Omgekeerde vlaggen en geschreeuw tijdens de rijtoer op Prinsjesdag en op het laatste moment toch een energieplafond. Het broeit overal, maar leidt het ook tot structurele oplossingen?
Niet echt het gevoel dat Den Haag weet wat er speelt
Ingrid Wolsing
Wethouder zorg, werk & inkomen en duurzaamheid in Montferland
Wat is jouw eerste indruk van de begroting?
‘Het bevestigde vooral het beeld dat ik heb van dit kabinet. Namelijk dat het elke keer weer pleisters plakken is. Op alle fronten. Ze komen niet met fundamentele oplossingen voor problemen.’
Hoe bedoel je?
‘Bij de bestrijding van de energiearmoede zie je dat bijvoorbeeld: het kabinet doet wel wat, maar helpt niet iedereen en een structurele aanpak blijft uit. Ook in het onderwijs zie je dat: je hebt een incidenteel potje hier, een potje daar. Maar je moet structureel zorgen voor voldoende budget om goed onderwijs te geven.’
En dat budget is er niet?
‘Jarenlang heeft het Rijk bezuinigd. Dat met wat pleisters weer oplappen, schiet natuurlijk niet op. Ze schuiven de problemen voor zich uit, elke keer weer.’
Hoe komt het dat die structurele oplossingen uitblijven?
‘Sowieso heeft dat te maken met de visie op de samenleving. Als je vindt dat alles maar aan de markt moet worden overgelaten en dat mensen voor zichzelf moeten zorgen, dan pak je het nooit bij de basis aan. Ik ben blij dat de minimumlonen 10% omhoog gaan, maar dat is een uitzondering in het beleid. Groningen is nog niet opgelost, de stikfstofcrisis niet. De lijst is lang.’
Welke impact heeft de begroting op je eigen portefeuille als wethouder?
‘Bestaanszekerheidsproblemen worden niet opgelost, dus de armoede en ook de schulden blijven. Op de korte termijn mis ik aandacht voor sportverenigingen en andere organisaties met club- en buurthuizen.’
Waarom is dat zo belangrijk?
‘Mensen zeggen hun lidmaatschap op en verenigingen kunnen hun (energie)kosten niet meer betalen. Steeds meer voorzieningen moeten daardoor sluiten.’
Wie zijn daarvan slachtoffer?
‘Kinderen kunnen niet meer of minder sporten. Maar ook ouderen blijven achter in eenzaamheid en komen niet meer onder de mensen. En dat ook nog eens in de kou. Ik mis reflectie vanuit Den Haag over wat hun beleid hierop betekent. Het gaat nu ten koste van de sociale cohesie en van het welzijn van mensen. De eenzaamheid, die veel mensen tijdens corona hadden, komt nu weer terug. Dat verdient meer aandacht.’
Zijn er ook punten uit de plannen waar je in Montferland positieve effecten van verwacht?
‘Het is natuurlijk fijn dat er een grote groep mensen wordt geholpen met het energieplafond. Ik vind het ook goed dat daarbij rekening wordt gehouden met weinig- en veelverbruikers. Maar ik erger me dan wel weer groen en geel aan dat dit niet maanden geleden al is opgepakt. Ik heb niet het gevoel dat ze in Den Haag echt weten wat er speelt.’
Je merkt aan alles dat onvrede smeult
Pieter Paul Slikker
Wethouder zorg, jeugd en wonen in Den Bosch
Wat was het meest opvallend op Prinsjesdag?
‘Ik was in Den Haag. Dat was ik de afgelopen vijftien jaar wel vaker dus het verschil in sfeer was goed te voelen. Veel politie, betonnen afzettingen, joelende demonstranten tegenover een zwaaiende Prinses Beatrix: je merkt dat er onvrede smeult in de maatschappij. Dat een kabinet op Prinsjesdag zelf nog met miljarden schuift, laat zien hoe uitzonderlijk de situatie is.’
Wat vind je de meest positieve maatregelen?
‘Het prijsplafond, waar PvdA en GroenLinks al langer voor pleitten, is een noodzakelijke voorwaarde om mensen weer enigszins perspectief te bieden. Blij ben ik ook met de aankondiging dat de huurkorting voor mensen met een klein inkomen al in 2023 in gaat en niet pas in 2024. Het hele koopkrachtpakket is van grote noodzaak, want deze crisis begint met koopkracht maar werkt door in de hele samenleving.’
Hoe zie je dat dan?
‘Woningbouwcorporaties zien de doorstroming stokken, omdat mensen een nieuw energiecontract vrezen. En het aantal meldingen bij Veilig Thuis over kinderen, die geen veilig huis meer hebben, neemt toe. Was het maar alleen de koopkracht.’
Welke tips zou je aan het kabinet willen meegeven?
‘Alles wat je aan de voorkant niet goed doet, moet je aan de achterkant met stoom en kokend water repareren. Bij het minimumloon zie je dat bijvoorbeeld. Eindelijk wordt het nu verhoogd. Maar doordat die groei jarenlang is uitgebleven, moet je bij tegenwind meteen de koopkracht fors repareren. Ondertussen constateren mensen terecht dat ze met economisch hoogtij nauwelijks profiteren, maar bij tegenwind er direct vol in staan.’
