Tegen de achtergrond van een slepende, bestuurlijke chaos is het Hellendoorn dankzij een besluit van de gemeenteraad toch gelukt een locatie voor een azc te bepalen. Naar verwachting opent die volgend jaar haar deuren.
Voor een periode van tien jaar kan Hellendoorn op gemeentegrond vlakbij een woonwijk tweehonderd asielzoekers opvangen. Als alles volgens plan verloopt, opent het azc volgend jaar haar deuren. ‘Nadeel is dat er altijd mensen zijn die erover vallen als een azc in de buurt is gepland. Maar in Almelo dat in de buurt van Hellendoorn ligt, staat al veertig jaar een azc bij een woonwijk. Daar is amper overlast.’
Dat zegt Mark Paalman, raadslid in Hellendoorn en in het dagelijks leven locatiemanager voor een opvangcentrum voor Oekraïense vluchtelingen in de gemeente Almelo. Dat heeft sinds 2022 ruimte voor 310 Oekraïense vluchtelingen. Momenteel verblijven er 295 bewoners.
Almelo
Tijdens een gesprek begin mei op zijn werkkamer in het opvangcentrum in Almelo en aansluitend een rondleiding door het complex dat vroeger dienstdeed als opvanghuis voor meisjes, vertelt hij over de komst van het azc in Hellendoorn, de tumultueuze aanloop ernaartoe en de verbeterpunten die hij ziet voor de manier waarop Nederland met asielzoekers omgaat. Ook licht Paalman toe hoe het dagelijks leven in het opvangcentrum voor Oekraïense vluchtelingen is geregeld. Met zijn achtergrond en ervaring met het plaatsen van asielzoekerscentra en managen van opvangcentra weet Paalman van de hoed en de rand.
In het opvangcentrum voor Oekraïners in Almelo werkt Paalman als locatiemanager samen met een extern en een intern wijkteam. Daarnaast zijn er woonbegeleiders en tolken actief. ‘De gemeente Almelo heeft Oekraïense vluchtelingen die particulier in de gemeente wonen als tolk in dienst genomen,’ zegt Paalman. ‘Oekraïners kunnen hun papieren ophalen en zich inschrijven in het brp. Staan ze ingeschreven, dan hebben zij recht op verblijf en leefgeld. Ook mogen zij dan werken.’
Het opvangcentrum voor Oekraïense vluchtelingen ligt naast een regulier azc. Voorheen was er nog een extra crisisnoodopvang voor vluchtelingen. ‘Dat is een tweede locatie voor asielzoekers die via het COA onderdak in gemeenten krijgen,’ zegt Paalman.
De eerste azc-locatie bestaat inmiddels veertig jaar. ‘Als een azc eenmaal ergens staat, merk je dat omwonenden het vinden meevallen. Van overlast is amper sprake.’
Asielopvang kan veel beter
Paalman was nauw betrokken bij de opzet van de tweede azc-locatie voor crisisopvang in Almelo. Voor de zestig asielzoekers die er verbleven, gelden hele andere regels dan voor hun Oekraïense buren. ‘Asielzoekers hebben een eigen brp-straat. Zij mogen – anders dan Oekraïners – pas na zes maanden in de brp worden opgenomen. Een half jaar wachten voor je aan het werk mag, vind ik redelijk. Helaas moeten ze dan in de praktijk nog maanden extra wachten. Dat je dan nog zes weken moet wachten op een werkvergunning terwijl je een bsn-nummer hebt, is een hoge drempel. Maar zo werkt het wel voor asielzoekers.’
Het Hellendoornse raadslid vindt dat de asielopvang in Nederland veel beter kan. ‘In Hardenberg loopt een pilot met het omzeilen van de zes weken wachttijd voor een werkvergunning. Daar wordt bekeken wat het effect is als een asielzoeker die in de brp staat direct aan het werk mag.’
Ik vind dat je als gemeente zelf asielzoekers moet kunnen inschrijven.
Mark Paalman
Paalman volgt de pilot met belangstelling. Verder is hij voorstander van een versoepeling van het inschrijven van asielzoekers in de brp. ‘Ik vind dat je als gemeente zelf asielzoekers moet kunnen inschrijven. Net als bij Oekraïners.’
Hellendoorn
In Hellendoorn is op 12 maart de locatie voor een azc in Hellendoorn bekend geworden. Die komt in de buurt van de grootste woonwijk van de gemeente. Paalman verwacht dat dit azc de deuren volgend jaar kan openen. Dat Hellendoorn als het meezit vanaf volgend jaar een azc heeft, is op wonderlijke wijze tot stand gekomen, blijkt uit zijn relaas.
Na een discussie over windturbines verloor de coalitie in Hellendoorn eind 2022 de meerderheid. ‘Vijf van de dertien raadsleden uit de grootste, lokale partij splitsten zich af. De nieuwe lokale afsplitsing liet de partijloze wethouder wel zitten,’ haalt Paalman op. ‘De afgesplitste partij nam ook deel aan de coalitieonderhandelingen. Maar het CDA liet die op het laatst klappen.’
