Stikstof, droogte en de wooncrisis: deze tijd vraagt om een aansprekende sociaal-democratische agenda voor het middenbestuur

Of het nu gaat om wonen, natuur-en landschapsontwikkeling, de waterhuishouding of de energietransitie: de beleidsterreinen van en daarmee de provincies en waterschappen staan weer middenin de (politieke) belangstelling. Komend jaar werken gedeputeerden, Statenleden en waterschappers daarom samen aan een nieuwe PvdA-verhaal voor het middenbestuur. Gedeputeerde Jop Fackeldey is voorzitter van de projectgroep en vertelt waarom die agenda broodnodig is.

Het middenbestuur heeft een nogal bestuurlijk en technocratisch imago. Waarom is dat onterecht?

‘Veel van de grote problemen, waar de politiek een antwoord op moet vinden, los je niet lokaal of landelijk op. De stikstofuitstoot houdt zich niet aan gemeentegrenzen. En ook voor de droogte en het waterbeheer heeft het weinig zin als alle gemeenten hun eigen plan trekken.

De schakelfunctie van provincies en waterschappen is daarmee steeds belangrijker geworden. Natuurlijk worden de wetten in Den Haag gemaakt. Maar de Rijksoverheid heeft ons nodig om te kijken of de bedachte wetten ook echt uitvoerbaar zijn.’

Gebeurt dat ook?

‘Ja, het Rijk luistert steeds vaker naar haar medebesturen. Als wij niet als verbindende schakel tussen de verschillende RES-regio’s fungeren, zou een mega ontwikkeling als de energietransitie niet van de grond zijn gekomen. En de gebiedsgerichte aanpak van stikstof om de natuur te herstellen kan alleen maar op provinciaal niveau slagen.’

Klinkt interessant, maar waarom is er een nieuwe agenda nodig?

‘Simpel. Als wij het niet doen dan bepalen andere partijen de agenda. Op dit moment hebben we geen heldere en eenduidige sociaal-democratische agenda, dus dat lijkt me voldoende reden om aan de slag te gaan.’

Als wij het niet doen dan bepalen andere partijen de agenda

Op welke ontwikkelingen gaan jullie de komende tijd allemaal een antwoord formuleren?

‘Kon ik dat maar voorspellen. Niemand had twee jaar geleden kunnen voorspellen dat stikstof de politieke agenda zou domineren. Om over corona nog maar te zwijgen. De agenda is dus nooit af en zal altijd geactualiseerd moeten worden. Wat wel vaststaat is dat ons land steeds voller wordt en dat de klimaatopgave enorm is. We zullen dus steeds meer ruimtelijke keuzes moeten maken. Waar bouwen we woningen? Op welke plekken leggen we bossen aan om te voldoen aan de wens van het Rijk om het bosgebied met 10% uit te breiden en zo de CO₂-uitstoot te verminderen? En hoe pas je dan ook nog eens de zonneparken, windmolens en bedrijven daarin?’

Met de omgevingswet verschuift het takenpakket voor de ruimtelijke ordening toch naar de gemeenten?

‘Gedeeltelijk. Ook met de omgevingswet blijft er voor de provincies en waterschappen genoeg te doen. Voor de meeste ruimtelijke discussies is de gemeente te klein en het Rijk te ver weg. We zullen het dus samen moeten doen. Ruimtelijke ordening is belangrijker dan ooit. De komende tijd wordt bepaald hoe het Nederland van morgen eruit ziet.’

Maar is ruimtelijke ordening niet vooral een apolitiek, want nogal technisch onderwerp?

‘Ook technische besluiten hebben praktische gevolgen. En dat is bij uitstek het terrein voor de politiek. Als je het aan de VVD overlaat, staat de ondernemer centraal. Bij het CDA zullen god en de boer de boventoon voeren, terwijl de aandacht van GroenLinks vooral bij de natuur en het milieu ligt. Als PvdA moeten we daarin onze eigen waarden scherp hebben en verdedigen. Wat betekenen onze maatregelen voor de bestaanszekerheid en de leefbaarheid van gewone mensen in de dorpen en steden? Hoe houden we de energietransitie betaalbaar voor iedereen en zorg je ervoor dat er voldoende sociale huurwoningen worden gebouwd?’

