Er komt een wettelijk verbod op het dragen van (en de verkoop aan) messen voor jongeren onder de achttien, dat maakte minister van Veiligheid en Justitie Grapperhaus afgelopen week bekend. Daarmee wordt gehoor gegeven aan de oproep van een groot deel van de Nederlandse burgemeesters.
Op dit moment kunnen jongeren onder de achttien nog messen voor huishoudelijk gebruik kopen. Na een verdubbeling van het aantal steekincidenten de afgelopen twee jaar – soms met dodelijke afloop – hebben winkelketens zoals de Action en Blokker, zelf al aangegeven te stoppen met het verkopen van messen aan tieners van zestien jaar en jonger.
Met het nieuwe wetsvoorstel zal dit aangescherpt worden naar achttien jaar en ook het dragen van een mes of steekwapen wordt voor minderjarigen duidelijker verboden. En dat is nodig vindt burgemeester van Arnhem, Ahmed Marcouch, die zelf ooit politieagent was. ‘Nu is het juridisch gezien nog best ingewikkeld. Vlindermessen en dergelijke zijn al verboden maar het op zak hebben van een mes voor huishoudelijk gebruik mag in principe.’
Marcouch: ‘Juridisch gezien is het nog best ingewikkeld’
Maar iedereen ziet dat onzin is dat jongeren met de messen, die in de keuken horen te liggen, op straat lopen, zegt Marcouch. ‘Zelf nam ik als agent eerder in zo’n situatie het mes in beslag en seinde ik de ouders in vanuit opvoedkundig oogpunt. Want een mes als wapen is strafbaar, maar dat is een tafelpoot bij je dragen als wapen in principe ook. Het dragen van wapens is verboden en als we de wet kunnen aanpassen en zo duidelijker maken om op deze manier beter te kunnen handhaven, dan is dat een goede zaak.’
In zijn eigen gemeente Zaanstad heeft burgemeester Jan Hamming ervaren hoe verwoestend een steekincident kan zijn. ‘Ik heb nog steeds contact met ouders van een slachtoffer. Hun zestienjarige zoon is een paar jaar geleden om het leven gebracht door een andere jongere met een mes en begin dit jaar werd een tiener zwaar verwond.’
Hamming is één van de initiatiefnemers van het voorstel en vindt het verbod nodig om dit soort escalaties te voorkomen want nog niet alle winkels zijn gestopt met de verkoop. Met het actieplan, dat het kabinet presenteerde wordt ook aan de onlineverkoop restricties gesteld.
Social media en jongerencultuur
Met deze nieuwe wet – waar minister Grapperhaus eerder dit jaar nog niet mee wilde werken – in handen kunnen handhavers strenger optreden. Belangrijk, maar volgens burgemeester Marcouch niet de oplossing. ‘We moeten hard optreden tegen wapendragers natuurlijk. Daarnaast moeten we als gemeente de ouders aanspreken. Het gaat vaak om jonge jongens en ouders zijn verantwoordelijk voor hun kinderen en dat gaat wat mij betreft verder dan het verbieden van messen. Ouders moeten ook weten wat hun kind online ziet en hoort. Bijvoorbeeld de rapcultuur of influencers, die het dragen van deze messen in beeld brengen en via zogenaamde drillraps elkaar uitdagen en op die manier de trend op gang hebben geholpen.’
Het effect van sociale media ziet ook burgemeester Hamming. ‘Ik lig er weleens wakker van hoe we deze groep kunnen bereiken. Ik heb het gevoel dat we het contact verliezen, vroeger waren jongeren altijd op straat en dat is niet meer zo. Ze leven in een parallelle wereld.’
De Koning: ‘Het messenverbod alleen is niet voldoende, maar het is wel een goed signaal’
Eline de Koning is fractievoorzitter in Leeuwarden en heeft naar aanleiding van een incident in Drachten, waarbij een jongen aan steekwonden is overleden, vragen gesteld aan het college van B&W. Zij ziet ook dat jongeren moeilijk te bereiken zijn. ‘Het is natuurlijk ook een leeftijdsgroep, die maar een paar jaar zo jong en kwetsbaar zijn. Zodra de meeste jongeren wat ouder zijn dan zie je ook ander gedrag. Elke paar jaar is er weer een nieuwe groep en het is lastig om ze te bereiken. Toch lukt ons dat redelijk goed.’