Een nieuwe crisis ontstond daarna. ‘Een van de twee onafhankelijke wethouders zou niet functioneren. De situatie werd onhoudbaar en leidde tot het vertrek van deze wethouder. De andere onafhankelijke wethouder werd nog wel gesteund. Drie wethouders bleven over. Maar toen stopte de GroenLinks wethouder wegens gezondheidsproblemen. Een onafhankelijke, een VVD-wethouder en de burgemeester bleven over in het college. Han Noten van de PvdA werd er met een soort ‘Red ons’ bij geroepen. Hij ontdekte veel oud zeer.’
Zijn serieuze poging om tot een nieuwe coalitie te komen, liep uiteindelijk ook spaak. ‘We kwamen in een situatie terecht waarin we geen coalitie hadden en met twee overwerkte wethouders zaten. In de zomer hadden we nog vier wethouders. In een half jaar tijd verdwenen er twee.’
Hij zegt het met nog steeds verbazing over de hele toestand. ‘Veel ruimtelijke ordening-onderwerpen zijn vooruit geschoven. Maar in de azc-discussie heeft de raad vorig jaar twee keer een unaniem besluit genomen.’
Unaniem raadsbesluit voor azc
De raad besloot vorig jaar zomer dat er een begin moest worden gemaakt met het aanwijzen van een azc-locatie. ‘In de zomer zijn de kaders gesteld. In december besloot de raad unaniem dat er een locatie moest worden aangewezen. De raad heeft vorig jaar twee keer unaniem een besluit genomen voor een azc.’
De discussie over de komst van een azc werd in Hellendoorn al gevoerd voordat de spreidingswet er kwam. ‘Het uitruilen wat gemeenten al deden, loopt nu. Elke gemeente krijgt in de herfst een definitieve taakstelling voor de opvang van statushouders, asielzoekers, amv’ers en Oekraïners. Al is de taakstelling voor die laatste groep minder hard.’
Met de komst van de nieuwe coalitie staat de spreidingswet op het moment op losse schroeven, voegt Paalman er bij navraag eind mei aan toe. ‘Het is een stuk onzekerder geworden. Sommigen gemeenten zeggen: de spreidingswet geldt nog en wij gaan door met waarmee we bezig waren. Anderen wachten af of maken een terugtrekkende beweging, vragen zich af of ze überhaupt nog iets doen. Maar de nieuwe coalitie kan de spreidingswet wel van tafel willen hebben, de mensen moeten toch ergens overnachten.’
Asielzoekers willen actiever zijn. Wij kunnen daar iets mee doen.
Mark Paalman
Op 22 mei was er een discussieavond in Hellendoorn over de manier waarop de asielopvang is geregeld. ‘Ik vind bijvoorbeeld dat er veel beter moet worden bekeken hoe je een azc kunt aansluiten bij de gemeenschap. Ook blijven asielzoekers gemiddeld zes maanden op een locatie. Daarna gaan ze naar een volgend azc. Ik heb liever dat ze op een locatie blijven. Dan kan je alvast beginnen met inburgeren. Nu moeten ze letterlijk een half jaar wachten. Op interviews, op een bsn-nummer. Verder doen ze niets. Maar asielzoekers willen actiever zijn. Wij kunnen daar iets mee doen.’
Vergelijk
Paalman maakt een vergelijking met Oekraïense vluchtelingen: ‘Zij krijgen snel een bsn-nummer, halen een sticker voor verblijf en gaan aan het werk. Zonder tussenpozen.’
Dat zou hij ook willen voor asielzoekers. Meer partijen zijn daar volgens hem blij mee te maken. ‘Asielzoekers beginnen onderaan de carrièreladder. Zij doen laagbetaalde arbeid, bijvoorbeeld als orderpikker bij een distributiebedrijf. Bedrijven hebben deze mensen morgen nodig.’
Hij vervolgt: ‘Het beeld bestaat dat asielzoekers veel geld krijgen. Dat klopt niet. Ze krijgen 300 euro per maand waarvan ze alles moeten doen. Ook zelf koken. Wie niet zelf kookt, krijgt 60 euro per maand om alles van te doen. Dat mag wel wat vaker worden verteld.’
Paalman is wel positief over kamers met keukens: ‘Zelf koken is belangrijk. Het is een stukje dagbesteding. Je eet wat je zelf wilt. En je kookt niet afgewogen, zoals dat wel gebeurt voor de asielzoekers die niet zelf koken.’
Zelf koken, de taal in het eerste half jaar leren, niet om de zoveel maanden slepen met asielzoekers van centrum naar centrum en het van tafel halen van de werkvergunning zijn zaken die Paalman graag ziet doorgevoerd. Dat is beter voor de asielzoeker, maar ook beter voor de buurt; inburgeren gaat op deze manier veel vlotter. ‘Voor omwonenden van een azc is het belangrijk dat zij een vast contact op het centrum hebben dat zij direct kunnen aanspreken als ze een klacht hebben. De bedoeling is dat deze contactpersoon direct na een melding actie onderneemt.’
Politieke rust terug
De politieke rust in Hellendoorn lijkt te zijn teruggekeerd: In de laatste week van april zijn namens de gemeenteraad van Hellendoorn twee nieuwe wethouders geïnstalleerd. ‘Beiden komen van buiten Hellendoorn: een komt uit Eemst en een uit Ermelo. Het voltallige college is sinds 1 mei aan de slag. Alleen een coalitie zal er niet meer komen.’