Ook technische besluiten hebben praktische gevolgen

De wooncrisis is maar één van de vele crises die Nederland momenteel teisteren. Is er nog een rol weggelegd voor het middenbestuur bij het bestrijden van de coronacrisis?

‘Zeker. De grote vraag van deze tijd is natuurlijk hoe we uit de corona- en economische crisis gaan komen. Zorgen we er als lokale en provinciale PvdA-bestuurders voor dat de zzp’ers en mkb’ers ook profiteren van de economische herstelmaatregelen of laten we rechts de agenda bepalen? Daar ligt echt een kans om met een verbindend verhaal te komen.’

Prima ambities, maar hoe voorkomen jullie dat het bij mooie plannen blijft?

‘We zijn ons er terdege bewust van de risico’s die aan dit soort breed opgezette projecten kleven. Dan zie je dat alles en iedereen aan elkaar verknoopt is en er na eindeloze vergaderingen een dik boekwerk aan plannen wordt gepresenteerd, zonder dat er daarna ooit nog iemand naar omkijkt. Op dat gebrek aan slagkracht zullen we alert moeten zijn. Concrete actie staat voorop. ’

Het is de bedoeling om ook lokale bestuurders bij de agenda te betrekken. Waarom is het middenbestuur ook voor wethouders belangrijk?

‘Je hebt de praktische redenen die ik eerder al aanstipte. De provinciale weg loopt door meerdere gemeenten heen en voor een geothermie energiebron maakt het weinig uit waar de gemeentegrens ligt. Maar misschien nog wel belangrijker is dat je samen sterk staat. Wanneer je je als lokaal en middenbestuur samen laat horen, kunnen ze in Den Haag moeilijk om je heen. Daarbij is het me echt opgevallen dat ik sinds mijn overstap naar de provincie echt veel makkelijker aan het Binnenhof opereer dan in mijn tijd als wethouder.’

Hoe gaan jullie de komende tijd te werk?

‘De weg is haast belangrijker dan het resultaat. We gaan op onderzoek uit en in zeven themabijeenkomsten het gesprek aan met mensen van binnen en buiten de partij. Wat betekent mobiliteit en wonen voor jou? Wat zou je er in het middenbestuur mee willen? En van welke inspirerende voorbeelden kunnen we leren? Daar nemen we echt de tijd voor.

Tegelijkertijd gaan we deze bevindingen toetsen aan onze sociaal-democratische waarden, bepalen we wat de rode draad moet zijn en kijken we wat ons PvdA-verhaal voor deze thema’s is. Waar dat toe leidt, weten we nu nog niet. Het zou een boekje kunnen worden, iets audio-visueels, een digitaal platform of een combinatie van. Dat moet echt nog blijken.’

Dat is nog een beetje vaag. Wanneer ben je tevreden?

‘Het zou mooi zijn als delen van ons werk hun weg vinden in de verschillende lokale en provinciale verkiezingsprogramma’s… En een leuk boekje is natuurlijk ook niet verkeerd. Maar ik denk dat we echt van een succes kunnen spreken als er ook na ons project nog door een grote groep partijgenoten gesproken wordt over de thema’s van het middenbestuur en veel van die mensen denken “wat een leuke club, daar wil ik bij horen”. Met de bevlogen discussies en leuke gesprekken van de komende tijd, waar soms hopelijk ook wel wat te lachen valt, moet dat wel lukken, lijkt me.’

Vrijdagmiddag 30 oktober zoomen we vanaf 14.00 uur in een eerste werksessie in op het thema cultuur. Samen met o.a. Oeds Westerhof, directeur van het Fonds voor Cultuurparticipatie, Femke Eerland, directeur van het Festival Noorderzon, en onze gedeputeerden Anita Pijpelink en Rob van Muilekom nemen we de verschillen per provincie onder de loep en kijken we naar de (provinciale) effecten, die voortvloeien uit landelijke regelingen als de BIS en het Fonds voor de Podiumkunsten. Wat is de meerwaarde van het provinciaal cultuurbeleid ten opzichte van wat de lokale en Rijksoverheid nu al doen? En hoe kunnen we onze sociaal-democratische waarden van verheffing, binding en bestaanszekerheid verwezenlijken in het provinciale cultuurbeleid?

Zoals gezegd ontstaan de beste ideeën samen, dus we zouden het heel leuk vinden als ook jij aanschuift en je mooie voorbeelden of juist zorgen met ons deelt. Aanmelden kan hier.