Het kabinet loopt achter de feiten aan?
‘Ja. De miljoenennota staat vol met incidenteel gooi- en smijtwerk in plaats van dat deze boogt op een langjarige visie.Dat verzin ik niet, maar hoogleraar economie Bas Jacobs. Maar zo is het wel. Bij alle crises hoop je elkaar als samenleving te vinden en gezamenlijk op zoek gaan naar oplossingen. Alleen is die gemeenschappelijke koers nog ver weg. En dus krijg je lapwerk in plaats van structurele oplossingen. Dat ondermijnt het vertrouwen.’
Heb je in Den Bosch iets aan de maatregelen?
‘Natuurlijk bieden maatregelen, zoals het energieplafond en de huurverlaging voor minima, enige vorm van perspectief. Steden en dorpen kunnen het niet zonder hulp van het Rijk.’
Dat klinkt wel een beetje machteloos.
‘Nee, zo is het natuurlijk niet. In ’s-Hertogenbosch proberen we mensen in de knel met vroegsignalering van betalingsproblemen bij woningbouwcorporaties, energiemaatschappijen en zorgverzekeraars zo snel mogelijk te vinden. Zo kunnen we waar mogelijk hulp bieden. Bovendien maak ik als wethouder wonen afspraken over schuldenrust, geen huisuitzettingen en versneld verduurzamen van huizen, waar je door de ruiten heen stookt. We doen heel veel, maar we hebben het Rijk wel heel hard nodig.’
Hink op twee gedachten
Dennis Bouwman
Wethouder wonen, sociaal domein en financiën in Midden-Drenthe
Over welke punten uit de Miljoenennota ben je tevreden?
‘Er staan maatregelen over het minimumloon, energie, jeugdzorg en Wmo in, waar ik wel tevreden mee ben. Maar ik aarzel ook wel.’
Waarom?
‘Dit zijn allemaal zaken, die gewoon hard nodig zijn en eigenlijk eerder geregeld al hadden moeten zijn. Deze punten zijn natuurlijk niet alleen voor Midden-Drenthe van belang, maar voor heel Nederland. Het kabinet past op zijn best een beetje op de winkel.’
Wat had beter gekund?
‘In ieder geval die snelheid. We hebben hele grote problemen in Nederland. Van asiel- tot energiecrisis, en van armoede- tot stikstofcrisis. Dat lees je in de Miljoenennota niet echt terug. In de troonrede werd het wel benoemd, maar de begroting is een beetje slappe hap. In het verleden zag je wel eens echt ideeën. Dat mis ik nu.’
Zowel jij, als Pieter Paul en Ingrid missen de ambitie, missen visie. Hoe erg is dat?
‘Dat is precies waar mijn aarzeling vandaan komt. Aan de ene kant zie je geen gekke dingen. In tegenstelling tot eerdere begrotingen hebben de gemeenten er geen taken bijgekregen zonder geld. Het financiële ravijn dat in 2026 voor ons lag, is naar achteren geschoven en er zijn geen gekke bezuinigingen ingeboekt. Dus dat is allemaal voordelig. Maar omdat veel problemen niet bij de wortel worden aangepakt, sneeuwen die goede punten onder. Het is grijs.’
Maar het kabinet pakt dus wel de regie op een aantal zaken?
‘Ja, dat het minimumloon eindelijk omhoog gaat is goed. Er ligt een zorgakkoord en we krijgen een prijsplafond voor energie. Ze pakken het in ieder geval wel op. Maar van harte gaat het niet. Op die thema’s is geen visie, te weinig ambitie en nauwelijks perspectief.’
Is het feit dat gemeenten nu relatief met rust worden gelaten reden voor een feestje?
‘Nee. Ik ben blij dat gemeenten nu relatief met rust worden gelaten. Mijn verwachtingen waren ook niet hooggespannen. Het kabinet heeft weinig oog voor de gemeenten. Maar je hoopt natuurlijk wel op aandacht.’
Wat voor aandacht?
‘Nou, duidelijkheid over de gemeentefinanciën op de lange termijn. Maar ook een duidelijke gezamenlijke inzet op woningbouw en op isoleren. Als je als gemeente voor eind september geen plan hebt ingediend, is het geld al weer op. Maar niet alle gemeenten kunnen zo snel schakelen. Ik vind het heel jammer dat daar niet meer in die gezamenlijkheid naar wordt gekeken.’
Ontbreekt die gezamenlijkheid alleen op woningbouw of zie je dat meer?
‘Ook als het over de stikstofproblematiek gaat, wordt niet samen opgetrokken. Terwijl dat is júist iets wat je als Rijk, provincie en gemeente samen doet. Als gemeente worden we daar maar beperkt bij betrokken.’
Wat zou je het kabinet mee willen geven?
‘Ik hink op twee gedachten. Op dit moment vind ik het belangrijkste om aan de slag te gaan met de energieproblematiek. Er moet voor de komende paar jaar voor zowel huishoudens als ondernemers, zwembaden, theaters et cetera een zachte landing komen. De andere gedachte is dat daarbij ook echt samen gewerkt moet worden met gemeenten. Dat werkt het beste.’
Afbeelding: Bart Maat | ANP
