten voedselbanken is in verschillende gemeenten, waaronder Den Haag en Alphen aan den Rijn, het alternatief van de voedselcoupon bedacht: klanten van de voedselbank kunnen daarmee bij de supermarkt boodschappen doen. In Emmen besloot de gemeente bij te springen. Hierdoor is de eerder gesloten voedselbank vanaf 2 april weer volop in bedrijf.
Van alle kanten worden voedselbanken geholpen
Het bezorgen van voedselpakketten aan kwetsbare mensen die in quarantaine of thuisisolatie zitten komt maar moeilijk op gang. In een aantal gemeenten, waaronder de Utrechtse Heuvelrug en het Hogeland, gebeurt dit, maar omdat er hier veel extra vrijwilligers voor gevonden moeten worden, is dit voor veel voedselbanken niet haalbaar.
Of dit echt nodig is hangt natuurlijk af van de lokale omstandigheden. Het belangrijkste is dat ook de mensen die noodgedwongen thuis zitten hun boodschappen ontvangen. Gelukkig staan er overal in het land buren en andere vrijwilligers op die een handje willen helpen, maar een gecoördineerde aanpak van de gemeente of afdeling kan nooit kwaad. Om iedereen zo goed mogelijk te helpen en vraag en aanbod aan elkaar te koppelen is daarom in Leeuwarden het lokale platform Leeuwarden Helpt opgestart. Boodschappen doen voor een oudere buur of iemand met een vitaal beroep, de hond uitlaten, naar de apotheek gaan, maaltijden rondbrengen, brieven schrijven, telefoneren met iemand die thuis moet blijven of in een rusthuis zit zonder bezoekers: vrijwilligers en hulpbehoevenden worden via het platform met elkaar in contact gebracht.
Markten
Markten mogen nog steeds doorgaan, ook na de aangekondigde aangescherpte maatregelen van maandag 23 maart. Dit omdat ze veelal een essentieel onderdeel van de voedselketen zijn. Wel moeten gemeenten en marktmeesters er op toezien dat er voldoende afstand is tussen de kramen. Is dit niet het geval of wordt het te druk op de markt, dan kan de gemeente alsnog besluiten de markt af te gelasten, zoals in Den Haag gebeurde.
Afbeelding: Luuk van der Lee | Hollandse Hoogte