‘We hebben de Taskforce jeugdoverlast opgericht om in beeld te krijgen wat er leeft,’ legt de Koning uit. ‘Jongerenwerkers, straatcoaches, scholen en handhavers werken nauw samen en dat is belangrijk om preventief iets te kunnen betekenen. De inzet van jongerenwerkers is daarbij doorslaggevend. Scholen zorgen voor voorlichting, ook aan ouders! En ze geven signalen aan elkaar door. Het messenverbod alleen is niet voldoende, maar het is wél een goed signaal. Zo kunnen ouders en scholen ook beter ingrijpen, want het is nu duidelijk. Het mag gewoon niet!’
Naast het verbod op de verkoop van messen staan er in het actieplan ook andere maatregelen, zoals kluisjescontroles op scholen, een grote wapeninzamelactie en kan er vaker preventief gefouilleerd worden. Het vergt tijd om dit wettelijk aan te passen.
Handhaven én in gesprek gaan
Daar heeft Hamming in zijn gemeente niet op gewacht: Zaanstad heeft sinds kort al een verbod op messen. ‘Kinderen moeten gewoon niet in aanraking komen met deze rommel en als lokale overheid is het onze taak om jongeren te beschermen. Op het gebied van wapens hanteren we een “zero tolerance-beleid”.’
‘Dat wordt vaak gezien als het tegenovergestelde van in gesprek gaan met elkaar, maar zo zie ik dat niet,’ zegt Hamming. ‘Met duidelijke regels en consequenties ontstaat er binnen die kaders ruimte voor dialoog. We hebben bijvoorbeeld een tijdje geleden in onze gemeente een vechtpartij gehad met 37 jongeren. Met al die ouders zijn we in gesprek gegaan, maar ze kregen ook een last onder dwangsom van € 2500. Natuurlijk zijn ze eerst boos en er zijn altijd mensen, die in ontkenning blijven of het probleem van hun kind niet zien. Toch zijn er ook ouders bij, die geen idee hadden wat hun kind deed en er waren ouders met hulpvragen.’
Hamming: ‘Met duidelijke regels en consequenties ontstaat er binnen die kaders ruimte voor dialoog’
Burgemeester Hamming pleit ervoor dat gemeentes alle organisaties, die met jongeren te maken hebben, met elkaar in contact brengen. ‘Het is onze taak als gemeente om te verbinden en een samenhangende aanpak werkt. Het is én preventief fouilleren, een wapenverbod, een verkoop verbod en daarnaast in contact blijven met jongeren via scholen en met coaches. Dan moet je wel out-of-the-box denken, want dat gaat niet altijd van negen tot vijf. Ik ken bijvoorbeeld een coach, die op zondagochtend met jongeren gaat sporten: dat is zijn contactmoment.’
Marcouch ziet het verbod ook als appél aan de ouders. ‘We geven als samenleving aan dat het dragen van messen niet mag. Ouders kunnen als het ze het echt niet meer weten dan ook de hulp inroepen van bijvoorbeeld de politie. Ik hoop dat met het verbod, dit onderwerp ook bespreekbaar wordt. Voor scholen, ouders en hulpverleners. Er schuilt vaak iets achter de wens om een mes te dragen of het nou een cultuur is, die zich snel verspreid via sociale media of de angst dat jou iets overkomt. Ook daar moet aandacht voor zijn.’
Makkelijker gezegd dan gedaan
Het gesprek aangaan met jongeren is volgens De Koning belangrijk maar niet altijd makkelijk. ‘Het is wel de kunst om goede rolmodellen te vinden waar ze naar luisteren. Wij hebben in één wijk bijvoorbeeld een jeugdraad, daarmee geef je jongeren een stem en kan je ook jongeren voorlichting geven, die dat van huis uit niet meekrijgen en dat zou ik wel meer willen zien maar dat staat of valt nu met goede vrijwilligers.’
Om jongeren weg te halen uit de criminaliteit moeten er alternatieven komen, vindt burgemeester Hamming. ‘Kinderen zitten ook in hun eigen bubbel, via de ouders en scholen kan je veel bereiken op het gebied van voorlichting, opvoeding en talentontwikkeling. Maar dan moeten alle partijen wel samen werken. Sommige jongeren zijn al te ver weg, die krijg je niet meer mee. Maar de grootste groep, bestaat vaak uit jongeren, die meegaan met de flow en daar kunnen we als gemeente in gesprek gaan. Wat beweegt hen? Wat zit erachter? Aan beide kanten ontstaat dan meer begrip. Het duidelijke verbod op messen is een hele goede stap, de cultuur moet zijn: geen wapens, dat geeft helderheid. Het handhaven dat kunnen we natuurlijk niet op elke hoek van de straat gaan doen, maar samen met preventie kunnen we veel voor elkaar krijgen en dat begint met luisteren.’
Afbeelding: Jeffrey Groeneweg | ANP
