Wanneer je een kleine schuld niet op tijd kunt af betalen, zijn de gevolgen groot. Aanmaningen stapelen zich op en wat eerst een overzichtelijk bedrag leek, groeit uit tot een enorme rekening. Op dat moment biedt de gemeente de helpende hand en kom je in de schuldhulpverlening terecht. Althans, zo zou het moeten zijn. In de praktijk is de gemeente vaak een van de meest starre schuldeisers. De Arnhemse wethouder Martien Louwers besloot het begin dit jaar anders te doen.
Sinds januari heeft Arnhem een nieuw kwijtscheldingsbeleid. Wat doen jullie anders?
‘De nieuwe aanpak is vooral gericht op de rol van de gemeente als schuldeiser. Waar schulden aan de gemeente eerst pas na vijf jaar kwijtgescholden werden, is die termijn nu verlaagd naar drie jaar. Ook brengen we zo min mogelijk kosten in rekening – bijvoorbeeld boetes en incassokosten – om te voorkomen dat schulden oplopen.’
Wat heeft de aanpak tot nu toe opgeleverd?
‘Het kostte behoorlijk wat tijd om te kijken welke schulden bij de gemeente precies voor kwijtschelding in aanmerking kwamen en welke niet. Maar inmiddels hebben we al meer dan € 1 miljoen aan schulden weggestreept.’
Dat is niet niets. Kost dit de gemeente niet heel veel geld?
‘Ja, dat is een goede vraag. Wij hadden altijd al een reservering voor oninbare schulden, zogenaamde “dubieuze debiteuren”. Ik denk dat alle gemeenten wel rekening houden met oninbare schulden en daar een reservering voor hebben in de begroting. In Arnhem hebben we opnieuw gekeken naar de hoogte van de reservering en de daadwerkelijke kosten. Daar bleek een gat tussen te zitten, waarmee we de schulden konden kwijtschelden. We hebben eenmalig nog extra geld uitgegeven om de kwijtscheldingstermijn van vijf naar drie jaar te verkorten, maar uiteindelijk blijven de kosten echt beperkt. Ik zou iedereen dus willen aanraden om naar de reservering voor dubieuze debiteuren te kijken. Daar zit vaak ruimte in.’
Arnhem heeft inmiddels al meer dan een miljoen kwijtgescholden
Wat doen jullie nog meer?
‘We gaan ook het gesprek aan. In eerste instantie zijn we gaan praten met Arnhemmers die een uitkering hebben bij de gemeente, waar een beslag op is gedaan of die andere schulden hebben bij de gemeente. In die gesprekken bleek dat met het kwijtschelden van de gemeentelijke schulden de schuldproblemen niet zijn opgelost. Daarom hebben we ervoor gezorgd dat die mensen nu reguliere schuldhulp krijgen en zo verder geholpen worden.’
Hoe ervaren de Arnhemmers zelf de regeling?
‘Heel wisselend. Voor de ene Arnhemmer valt er een last van de schouders, met name als de schuld aan de gemeente de enige is. Maar andere mensen waren zich er niet eens van bewust dat ze ook een schuld hadden bij de gemeente. Zij waren door alle schulden het overzicht compleet kwijt. Voor mij laat dat alleen maar zien hoe goed het is om als gemeente te inventariseren wie er schulden bij de gemeente heeft en een overzicht krijgen van wie er in de problemen zit.’
In hoeverre denk je dat deze Arnhemse aanpak toepasbaar is in de rest van Nederland?
‘Absoluut! Een eerste stap is om kritisch te kijken naar de eigen rol van de gemeente als schuldeiser. Kijk bijvoorbeeld naar hoe er wordt omgegaan met boetes. Bestuurlijke boetes moet je opleggen, maar je kan wel voorkomen dat deze oplopen. Bijvoorbeeld door de rente- en incassokosten te beperken. Eerst legden we in Arnhem incassokosten op tot maximaal € 750, nu is dit bedrag maximaal € 75.
Daarnaast kan je naar het eigen kwijtscheldingsbeleid kijken. Wanneer scheld je een vordering kwijt? Ook de belastingenkant kan veel opleveren, door bijvoorbeeld automatische kwijtschelding toe te passen van de gemeentelijke belastingen voor minima. Eerder stuurden we in Arnhem direct een dwangbevel als mensen niet betaalden, nu sturen we eerst een kosteloze herinnering. Kortom, kijk als gemeente hoe sociaal je bent als schuldeiser, wees ruimhartig in de kwijtschelding en laat de incassokosten niet oplopen.’
De aanpak dateert van begin dit jaar toen alles anders was. Wat zijn de effecten van de coronacrisis op jullie aanpak?
‘De coronacrisis heeft om meerdere redenen grote impact. De gesprekken met schuldenaars konden ineens alleen maar telefonisch. Dat maakte het contact echt veel lastiger. Bovendien verwachten we dat de betalingsproblemen door de economische crisis zullen toenemen. Dat kan tijdelijk van aard zijn, maar als mensen langere tijd een lager inkomen hebben, neemt de kans op schulden natuurlijk toe. Daar moeten we heel alert op zijn.’
Voorkomen is beter dan genezen
Hoe doen jullie dat?
‘We gaan met iedereen die een uitkering bij de gemeente aanvraagt het gesprek aan over de financiële situatie. Wat zijn de inkomsten? Wat gaat eruit? En welke rekeningen staan nog open? Samen met de Arnhemmers maken we een budgetplaatje en brengen we in kaart hoe we de financiële situatie in balans kunnen brengen. Voorkomen is immers altijd beter dan genezen.’
Wat doen jullie nog meer aan preventie?
‘In Arnhem hanteren we de Vroeg Eropaf-aanpak, die zeker in deze tijd heel belangrijk is. Hiermee signaleren we vroegtijdig betalingsachterstanden, die kunnen leiden tot schulden. Bij de aanpak zijn allerlei organisaties aangesloten: woningbouwcorporaties, energieleveranciers, zorgverzekeraars en gemeenten. Als er bij twee van die instanties meer dan drie maanden betalingsachterstanden zijn, komen we in actie en gaan we bij de mensen kijken wat er speelt. Zo kan je vroeg ingrijpen en voorkom je erger.’
Naast het Arnhemse beleid staat de onlangs gepubliceerde CLB-handreiking Armoede vol met handige tips en mooie praktijkvoorbeelden. Kent jouw gemeente ook een goed armoedebeleid en humaan schuldhulpverlening? Laat het ons weten!
