De afgelopen maanden heeft het CLB onderzoek gedaan naar het wethouderssocialisme. Waarom is de sociaal-democratische boodschap op lokaal niveau zo urgent? En slagen de wethouders er ondanks de versplintering en verminderde electorale positie van de PvdA in de rode idealen waar te maken? In ons onderzoek Op de schouders van reuzen lees je hoe de wethouderssocialisten van nu dat voor elkaar krijgen. En als kers op de taart kan je met onze speciaal ontwikkelde test (vanaf pagina 69) ontdekken welk type wethouderssocialist je bent (of zal zijn).
In de periode 2018 – 2022 heeft de PvdA ruim 110 wethouders gehad in de verschillende colleges in het land. Een groter aantal dan je op basis van de electorale verhoudingen zou mogen verwachten. En dat heeft een reden. Net als het gegeven dat bij tussentijdse wisselingen in colleges, de PvdA alsnog vaak de partij is die toetreedt tot het bestuur.
Onze wethouders worden gewaardeerd. Op basis van hun kennis, hun handelen en misschien in deze periode juist ook omdat zij, als geen ander, de gevolgen van de veranderende electorale positie aan den lijve ondervinden. De PvdA is lokaal al lang niet meer de grootste partij, de colleges waar de PvdA nog met meerdere wethouders in is vertegenwoordigd, in 2006 – 2010 nog de regel, zijn haast op een hand te tellen, terwijl we vaker de vijfde of zesde partij en inwisselbaar qua zetelaantal met anderen zijn.
Onze wethouders bouwen voort op een lange traditie. ‘Wij staan op de schouders van reuzen’ zoals wethouder Sjoerd Kuiper het zo mooi omschreef. Reuzen als Wibaut, De Miranda, Drees en Schaefer. Reuzen die resultaten boekten, of het nu ging om de woningbouw, de armoederegelingen of nutsvoorzieningen. Zij maakten dingen, die eerder ondenkbaar en onhaalbaar leken, mogelijk voor de gewone man. Onze wethouders doen nu hetzelfde op vergelijkbare en andere maatschappelijke vraagstukken.
In 2012 heeft het CLB een onderzoek gedaan naar de PvdA-wethouder in aanloop naar de decentralisaties. Die decentralisaties op de zorg, jeugdzorg en de Participatiewet waren een vurige wens van de partij: omdat de lokale overheid haar inwoners beter kent en dus beter kan bepalen welke zorg past en welke activering. Omdat de lokale overheid meer vertrouwen aan professionals zou kunnen geven. Omdat zij dichter bij staat en meer in contact is. Omdat systemen moesten worden vereenvoudigd tot één plan, één regisseur en één budget voor één gezin. En met een regeling voor alle mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, die net als de samenleving zelf inclusiever moest worden.
Mooie plannen, maar de praktijk bleek weerbarstiger. Op een enorme decentralisatiekorting in 2015 volgde een landelijke verkiezingsnederlaag in 2017. Sindsdien moet de PvdA-Kamerfractie vanuit de oppositie lijdzaam toezien hoe het kabinet korting op korting stapelt en de problemen in het sociaal domein en op de woningmarkt steeds groter worden.
Reden genoeg om te kijken hoe onze wethouders er nu voor staan. De afgelopen maanden hebben we daarom met in totaal 39 wethouders gesproken. Met 28 van hen in diepgravende persoonlijke interviews en in drie groepsgesprekken. Van alles passeerde daarbij de revue. Zijn zij erin geslaagd om herkenbaar te blijven als PvdA-wethouder? Hoe vullen zij het wethouderschap in en door welke waarden worden zij gedreven? Zijn zij de aanpakkers met idealen uit 2012 of de technocraten uit de jaren negentig? Daarover gaat dit onderzoek, maar ook over de dilemma’s waar je als wethouder tegenaan kunt lopen. Over de vraag hoe je vanuit een inwisselbare positie toch zaken voor elkaar kunt krijgen en hoe deze ook na jouw wethouderschap kunnen beklijven.
Uiteraard hopen we met ons onderzoek de nieuwe wethouders van 2022 – 2026 op weg te helpen en te inspireren. Maar we zijn vooral ook trots op onze huidige wethouders die in lastige omstandigheden in de voetsporen van de reuzen treden. Zij verdienen stuk voor stuk lof om hun sociale en rechtvaardige beleid en hun inzet voor een samenleving, waarin voor iedereen plaats en ruimte is om goed te leven naar eigen kunnen en inzicht.
Ons onderzoek kan je hier lezen. Veel plezier!
